حوادث پیش آمده برای مهاجران افغان چه تاثیری بر روابط ایران افغانستان خواهد داشت؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، در ۱۴ خرداد یک خودروی حامل اتباع افغانستانی که به صورت غیرقانونی وارد کشور شده و توسط قاچاقچیان انسان در حال انتقال به شهرهای دیگر بودند، پس از مشکوک شدن پلیس و بی‌توجهی راننده به فرمان ایست، از ناحیه چرخ عقب مورد اصابت گلوله مأموران قرار گرفته و به دلیل سرعت بسیار بالا پس از طی ۸ کیلومتر، به دلیل اصابت رینگ خودرو با آسفالت دچار آتش‌سوزی شده و چند سرنشین آن کشته و مجروح شدند.

بلافاصله پس از انتشار فیلم‌های این حادثه در فضای مجازی، رسانه‌های خارج از کشور و برخی اکانت‌های وابسته به آنها در شبکه‌های اجتماعی با سو استفاده از این حادثه و همچنین با واکنش غیر دیپلماتیک مسئولان افغانستانی، فضایی هیجانی علیه ایران ایجاد کرد.

در پی این اتفاق، عده‌ای معدود از جریان‌های خاص سیاسی به بهانه فوت چند تن از اتباع افغان که حضور غیرقانونی در ایران داشتند، به سفارت و سایر نمایندگی‌های ایران در افغانستان حمله کرده و به آن اهانت کردند. بلافاصله پس از این اقدامات سفیر افغانستان برای پاره‌ای از توضیحات درباره اقدامات اهانت‌آمیز برخی از گروه‌های مقابل سفارت ایران در افغانستان، توسط وزارت امور خارجه ایران احضار شد.

چهار دهه از شروع مهاجرت گسترده اتباع افغانستانی به ایران می‌گذرد. به همان نسبت که جامعه ایران در این مدت، مسیر پرفراز و فرودی را پیموده، شرایط زندگی مهاجران در ایران و رفتار مردم در قبال آنها نیز تغییر کرده است؛ پذیرش بدون شرط و اسکان در شهرها و روستاها در فضای انقلابی پایان دهه ۱۳۵۰ تا اقدامات قهری برای اخراج اجباری در سال‌های پس از جنگ، دو سر این طیف هستند. روزهایی مردم خود را حامی همه مستضعفان جهان می‌دانستند و آغوش‌شان به روی برادران مسلمان بی قید و شرط باز بود، اما روزهایی هم رسید که خسته از کمبود منابع و شرایط سخت اقتصادی با ضرب‌الاجل‌های پیاپی برای خروج همه آنها از کشور لحظه شماری می‌کردند. امروز سیاست مهاجرتی ایران در قبال مهاجران افغانستانی گرچه در موقعیتی میانه این دو طیف ایستاده، اما هنوز هم بلاتکلیفی در برابر این جمعیت دو تا سه میلیون نفری ویژگی اصلی رویکرد کلان کشور است.

حال باید دید که با سوختن ماشین مهاجران افغان که دومین حادثه رخ داده برای این مهاجران است، چه تغییری میان روابط ایران و افغانستان ایجاد خواهد شد؟ آیا دو کشور می‌توانند مانند دو همسایه مشکل را از طریق گفت و گو حل کرده به روابط خوب گذشته خود را بهبود ببخشند؟ آینده وضعیت مهاجران غیر قانونی افغان در ایران چه خواهد شد؟

هرگونه آسیب به این مهاجران افغان قابل توجیه نیست

پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل افغانستان در این باره می‌گوید که جمهوری اسلامی ایران درگذشته نسبت به پذیرش مهاجران افغان بسیار مثبت رفتار کرده اما شیوع بیماری کرونا و اختلافات داخلی افغانستان، باعث شد اتباع برای ورود قانونی به ایران با محدودیت‌هایی رو به رو شوند و به همین دلیل ورود غیر قانونی آن‌ها به ایران افزایش پیدا کرد.

به عقیده وی فقر مطلق افغانستان را فراگرفته و به همین دلیل جوانان افغان برای اشتغال مجبور هستند به ایران یا دیگر کشورهای همسایه خود مهاجرت کنند.

این کارشناس مسائل افغانستان می‌گوید که به دلیل شیوع بیماری کرونا، شرایط کنسولگری ایران برای پذیرش مهاجران افغان سخت‌تر شده و به همین دلیل سیل عظیمی از مهاجران غیر قانونی قصد ورود به ایران را دارند. به هیچ عنوان امکان مسدود سازی مرزهای ایران و افغانستان وجود نداشته و تنها راه حل برای جلوگیری از اتفاقات مشابه، کنترل دو کشور بر مرزهای مشترک است.

به گفته ملازهی افغان‌ها مدعی هستند که مهاجرانشان توسط مرزبانان ایران دستگیر شده و به اجبار از رودخانه هریرود عبور کرده‌اند که این کار منجر به غرق شدن تعدادی از آنها شده است؛ اما ایران انجام این عمل توسط مرزبانان را تکذیب می‌کند. به همین دلیل هیئت مشترکی برای تحقیق و تفحص در مورد این موضوع تشکیل شد که به نتیجه مطلوبی نرسید.

به عقیده وی نیروهای امنیتی ایران باید در صورت مشاهده ورود غیر قانونی اتباع افغان به کشور، آنها را دستگیر کرده و تحویل مواجه قضائیه می‌دادند؛ زیرا هرگونه آسیب به این افراد قابل توجیه نخواهد بود.

این کارشناس روابط بین‌الملل خاطرنشان می‌کند: کشتن شدن اتباع افغان در رسانه‌های بین‌المللی و داخلی افغانستان به عنوان یک نقطه ضعف در زمینه رعایت قانون در جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌شود؛ به همین دلیل بهتر است برای بررسی دقیق‌تر این حوادث، هیئتی مشترک تشکیل شده و صادقانه با مقصران این حوادث برخورد شود.

حوادث اخیر باید به صورت دقیق راست آزمایی شود

نوذر شفیعی، کارشناس مسائل افغانستان اما معتقد است که حوادث اخیر رخ داده برای اتباع افغان حاضر در ایران، باید به صورت دقیق راستا آزمایی شده و بر اساس آن سیاست‌های ارتباطی بین دو کشور تعیین شود.

به گفته وی امروز منطقه در شرایط ویژه‌ای قرار گرفته و بهتر است کشورهای افغانستان و ایران در روابط خود توجه بیشتری داشته باشند؛ زیرا کوچک‌ترین اختلاف میان این دو کشور، توسط عوامل بیگانه گسترش خواهد یافت. به همین دلیل بهتر است این حوادث راست آزمایی شده و با عوامل آن نیز برخورد شود.

به عقیده این کارشناس مسائل افغانستان روابط بین دو کشور ایران و افغانستان باید تحکیم پیدا کند تا جلوی هزینه عظیم این قطع ارتباط گرفته شود.

شفیعی می‌گوید که عوامل خارج نیز از این قطع رابطه سو استفاده خواهند کرد،؛ به همین دلیل نیاز است ایران و افغانستان تا حدی بر اوضاع منطقه کنترل داشته و مانع از سو استفاده بیگانگان از چنین حوادثی شوند.

به عقیده وی حدود دو میلیون ۵٠٠ هزار مهاجر افغان در ایران وجود دارد که قطعاً حضور آن‌ها برای ما هزینه‌های زیادی خواهد داشت اما باید به یاد داشت که انگلستان ٢٠٠ هزار مهاجر افغان، اما بعد از توافق "بن" با زنجیر به آب فرستاد و افغانستان مقابل این اقدام تحقیرآمیز و ضد حقوق بشری انگلیستان سکوت کرد.

این کارشناس امور افغانستان خاطرنشان می‌کند: بیش از ۴۰ سال است که مردم ایران اتباع را تحمل کرده و به آنها احترام می‌گذارند؛ به همین دلیل نباید برخی حوادث را بزرگ کرده و بر اساس آن بین دو کشور اختلاف و تنش ایجاد کرد.