صفات ارثی و ژنتیکی، سن و جنس و محیط فیزیکی، برخی از عوامل موثر در رشد کودکان هستند. استفاده از ویتامین‌ها و املاح برای رشد و تأمین سلامتی آنها مفید است.

پرسش: کودکم یکسال و ۵ ماهه است. قد هنگام تولد ۵۰ و وزن ۳۶۰۰ بوده است. در 6 ماهگی یادم نمیاد ولی یکسالگی قد ۷۵ و وزن حدود ۹ کیلو بوده مکمل قطره ویتامین ایرانی و آهن و یکماه است شربت کلسیم منیزیم زینک و شربت اشتهااور بهش می دم.

پاسخ: وزن برای قد در یکسالگی روی صدک ۳۷
وزن برای سن در یکسالگی روی صدک 44
قد برای سن روی صدک ۵۸ بوده است
با توجه به تغییرات در این 5 ماه بهتر بود مکمل زینک رو زودتر شروع می کردید
در این مدت خوب وزن گرفته ولی قدش چندان متناسب با وزن رشد نکرده است

مقوی و مغذی‌سازی غذای کودک
منظور از مغذی کردن غذای کودک، اضافه نمودن موادی است که علاوه بر انرژی، مقدار پروتئین، ویتامین‌ها و املاح غذای کودک را بیشتر می‌کند.

عواملی مانند صفات ارثی و ژنتیکی، سن و جنس، محیط فیزیکی، عوامل روانشناختی، آلوده شدن به عفونت ها و انگل ها هم بر رشد و نمو کودک تاثیرگذار است.

چگونه می‌توان غذای کودک را مقوی کرد؟
منظور از مقوی کردن غذای کودک این است که انرژی غذای کودک بیشتر شود. به خصوص، کودکانی که دچار اختلال رشد شده‌اند، باید انرژی بیشتری دریافت کنند. برای اینکه انرژی غذای کودک بیشتر شود، بر اساس سن کودک، در هر زمان می‌توان به غذای او موادی اضافه نمود. برای مقوی کردن می‌توان به غذای کودک، آرد یا روغن مایع اضافه نمود. به هر وعده غذای کودک «صبحانه، ناهار، شام» حدود یک تا دو قاشق مرباخوری روغن مایع یا کره آب شده اضافه نمایید.
۱. افزودن روغن به غذای کودک به دلایل زیر توصیه می شود
میزان انرژی موجود در روغن در مقایسه با مواد غذایی دیگر بیشتر است ( هر 1 گرم روغن حدود 9 کالری انرژی دارد).
۲. اضافه کردن کره یا روغن حجم غذای کودک را افزایش نمی دهد و بدون اضافه شدن حجم غذای کودک انرژی غذای او بیشتر می شود.
3. اضافه کردن کره یا روغن به غذا باعث نرمی غذا شده و بلع آنرا برای کودک آسانتر می کند .

چگونه می‌توان غذای کودک را مغذی کرد؟
منظور از مغذی کردن، اضافه نمودن موادی است که علاوه بر انرژی، مقدار پروتئین، ویتامین‌ها و املاح غذای کودک را بیشتر می‌کند. مواد غذایی پروتئینی برای رشد کودک ضروری‌اند. برای اینکه پروتئین غذای کودک بیشتر شود می‌توانید:
- حتی‌الامکان مقداری گوشت به صورت تکه‌ای یا چرخ کرده (مانند گوشت مرغ، ماهی، گوسفند و گوساله) به غذای کودک اضافه کنید.
- حبوبات مثل نخود، لوبیا، عدس، ماش منبع خوبی از پروتئین هستند. با شروع ۹ ماهگی برای تأمین پروتئین مورد نیاز کودک، حبوبات کاملاً پخته و له شده را به سوپ کودک اضافه کنید.
- افزودن تخم مرغ به غذای کودک می‌تواند پروتئین غذای کودک را بیشتر کند. برای مثال، تخم مرغ آب پز را داخل پوره سیب زمینی و یا سوپ کودک، بعد از طبخ آن، رنده کنید. (در مورد کودکان زیر یک سال، باید فقط زرده تخم مرغ به کودک داده شود).
روش تهیه آرد و مخلوط غلات و حبوبات تفت داده نسبت این مخلوط 2 به 1 است یعنی 4 قسم غلات ( برنج یا گندم ) بعلاوه 2 قسم حبوبات (لوبیا سویا یا نخود) است
۱. غلات و حبوبات را تمیز کرده و بشویید
2. حبوبات را در داخل ماهی تابه و روی شعله ملایم به مدت 30-15 دقیقه تفت دهید
۳. غلات را نیز به همین منوال بطور جداگانه و به مدت کمتر ۵-۱۰ دقیقه تفت دهید
4. سپس حبوبات و غلات را بخوبی آسیاب کنید و سپس آنها را از الک بسیار ریز رد کنید.
آرد حاصل را می توان در ظرف در بسته و در محل خشک به مدت ۴ ماه نگهداری کنید این آرد منبع بسیار خوبی از پروتئین و انرژی است و می توان در تهیه انواع سوپ ها و یا بصورت فرنی با استفاده از شیر یا اب به کار برد.
روش تهیه عصاره استخوان: اضافه کردن عصاره استخوان قلم گوسفند یا گاو به غذای کودک باعث افزایش املاح و مقوی کردن غذا می شود . می توان مستقیما قلم استخوان را در سوپ یا آش یا کته کودک انداخت و یا عصاره آنرا تهیه و بتدریج مورد استفاده قرار داد برای تهیه عصاره قلم گوساله را به مدت 2 ساعت در آب چوشانده و عصاره بدست آمده را می توان برای 2 ماه در فریز و یا برای 4 روز در یخچال نگهداری کرد.
ویتامین‌ها و املاح برای رشد و تأمین سلامتی کودک ضروری هستند و باید در غذای روزانه کودک به اندازه کافی وجود داشته باشند.

برای افزایش ویتامین‌ها و املاح غذای کودک از چه مواد غذایی می‌توان استفاده کرد؟
ویتامین‌ها و املاح برای رشد و تأمین سلامتی کودک ضروری هستند و باید در غذای روزانه کودک به اندازه کافی وجود داشته باشند. سبزی‌ها منابع غنی از ویتامین‌ها هستند. استفاده از سبزی‌های برگ سبز مثل اسفناج، جعفری، گشنیز و یا هر نوع سبزی دیگری که در دسترس است، در داخل سوپ و سایر غذاهایی که به کودک داده می‌شود، ویتامین‌ها و برخی از املاح مورد نیاز برای رشد کودک مثل آهن را تأمین می‌کند، (به خاطر داشته باشید به کودکان زیر یک سال نباید اسفناج داد). سبزی‌های زرد و نارنجی رنگ مثل کدو حلوایی، هویج و گوجه فرنگی دارای ویتامین A هستند و استفاده از این سبزی‌ها در غذای کودک به تأمین ویتامین A مورد نیاز برای رشد کودک کمک می‌کند.
روش‌های ساده و ارزان برای مقوی و مغذی کردن غذای کودک:
با استفاده از پودر جوانه غلات و حبوبات می‌توان غذای کودک را مقوی و مغذی کرد. زیرا این مواد علاوه بر اینکه سرشار از ویتامین‌های B و C هستند به هضم غذا هم کمک می‌کنند.

طرز تهیه جوانه غلات و حبوبات:
ابتدا مقداری گندم، ماش یا عدس را به مدت ۲ تا ۳ روز خیس کنید، بعد آن را در یک سینی تمیز پهن کرده و یک پارچه تمیز و مرطوب روی آن قرار دهید و هر روز پارچه را آب بزنید. پس از اینکه جوانه‌ها سبز شد، می‌توانید جوانه کامل را به سوپ یا آش کودک اضافه کنید.

برای تهیه پودر جوانه غلات و حبوبات باید جوانه‌ها را خشک کرده و به پودر تبدیل کنید و هر بار مقدار کمی از آن را (با توجه به سن کودک از ۱ قاشق مرباخوری تا ۱ قاشق سوپ خوری سر صاف) به سوپ یا هر نوع غذای کودک اضافه کنید. با این کار، هم انرژی غذای کودک افزایش می‌یابد و هم پروتئین، ویتامین‌ها و املاح غذای کودک بیشتر می‌شود. پودر جوانه غلات و حبوبات را می‌توان در یک شیشه درب‌دار ریخته و تا ۲ هفته در یخچال نگهداری کنید.
سعی کنید برای تهیه سوپ یا کته، از گوشت با استخوان استفاده کنید، مثل ران مرغ و یا ماهیچه گوسفند تا املاح و چربی بیشتری به بدن کودک برسد.

می‌توانید چند قلم گوسفند یا یک قلم گوساله را جداگانه بپزید، چربی روی آن را بگیرید و عصاره آن را برای 4 روز در یخچال و برای 2 ماه در فریزر نگهداری کنید و به هر وعده غذای کودک، 2 قاشق غذا خوری از این عصاره را اضافه نمایید.

یه چند تا نکته کلیدی هم بگم
برای افزایش اشتها می تونید صبح ناشتا بهش پوره نارگیل بدین
کره بادوم زمینی رو هم همیشه دم دست داشته باشین به غذاهاش اضافه کنین
اگه بچه شیر نمی خوره ولی بقیه غذاها رو خوب می خوره می شه با شیر مادر براش غذا درست کرد یا اگر شیر مادر کم هست با شیر خشک غذا تهیه کرد مثل فرنی و شیر برنج
تو سوپ بچه می شه آسیاب شده مغزها رو هم ریخت
جوانه ها رو تو ماست هم بچه ها معمولا خوب می خورن هم کالری می رسونه هم کلی ریز مغذی داره.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
کودک در هر مرحله از رشد خود دارای تحول، تکامل و جذابیت خاصی است که همواره دیگران را با این تغییرات و جذابیت های خودش غافلگیر و خوشحال می کند.
در این مقاله تصمیم گرفتیم تا اطلاعات دقیقی در مورد اینکه قد و وزن کودکان زیر ۴ سال به تفکیک سن و جنس آنها چقدر باید باشد را در اختیار شما قرار دهیم.
والدینی که به تازگی عضو جدیدی به خانواده شان اضافه شده موظفند تا به طور مرتب کودکشان را برای اندازه گیری قد و وزن وی به مرکز بهداشت محل سکونتشان ببرند.
والدین اغلب به اینکه فرزندشان کجای نمودار رشد قرار دارد، توجه می کنند. چکاپ قد و وزن برای اطمینان از رشد مناسب کودک انجام می گیرد تا در صورت کمبود وزن و کاهش رشد کودک والدینش به فکر تقویت کودک برای بهبود رشد و رسیدن به رشد طبیعی کودک باشند.
عوامل متعددی بر میزان رشد کودکان مؤثر است که در ادامه به بیان آنها خواهیم پرداخت.

عوامل مؤثر بر رشد کودکان
عواملی همچون صفات ارثی و ژنتیکی، سن و جنس، محیط فیزیکی، عوامل روانشناختی، عوامل اقتصادی، عوامل فرهنگی، ابتلا به بیماریها، آلوده شدن به عفونت ها و انگل ها از جمله عوامل مؤثر بر رشد و نمو افراد است.
اندازه گیری وزن ، قد و دور سر می‌تواند به اندازه گیری میزان رشد مناسب کودکان کمک کند. طیف تظاهرات رشد و نمو جسمی از سطح مولکولی مثل فعالیت آنزیم ها، در فرایند تمایزات سلولی جنین، تا تغییرات متابولیک و جسمی همراه بلوغ، متغیر است.
فرایند رشد از هنگام زایمان تا سن بیست سالگی را می‌توان در نموداری دارای سه منحنی نشان داد. رشد مغز در سنین پیش از دبستان چشمگیر است.

وزن کودکان
معمولا هر کسی وزن نوزاد خود را هنگام تولدش از دکتر می پرسد. وزن از شاخص های مهم رشد و تکامل بدنی است و ضمنا ساده ترین و درعین حال از بهترین شاخص های رشد به حساب می‌آید.
وزن ۹۵% نوزادان ترم ۴٫۶ - ۲٫۵ کیلوگرم و به طور متوسط ۳٫۴ کیلوگرم می‌باشد. معمولا پسران کمی از دختران سنگین تر هستند. در ۵ ماهگی وزن نوزاد حدود دو برابر، و در دو سالگی ۴ برابر وزن تولد خواهد بود و از آن به بعد سرعت افزایش وزن، کمتر خواهد شد و به حدود سالی ۲٫۵ کیلوگرم محدود می‌شود.
نوزادان در روزهای اول زندگی به طور متوسط ۶% و گاهی تا ۱۰% وزن خود را از دست می‌دهند که این کاهش وزن بعد از دو هفته جبران می‌شود.

قد کودکان
با نگاهی ساده به قد کودکتان می توانید میزان رشد وی را حدس بزنید. قد یا طول بدن شاخص دیگری برای اندازه گیری رشد است.
قد نوزادان در بدو تولد ۵۵ـ ۴۵ سانتی متر و به طور متوسط ۵۰ سانتی متر می‌باشد و تا یک سالگی به حدود ۱٫۵ برابر قد در هنگام تولد خواهد رسید و در حوالی ۴ سالگی ۲ برابر قد زمان تولد خواهد شد.

پایش رشد چیست؟
والدینی که حداقل یکبار داشتن بچه را تجربه کرده اند با واژه پایش رشد آشنا هستند. در دنیا در کشورهای مختلف منحنی پایش رشد با مختصر تغییراتی نشان داده می‌شود.
در ایران نیز در زایشگاه‌ها و در بدو تولد برای تمام نوزادان دختر و پسر جداگانه منحنی پایش رشد وزن، قد و دور سر و برنامه واکسیناسیون ثبت شده و در اختیار والدین گذاشته می‌شود.
وزن و قد به ویژه تا ۳ سالگی نشانگر و شاخص خوبی برای ارزیابی وضعیت سلامت عمومی و رشد کودک است. کودکانی که علاوه بر شیر مادر از ۶ ماهگی به بعد تغذیه خوبی دارند از مهر و محبت و حمایت عاطفی والدین بهره می‌برند و بیماری یا مشکل پزشکی خاصی ندارند، الگوی رشد مشابهی دارند.
مربیان بهداشت و پزشکان کودک برای بررسی رشد و سلامت کودک از منحنی پایش رشد استفاده می‌کنند که محدوده طبیعی قد و وزن و رشد کودک را نشان می‌دهد که از میانگین قد و وزن هزاران کودک سالم و طبیعی به دست آمده است.

استاندارد NCHS چیست؟
هر کاری که طبق اصول منظم و مرتب انجام شده باشد می گویند طبق استاندارد است. رشد کودکان نیز دارای استاندارد مخصوص خودش است.
تجارب کشورهای مختلف نشان داده است که تمام کودکان زیر ۵ سال در شرایط مطلوب به طور بالقوه از پتانسیل رشد یکسانی برخوردار هستند.
بر این اساس سال هاست که سازمان جهانی بهداشت استفاده از منحنی های استاندارد NCHS را برای ارزیابی وضعیت رشد کودکان به تمام کشورها پیشنهاد کرده است.
مطالعات کشور ما نیز نشان داده است که کودکان و نوجوانان ایرانی در طبقات مرفه و محیط مناسب اقتصادی و اجتماعی و بهداشتی، رشد جسمی مطلوب و قابل مقایسه با استاندارد NCHS دارند.

قد و وزن کودکان در ابتدای تولد
معمولاً هر کسی قد و وزن کودک خود هنگام تولدش را به یاد می سپارد. قد و وزن نوزادان دختر و پسر در زمان تولدشان معمولاً با هم یکسان نیست و ممکن است روند وزن‌گیری و قد آنها شامل موارد زیر باشد:
دخترها
وزن دخترها به طور میانگین در زمان تولدشان بین ۲ کیلو و ۹۴۰ گرم تا ۳ کیلو و ۵۳۰ گرم خواهد بود. قد آنها نیز در حدود ۴۸ تا ۵۰ سانتی‌متر و ۲ میلی‌متر است.
پسرها
پسرها بین ۳ تا ۳ کیلو و ۶۷۰ گرم وزن دارند و قد آنها در حدود ۴۸ سانتی‌متر و نیم تا ۵۱ سانتی‌متر است.

قد و وزن کودکان در پایان یک سالگی
دخترها
وزن کودکان دختر در ۱۲ ماهگی بین ۸ کیلو و ۲۵۰ گرم تا ۹ کیلو و ۷۰۰ گرم است و قد آنها در حدود ۷۲ سانتی‌متر و ۳۹ میلی‌متر تا ۷۵ سانتی‌متر و ۶۹ میلی‌متر است.
پسرها
کودکان پسر در سن ۱۲ ماهگی وزنی بین ۸ کیلو و ۹۸۰ گرم تا ۱۰ کیلو و ۳۸۰ گرم خواهند داشت و قد آنها در حدود ۷۴ سانتی‌متر و ۱۶ میلی‌متر تا ۷۷ سانتی‌متر و ۴۷ میلی‌متر است.

قد و وزن کودکان در پایان ۲ سالگی
دخترها
فرزند دختر ۲۴ ماههٔ شما معمولاً وزنی بین ۱۰ کیلو و ۶۰۰ گرم تا ۱۲ کیلو و ۵۰۰ گرم دارد و قد او در حدود ۸۴ سانتی‌متر و ۳ میلی‌متر تا ۸۸ سانتی‌متر و ۶ میلی‌متر است.
پسرها
کودکان پسر در ۲۴ ماهگی معمولاً وزنی بین ۱۱ کیلو و ۲۰۰ گرم تا ۱۳ کیلو و ۱۰۰ گرم دارند و قد آنها نیز در حدود ۸۵ سانتی‌متر و ۹ میلی‌متر تا ۸۹ سانتی‌متر و ۹ میلی‌متر است.

قد و وزن کودکان در پایان ۳ سالگی
دخترها
کودکان دختر در این سن وزنی بین ۱۲ کیلو و ۹۰۰ گرم تا ۱۵ کیلو و ۲۰۰ گرم دارند و قد آنها حدود ۹۱ سانتی‌متر و ۴ میلی‌متر تا ۹۶ سانتی‌متر و ۸ میلی‌متر است.
پسرها
در این سن کودکان پسر بین ۱۳ کیلو و ۴۰۰ گرم تا ۱۵ کیلو و ۶۰۰ گرم وزن دارند و قد آنها در حدود ۹۲ سانتی‌متر و ۷ میلی‌متر تا ۹۸ سانتی‌متر است.

قد و وزن کودکان در پایان ۴ سالگی
دخترها
در چهار سالگی کودکان دختر بین ۱۴ کیلو و ۶۰۰ گرم تا ۱۷ کیلو و ۵۰۰ گرم وزن و قدی در حدود ۹۸ سانتی‌متر تا ۱۰۴ سانتی‌متر و یک میلی‌متر دارند.
پسرها
در این سن کودکان پسر نیز وزنی بین ۱۵ کیلو و ۱۰۰ گرم تا ۱۷ کیلو و ۷۰۰ گرم دارند و قد آنها در حدود ۹۹ سانتی‌متر و ۶ میلی‌متر تا ۱۰۵ سانتی‌متر و ۴ میلی‌متر است.

نمودار رشد قد و وزن دختران

نمودار رشد قد و وزن پسران