راهکارهای پیشنهادی برای برگزاری امتحانات پایان ترم دانشگاه‌ها

این دستورالعمل‌ها که یک نسخه از آن در اختیار ایرنا قرار گرفت، معطوف به برگزاری آزمون های ترکیبی حضوری و غیرحضوری با حداکثر نظارت و پیشگیری از تخلف آموزشی است.

با توجه به وقفه در آموزش های حضوری در پی شیوع بیماری کووید ۱۹ ، یکی از دغدغه های مهم دانشگاه های کشور در فضای آموزش های الکترونیکی موجود، برگزاری آزمون و روش های اجرایی مرتبط با آن است.

تناسب کافی آزمون با ارزشیابی اهداف درس و میزان اعتبار آزمون ۲ مسأله مهم در برگزاری آزمون های غیرحضوری است و مطلوب ترین حالت آن است که متناسب با شرایط و اهداف، ترکیبی از روش ها را انتخاب کرد.

روش های پیشنهادی اجرای امتحانات پایان نیم سال جاری به این شرح اعلام شده است:

آزمون های حضوری: برگزاری آزمون حضوری با رعایت فاصله ها و دستورالعمل ارسال شده پیشین در نیم سال جاری امکانپذیر است. اما این گزینه در شرایط بحران کرونا برای همه دانشگاه ها و دانشجویان یک دانشگاه تقریبا غیرممکن و همچنین غیر ضروری به نظر می رسد.

از این رو، مطلوب آن است که برنامه ریزی در برگزاری آزمون ها بر پایه روش های غیر حضوری باشد و فقط برای برخی دانشگاه ها بسته به شرایط و امکانات، از آزمون های حضوری بهره برد.

آزمون های برخط غیر همزمان-بدون نظارت: استفاده از ابزارهای آزمون بر خط به صورت غیر همزمان یا بدون نظارت مستقیم بر اجرا، دومین روش امکان پذیر برگزاری آزمون است. این نوع آزمون ها در محیط های سامانه های آموزش الکترونیکی مثل مودل که اغلب دانشگاه ها با آن آشنا هستند،‌ قابل اجرا است.

روش آزمون بر خط همزمان-دارای نظارت: در این روش، آزمون بر خط به صورت همزمان و با حضور مراقبتی تصویری آزمون گیرنده انجام می شود. برای هر کدام از این روش ها، توضیحات تکمیلی و فیلم های آموزشی تهیه شده است.

صحت سنجی اعتبار آزمون

کارگروه آموزش های الکترونیکی وزارت علوم برای اطمینان از صحت و اعتبار نتیجه آزمون، چند راهکار را پیشنهاد کرده است: در روش های آموزش حضوری این پرسش های جدی وجود دارد که آیا برگزاری یک یا دو امتحان در طول ترم تحصیلی برای تشخیص و ارزشیابی اهداف درس کفایت می کند؟

آیا امکان تقلب در آزمون های حضوری وجود ندارد؟ پاسخ واضح اغلب متخصصان به دو سوال موجود آن است که یک یا دو امتحان چند ساعته برای یک طول نیمسال تحصیلی چهار ماهه به طور منطقی نشانه خوبی از پیشرفت تحصیلی و رسیدن به اهداف دوره نیست. اگر ارزیابی نهایی ترکیبی از روش های شفاهی، کتبی، تمرین، پروژه های یا تکلیف های مفهومی و به صورت مستمر در طول تحصیل باشد، ‌اعتبار فرآیند ارزشیابی بسیار بالاتر خواهد بود.

با وجود مراقب های حضوری، دیده و شنیده می شود در بسیاری از آزمون ها در مراکز علمی مختلف تقلب هایی صورت گرفته که تنها بخشی از آنها کشف می شود. در رابطه با آزمون های غیرحضوری به طور خلاصه باید گفت می توان با اجرای مواردی مانند محدود کردن زمان نمایش هر سوال، تصادفی کردن شماره سوالات برای دانشجویان مختلف، مفهومی کردن سوالات و مواردی از این قبیل احتمال تقلب در امتحان را به شدت کاهش داد.

گزینه هایی که می توان برای برگزاری آزمون های غیرحضوری به کار گرفت به این شرح است:

استفاده از سامانه مدیریت آموزشی مودل: در مورد این گزینه دانشگاه می تواند بستری را برای برگزاری آزمون های پایان ترم فراهم کرده تا امکان استفاده از انواع سوال های زیر در هر آزمون وجود داشته باشد: سوالات چند گزینه ای، سوالات تشریحی که دانشجو پاسخ را تایپ می کند. سوالات تشریحی که دانشجو سوالات را روی برگ کاغذ پاسخ می دهد و سپس عکس آن را در پاسخ ارسال می کند.

سوالاتی که دانشجو در پاسخ صدای خود را ضبط کرده و ارسال می کند. سوالاتی که پاسخ بله و خیر یا درست و اشتباه دارند.

روش های کاهش تقلب

در گزینه هایی که امکان مشاهده و مکالمه رو در رو با دانشجو میسر نیست، کنترل کامل بر رفتار دانشجویان وجود ندارد و نمی توان با اطمینان ۱۰ درصد سلامت برگزاری آزمون ها را تایید کرد، اما روش هایی برای به حداقل رساندن خطا ممکن است. از جمله این راهکارها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

فرایند آزمون به گونه ای است که با شروع آزمون توسط دانشجو در هر لحظه امکان دیدن فقط یک سوال وجود دارد و در صورت پاسخ دادن یا رد کردن سوال، سوال بعدی نمایش داده خواهد شد.

امکان برگشت به عقب هم در آزمون برای دانشجو وجود ندارد تا اینکه نتواند جواب های قبلی خود را به دیگران اعلام یا تغییر دهد.

زمان آزمون هم محدود در نظر گرفته خواهد و هنگامی که این زمان به پایان برسد، کل پاسخ ها به صورت خودکار ارسال می شود. همچنین هر دانشجو فقط یک بار مجاز به شرکت در آزمون است.

یک سوال با پاسخ شفاهی در نظر گرفته خواهد شد که دانشجو در آن فقط باید خودش را معرفی کند تا اینکه مطمئن شویم خودش در آزمون شرکت کرده و مشخصات خود را برای شخص دیگری برای شرکت در آزمون ارسال نکرده باشد.

ترتیب سوالات آزمون برای هر دانشجو متفاوت از بقیه است، در مورد سوالات چند گزینه ای، چینش گزینه ها هم برای دانشجویان تغییر خواهد کرد.

هر دانشجو فقط یک بار می تواند به سیستم وارد شود و با یک نام کاربری امکان چندین ورود موازی وجود ندارد.

بر اساس اعلام کارگروه آموزش های الکترونیکی وزارت علوم، بهترین نوع سوال برای برگزاری این آزمون ها سوالات چند گزینه ای یا پاسخ کوتاه است. بهتر است تعداد بیشتری سوال نسبت به تعداد سوالات آزمون تهیه شود تا در انتخاب تصادفی سوالات احتمال شبیه شدن سوالات کم و امکان تقلب کمتر شود.

این کارگروه در خصوص برخورد با تخلفات دانشجویان تاکید کرد که با توجه به اهمیت ایجاد اعتماد در فضای فعالیت های غیرحضوری، دانشگاه ها با هر گونه تخلف یا سوءاستفاده از شرایط کنونی در برگزاری آزمون ها برخورد قانونی حداکثری داشته باشند.