مسیرهای آینده کرونا ترسیم شد؛ پایان کووید‌‌19 و سناریوهای پیش‌رو

برخلاف پیش‌بینی‌های غلط حالا می‌دانیم کروناویروس جدید برای مدت‌زمان نسبتا طولانی‌تر با ما خواهد بود. مارک لیپسیچ، اپیدمی‌شناس بیماری‌های عفونی در «مدرسه‌ سلامت همگانی تی.ایچ. چان» در دانشگاه هاروارد می‌گوید: «مسئله این است که این [پاندمی] تا کی ادامه خواهد داشت [که البته هنوز هم معلوم نیست]. مسئله آن‌طور که در ظاهر برخی از مردم فکر می‌کنند، پشت‌سرگذاشتن اوج آن نیست بلکه مدیریت آن در ماه‌ها یا چند سال آینده است».

یک دور واحد فاصله‌گیری اجتماعی (بستن مدارس و محل‌های کار، محدودکردن حجم گردهمایی‌ها، منع تردد با شدت و مدت‌زمان گوناگون) در بلندمدت کافی نخواهد بود.

برای تنظیم انتظارات‌مان و در نتیجه مدیریت خودمان و وضعیت ذهنی‌مان که از این پاندمی تأثیر گرفته است و می‌گیرد، چه‌بسا بهتر باشد که این مخمصه را مانند نوعی موج سالیتونی تجسم کنیم؛ موجی که مدام می‌غلتد و می‌غلتد و به مدد قدرت خود در مسافتی بزرگ ادامه می‌یابد.

جان اسکات راسل، مهندس کشتی‌ساز اسکاتلندی، نخستین‌بار در سال ۱۸۳۴ وقتی در امتدادUnion Canal سفر می‌کرد، به وجود سالیتون پی برد. او سوار بر اسب آن را دنبال کرد و آن‌طور که در «گزارش در باب موج‌ها» نوشت، در عین غافلگیری مشاهده کرد که این موج [با سرعتی] حدود هشت مایل بر ساعت، با ۳۰ فوت طول و بیش از یک فوت ارتفاع، می‌غلتد و گسترش می‌یابد. ارتفاع آن رفته‌رفته کاهش یافت و پس از آنکه آن را یک یا دو مایلی تعقیب کردم، در پیچاپیچ کانال گم شد.

موج پاندمی کرونا، به‌طرز مشابهی تا آینده نزدیک با ما خواهد بود و سپس تحلیل می‌رود؛ ولی بسته به مکان جغرافیایی و تمهیدات برقرارشده در آن زمان و مکان، ابعاد و اشکال این پاندمی متفاوت و رنگارنگ خواهد بود.

دکتر لیپسیچ می‌گوید: «شباهتی بین پیش‌بینی آب‌وهوا و مدل‌پردازی بیماری‌ها وجود دارد». او خاطرنشان می‌کند هر دو اینها نوعی توصیف ریاضیاتی ساده از نحوه عملکرد سیستم‌ها هستند. در مورد هواشناسی، با کمک‌گرفتن از فیزیک و شیمی و در مورد مدل‌پردازی بیماری‌های عفونی، با استفاده از رفتار و ویروس‌شناسی و اپیدمی‌شناسی. او می‌گوید البته «ما نمی‌توانیم آب‌وهوا را تغییر دهیم» ولی می‌توانیم روند این پاندمی را دگرگون کنیم؛ با رفتارمان، با هماهنگ‌سازی و بالانس‌کردن عامل‌های روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، اقتصادی و سیاسی.

دکتر لیپسیچ یکی از نویسندگان دو تحلیلی است که اخیرا در «مرکز پژوهش و سیاست‌گذاری درباره بیماری‌های عفونی» دانشگاه مینه‌سوتا و نشریه ساینس منتشر شده است. این دو تحلیل طیفی از اَشکال احتمالی موج‌های این پاندمی در ماه‌های پیش‌رو را توصیف می‌کنند.

پژوهش دانشگاه مینه‌سوتا سه احتمال را توصیف می‌کند:

سناریوی اول: Peaks and Valleys

سناریوی دوم: Fall Peak

سناریوی سوم: Slow Burn

سناریوی نخست موج آغازین موارد ابتلا (موج فعلی) را توصیف می‌کند؛ موجی که با مسیر همواره ناهمواری از «اوج و فرود»ها، در یک یا دو سال رفته‌رفته تحلیل می‌رود.

سناریوی دوم فرض می‌گیرد که از پی موج فعلی یک «اوج پاییزی»، یا شاید یک اوج زمستانی، خواهد آمد‌- با موج‌های کوچک‌تر متعاقب آن، شبیه آنچه در طول پاندمی آنفولانزای ۱۹۱۸-۱۹۱۹ اتفاق افتاد.

سناریوی سوم یک اوج بهاره شدید را نشان می‌دهد که از پی آن وضعیت، با اندک نوسانی شدید خواهد بود.

نویسندگان نتیجه می‌گیرند هر اتفاقی هم که در واقعیت بیفتد (با فرض‌گرفتن اقدامات جاری برای کاستن از شدت این بیماری، همچنان که چشم‌به‌راه واکسن هستیم)، «باید خودمان را برای دست‌کم ۱۸ تا ۲۴ ماه فعالیت چشمگیر کووید‌‌۱۹ آماده کنیم؛ ماه‌هایی با کانون‌های بحران خاص خود که به‌تناوب در مناطق جغرافیایی مختلف پدیدار می‌شوند».

در مقاله منتشرشده در مجله ساینس، گروه دانشگاه هاروارد (متشکل از یوناتان گرَد اپیدمی‌شناس بیماری‌های عفونی‌، استیفن کیسلر همکار پست‌دکترای او، دکتر لیپسیچ، دانشجوی دکترای او کریستین تدی‌جانتو و همکارش ادوارد گلدستاین) از طریق شبیه‌سازی نحوه و [سرعت] پویش انتقال [این ویروس]، با استفاده از آخرین داده‌ها درباره کووید‌‌۱۹ و سایر ویروس‌های مشابه با آن نگاهی دقیق‌تر به سناریوهای مختلف انداخته‌اند.

نویسندگان یافته‌هایشان را در رشته نمودارهایی (ساخته‌شده توسط دکتر کیسلر و خانم تدی‌جانتو) ارائه کرده‌اند. این نمودارها آینده‌‌ای به‌همان‌اندازه پُرافت‌وخیز را ترسیم می‌کنند که مشخصه آن اوج‌و‌فرودهای گوناگون است.

یکی از شکل‌های این مقاله که در زیر بازتفسیر شده، سناریوهای احتمالی (جزئیات به‌لحاظ‌ جغرافیایی فرق خواهد کرد) را شرح می‌دهد و مسیر قرمز ابتلاهای کووید‌‌۱۹ در واکنش به رژیم‌های «فاصله‌گذاری اجتماعی ادواری» (که با باندهای آبی مشخص شده) را نشان می‌دهد.

فاصله‌گیری اجتماعی وقتی «شروع» می‌شود که شیوع موارد ابتلای کووید‌۱۹ در بین مردم به تعداد معینی برسد؛ مثلا ۳۵ مورد در هر ۱۰ هزار نفر. هرچند این حدنصاب باید به‌ شکل محلی تعیین و با تست‌گیری گسترده رصد شود. فاصله‌گذاری اجتماعی وقتی «پایان» می‌یابد که موارد ابتلا به حدنصاب پایین‌تری، احتمالا پنج مورد در هر ۱۰ هزار نفر، کاهش یابد. [فاصله‌گذاری اجتماعی] موجب می‌شود که شمار مبتلایانی که حالشان وخیم است و باید در بیمارستان بستری شوند، همیشه از میزان شیوع کلی بیماری کمتر باشد؛ هدف این استراتژی آن است که مانع از از پای درآمدن نظام خدمات درمانی شود.

نمودار سبز افزایش هم‌زمان و بسیار تدریجی ایمنی در سطح جمعیت را نشان می‌دهد.

دکتر کیسلر می‌گوید «در این مدل «حدنصاب ایمنی جمعی»، یا سطح ایمنی موردنیاز برای متوقف‌شدن گسترش این بیماری در بین مردم بدون اعمال هیچ تمهید دیگری، [مبتلاشدن] ۵۵ درصد از جمعیت است».

نمونه دیگر، اثرات فصلی‌بودن [ویروس] را نشان می‌دهد: گسترش کندتر آن در طول ماه‌های گرم‌تر. به‌لحاظ‌ نظری، اثرات فصلی [گرما] فاصله دوره‌های فاصله‌گیری اجتماعی را طولانی‌تر می‌کند [وضع مساعد را طولانی‌تر می‌کند تا نیاز به دوره جدید فاصله‌گذاری اجتماعی دیرتر شود].

هرچند امسال این اثرات فصلی احتمالا حداقلی خواهد بود، چون تا شروع تابستان هنوز نسبت بزرگی از جمعیت در برابر این ویروس آسیب‌پذیر خواهند بود. علاوه بر این، موارد ناشناخته دیگری هم وجود دارد، چون سازوکارهای بنیادی فصلی‌بودن (مانند درجه حرارت و رطوبت هوا و تعطیلی مدارس) فقط برای برخی عفونت‌های تنفسی مانند آنفلوانزا، نه برای کروناویروس‌ها، مطالعه شده است. پس متأسفانه برای متوقف‌کردن شیوع دوباره کووید‌‌۱۹ در تابستان پیش‌رو نمی‌توانیم صرفا به فصلی‌بودن آن تکیه کنیم.

ولی سناریوی دیگری هم هست که نه‌فقط بر فصلی‌بودن ویروس بلکه بر دوبرابرکردن ظرفیت مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها نیز تکیه می‌کند. این سناریو [افزایش ظرفیت بیمارستان‌ها] باعث می‌شود فاصله‌گیری اجتماعی در آستانه‌‌ای بالاتر (یعنی در صورتی که شیوع بیماری به ۷۰ مورد در هر ۱۰ هزار نفر برسد) و دیرتر انجام شود، همچنین فاصله بین دوره‌های فاصله‌گیری اجتماعی را طولانی‌تر ‌کند.

روی‌هم‌رفته تردیدی نیست که فقط یک دوره فاصله‌گیری اجتماعی برای مهار این اپیدمی در بلندمدت کافی نخواهد بود و رسیدن به مصونیت جمعی حالا حالاها وقت خواهد برد.

خانم تدی‌جانتو می‌گوید: «دلیل این امر آن است که وقتی فاصله‌گیری اجتماعی را به‌شکل موفقیت‌آمیزی انجام دهیم، طوری که نظام مراقبت‌های پزشکی زمین‌گیر نشود، تعداد افراد کمتری مبتلا می‌شوند و هدف چیزی جز این نیست. ولی اگر ابتلا به مصونیت منتهی شود، فاصله‌گیری اجتماعی موفق به این معنی نیز هست که افراد بیشتری در برابر این بیماری آسیب‌پذیر باقی می‌مانند. در نتیجه، با برداشتن تمهیدات مبتنی بر فاصله‌گیری اجتماعی، ویروس به‌احتمال‌قوی به همان سادگی پیش از برقراری منع ترددها، از نو گسترش خواهد یافت».پس، در غیاب واکسن، روحیه پاندمی‌زده ما چه‌بسا تا سال ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۲ به همین وضع بماند؛ چیزی که حتی مایه شگفتی متخصصان هم شده است.

دکتر کیسلر می‌گوید: «ما پیش‌بینی می‌کردیم که دوره‌‌ای طولانی از فاصله‌گیری اجتماعی لازم خواهد بود ولی در ابتدا نفهمیدیم که این دوره می‌تواند این‌قدر طولانی باشد».

منبع: نیویورک‌تایمز/ سیوب‌هان رابرتز. ترجمه نیما فتاح، دامون افضلی