مصر و اتیوپی ؛ به سوی جنگ یا توسعه؟

به گزارش فانوس، با آغاز عملیات ساخت سد النهضه در سال ۲۰۱۱ میلادی ، مناقشه در خصوص چگونگی تقسیم آب رود نیل بین اتیوپی، مصر و سودان آغاز شد و چندین دور گفتگو بین مقامات سه کشور که طی سالهای گذشته با میانجیگری و ابتکار کشورهای مختلف از جمله آمریکا ، کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و اتحادیه عرب انجام شده تا کنون به هیچ نتیجه مثبتی نرسیده است. مصر و سودان نگران هستند که با آبگیری سد النهضه، سهم آبی هر یک از این کشورها کاهش یابد.

رود نیل با سطح حوزه ۳ میلیون کیلومتر مربع، طولانی‌ترین رودخانه جهان است. نیمی از آن در مناطق پر بارش بالای خط استوا در کشورهای تانزانیا و کنیا و نیمی دیگر در مناطق کاملاً خشک مصر واقع شده است. مصر در طول تاریخ خود با کسب بیشترین منافع از این رودخانه و داشتن یک تمدن رودخانه‌ای، رابطه‌ای ناگسستنی با رود نیل داشته است. منافع استراتژیک، ژئوپلتیک و اقتصادی مصر به دلیل نیاز به آب برای کشاورزی، صنعت و تأمین آب شرب ۹۰ میلیون نفر ، همواره اهمیت نیل به عنوان شاخص امنیت ملی این کشور را به روشنی نمایان کرده است .

اتیوپی در آوریل ۲۰۱۱، ساخت سد عظیم «النهضه» یا «رنسانس» را آغاز کرد . در ابتدا قرار بود عملیات احداث این سد در سال ۲۰۱۵ به پایان برسد؛ اما احداث آن بطول انجامید.

تا پایان سال ۲۰۱۹ حدود ۷۰ درصد از عملیات ساخت سد النهضه به اتمام رسید. براساس برآوردهای قبلی، عملیات آبگیری سد از ابتدای ژوئیه ۲۰۲۰ (۱۱ تیر) آغاز می شود و به نظر می رسد تا سال ۲۰۲۵ عملیات آبگیری سد کاملا به اتمام برسد.

این سد بزرگ‌ترین طرح تولید برق از آب‌ رودخانه نیل در قاره آفریقاست و عظمت آن، مبنای اصلی نام‌گذاری این پروژه به نام نهضت و یا رنسانس بود؛ زیرا این سد می تواند تحول مهمی در کشور اتیوپی ایجاد کند. سد النهضه بزرگترین نیروگاه آبی در آفریقا و هفتمین نیروگاه آبی در جهان محسوب می شود.

اتیوپی بر آن است تا با ساخت این سد به بزرگ‌ترین تولید کننده برق در قاره آفریقا تبدیل شود. این سد، ۱۷۰ متر ارتفاع (۵۵۰ فوت)، تقریبا ۲ کیلومتر (۱/۱ مایل) عرض خواهد داشت و توانایی تولید شش هزار مگاوات برق را دارد که بیش از دو برابر تولید کنونی برق در اتیوپی است. با میزان تولید فعلی برق در اتیوپی، از هر چهار نفر، سه نفر در تاریکی زندگی می‌کنند. این پروژه بیش از ۵ میلیارد دلار هزینه داشته است. سد "النهضه" ظرفیت ذخیره سازی بیش از ۱۰ میلیون مترمکعب آب را دارد .

اتیوپی از اینکه طی دهه ها و سده های گذشته نتوانسته از موقعیت ژئواستراتژیک خود به عنوان یک کشور بالادستی به لحاظ در اختیار داشتن منابع آبی فراوان بهره گیرد بسیار ناراضی و حتی خشمگین است.در گذشته این کشور به خاطر در اختیار نداشتن منابع مالی لازم و نیز وضعیت سیاسی ناپایدار نتوانسته است زیر ساخت های مربوط به مدیریت منابع آبی خود را ایجاد کند . اکنون که اتیوپی در زمینه ایجاد زیر ساختهای لازم به توانمندی نسبی رسیده است به هیچ وجه حاضر نیست از حق خود در مدیریت آبی رود نیل صرفنظر کند.

در این میان درخواست اخیر مصر از شورای امنیت سازمان ملل برای مداخله در پرونده سد "النهضه" بر حساسیت موضوع افزوده است.

این اقدام مصر پس از آن روی داد که "گیدو آندارگاشیو" وزیر امورخارجه اتیوپی پس از بی نتیجه ماندن گفتگوهای اخیر اعلام کرد کشورش عملیات آبگیری مخزن سد النهضه را ماه ژوئیه (تیر/ مرداد) آغاز خواهد کرد.

در بیانیه وزارت خارجه مصر آمده است: به دلیل آن که اتیوپی هیچ اراده سیاسی برای حل این بحران نداشته و اصرار دارد به صورت یکجانبه سد النهضه را آبگیری کند، تمام تلاش‌ها متوقف شده است.

مصر اعلام کرد: ارجاع پرونده سد النهضه به شورای امنیت بر اساس ماده ۳۵ منشور سازمان ملل متحد صورت گرفته است، ماده‌ای که به اعضا این اجازه را می‌دهد که شورای امنیت را نسبت به هرگونه بحرانی که صلح و امنیت جهان را تهدید می‌کند، آگاه کند.

از سوی دیگر انتشار اخباری مبنی بر تاسیس یک پایگاه نظامی مصر در شهر "پاگاک" در منطقه مرزی "مایوت" در کشور سودان جنوبی موجب تشدید تنش های بین مصر و اتیوپی شده است. این اقدام مصر از سوی محافل رسانه های یک گام بسوی جنگ تلقی می شود و سخنان اخیر "بسام رادی" سخنگوی ریاست جمهوری مصر تنش ها در این منطقه از آفریقا را به اوج رسانده است.

"بسام رادی" در اظهارات اخیر خود گفت، عبدالفتاح السیسی رییس جمهوری مصر با بازدید از یگان های تهاجمی نیروی هوایی این کشور تاکید کرد که ارتش مصر قادر است از امنیت ملی در داخل و خارج مرزهای کشور دفاع کند.

مصر ، سودان و اتیوپی هریک برای ادامه حیات و توسعه زیرساخت های اقتصادی خود بشدت به منابع آبی نیل نیازمندند. عدم دسترسی هر یک از این کشورها به منابع آبی که مستقیما با توسعه اقتصادی آنها در ارتباط است می تواند بحران بزرگی ایجاد کند. کمبود آب در کشورهای حوزه رود نیل به منزله از دست رفتن فرصتهای شغلی و عدم توسعه اقتصادی و در نتیجه فقر است. این پدیده می تواند سیل مهاجران به کشورهای دیگر را تشدید کند. سد النهضه قرار است عاملی برای گسترش توسعه در این بخش از آفریقا باشد ، در حالی که عدم توافق این سه کشور در خصوص تقسیم منابع آب رود نیل قطعا به جای توسعه، بحران و یا حتی جنگ را برای این کشورها به ارمغان خواهد آورد!