تخت سلیمان (آتشکده آذرگشنسب) کجاست؟

تور تخت سلیمان تا بهستان

تخت سلیمان به چه نام‌هایی خوانده می‌شد؟

مکان‌های دیدنی‌ که امروز می‌شناسیم احتمالا نام‌های متعددی داشته‌اند. اما اغلب، در طول تاریخ به فراموشی سپرده شدند. تخت سلیمان اما از چنان اهمیتی برخوردار بود که در متون کهن به آن اشاره شد. شیزه، فراد، چیچست و چئچست همه نام‌هایی است که تخت سلیمان را به آن می‌خواندند. پلوتارک، مورخ یونانی، از این شهر با نام «فراد» یاد کرده است. در شاهنامه «چیچست» به کار رفته و کهن‌تر از همه این نوشته‌ها اوستاست که نام آن را «چئچست» آورده‌ است. امروزه تمام این نام‌ها از بین رفته و این محل را تخت سلیمان می‌نامند. اما به نظرتان نام تخت سلیمان از کجا می‌آید؟ برخی بر این باورند که حضرت سلیمان این منطقه را ساخته و سال‌ها در آن زندگی کرده است. بسیاری هم بر این باورند که برای جلوگیری از حمله اعراب به این نام خوانده شده است.

تخت سلیمان کجاست؟

آذربایجان غربی و 45 کیلومتری شمال شرق تکاب جایی است که تخت سلیمان در آن واقع شده است. این شهر باستانی در ادوار مختلف محل سکونت اقوامی مانند، مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان بود. تخت سلیمان در ادوار مختلف در اوج شکوفایی و تمدن درخشید. اکنون نشانی از این شهر در آذربایجان دیده نمی‌شود، «بر باد شده یک سر، با خاک شده یکسان». یکی از جاهایی که گمان می‌رود محل تولد زرتشت باشد، شهر شیز است. اگرچه همه محققان هم این سخن را قبول ندارند.

در مورد قلعه تاریخی تخت سلیمان بدانید

قلعه تاریخی تخت سلیمان از بناهای تاریخی جهان به شمار می‌رود. این قلعه بازمانده‌ای از دوره ساسانیان متشکل از بخش‌های مختلفی مثل آتشکده آذر گشسب، آتشکده شاهی و جنگ‌آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا، آتشگاه‌های کوچک و دروازه‌ها و دیوارهای مستحکم است.

تخت سلیمان در دوران ساسانیان

در دوران اردشیر یکم و پس از او، به حذف تاریخ و نقش اشکانیان در کلیه امور تمایل وجود داشت. تفاوت ساسانیان و اشکانیان را می‌توان اینگونه شرح داد:

ساسانیان سعی در تقویت حکومت مرکزی و مبارزه با ادیان غیر زرتشتی داشتند. این حکومت خود را موظف به حفظ دین باستانی کشور و آیات و اصطلاحات اوستا دانست. در اوستا از «ائیریانم وئجه» به عنوان زادگاه زرتشت یاد شده بود که در دوران ساسانی تمایلی به تغییر محل آن از ری به آذربایجان احساس شد. زیرا ری از مدت‎ها پیش در تیول خاندان معروف مهران، از خاندان‌های مهم دوران اشکانی، مانند نسا از شهرهای اشکانی مورد ظن ساسانیان بود. آذربایجان به عنوان یکی از مکان‌هایی که آتشکده آذرگشسب، یکی از بزرگ‌ترین آتشکده‌های دوران ساسانیان در آن قرار داشت و به تیسفون پایتخت ساسانیان نزدیک بود مورد توجه ساسانیان قرار گرفت. «ائیریانم وئجه» که قبلاً زادگاه زرتشت تصور می‌شد به آذربایجان منتقل شد و نام تازه «ایران ویج» گرفت. جزء نخست این کلمه مقدس می‌توانست بهترین نام ممکن برای سرزمین واحد و فراگیر ساسانیان باشد. این جزء نخست در ایرانی باستانی آریانام aryānām و در زبان اوستایی aryānem بود. از شکل ایرانی باستان آن در دوران اشکانی آریان حاصل شده بود اما ساسانیان بیشتر به اوستا نظر داشتند.

در تخت سلیمان چه می‌بینیم؟

تمام آثار تخت سلیمان درون یک حصار و دیوار بیضی‌شکل شکل گرفته و دور تا دورش را دشتی وسیع فرا گرفته است. حصار بیرونی از سنگ‌های لاشه‌ای به ابعاد مختلف و به ضخامت 5 متر و ارتفاع 14 متر و محیط بیرونی 1200 متر بنا شده است. لایه بیرونی حصار با سنگ‌های تراش‌دار نماسازی شده و دارای 38 برج دفاعی مخروطی‌شکل است.

بنای دیوار و حصار بیرونی متعلق به دوره ساسانی است. در دوره ایلخانی نیز علاوه بر مرمت پاره‌ای از قسمت‌های فروریخته، دروازه جدیدی در کنار دروازه جنوبی عهد ساسانی احداث شد. داخل حصار بیضی‌شکل دو مربع مختلف‌المرکز هم محور به چشم می‌خورد که در مرکز مربع جنوبی دریاچه و در مرکز مربع شمالی آتشکده واقع شده. دور تا دور این مربع را یک حصار مستطیلی شکل به طول تقریبی 250 متر و عرض تقریبی 150 متر در بر گرفته و 60 برج مدور آن را احاطه کرده. در قسمت شمال غربی دریاچه و در زاویه مربع بزرگ‌تر، ایوان بلندی دیده کی‌شود که به ایوان خسرو نام دارد. این ایوان از آجر قرمز و ملاط ساروج ساخته شده است. ایوان به دو اتاق یا حوض‌خانه هفت گوش راه می‌یابد که مربوط به دوره ایلخانان است. در بیرون تخت سلیمان در بخش جنوب غربی یک جوی سنگی وجود دارد که 300 متر طول و 4 متر ارتفاع دارد. این جوی سنگی را اهالی محلی، اژدهای سنگی می‌نامند.

تخت سلیمان کی ویران شد؟

تخت سلیمان در حمله امپراطور رومیان، که در سال 624 میلادی اتفاق افتاد، ویران شد. آقاخان، برادر زاده هلاکوخان، که به دین اسلام گروید بر روی ویرانه‌های تخت سلیمان مسجدی بنا کرد. این مسجد نیز بعدها ویران شد و فقط کاشی‌هایی با نقوش و خط برجسته از آن به جا مانده است. مجموعه باستانی تخت سلیمان، قبل از اسلام، بزرگ‌ترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان به شمار می‌رفت. اما در حمله هراکلیوس، امپراطور رومیان، به ایران تخریب شد.

دریاچه مجموعه تخت سلیمان

از همه این اعداد که بگذریم مشاهده خود دریاچه تجربه فراموش نشدنی است. رنگ این دریاچه طبیعی بسیار چشم‌نواز است. دلیل رنگ جذاب آن را وجود املاح بی‌شمار می‌توان دانست. البته این موضوع سبب شده برای کشاورزی و آشامیدن مناسب نباشد. هوس شنا در این دریاچه را از سرتان بیرون کنید. آب این دریاچه، که از عمق ۱۱۶ متری از درون زمین به سطح می‌آید و رسوب‌های حاصل از این املاح در طی قرن‌ها، لبه دریاچه را تغییر داده است. درجه حرارت آب این دریاچه در تابستان و زمستان یکسان و حدود 21 درجه است و همین موضوع ثابت می‌کند که آب آن از سفره‌ای زیر زمینی در عمق بسیار زیاد تامین می‌شود.

آثار تخت سلیمان مربوط به چه دوران‌هایی است؟

آثار بناهای دوره‌های اشکانی، ساسانی و ایلخانان مغول در این محل یافت شده‌ است. مهم‌ترین آثار به جا مانده در این منطقه آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است. برخی آثار ساسانی دیگر نیز در کوه بلقیس و زندان سلیمان در نزدیکی تخت سلیمان ساخته شده‌ است. این مکان تاریخی در زمان ایلخانیان و در دوره حکمرانی آقاخان، در قرن هفتم هجری، به عنوان تفرجگاه تابستانی استفاده می‌شده. این حکمران مغول با احداث بناهای مختلفی مانند سالن شورا، ایوان شرقی و ساختمان‌های 8 و 12 ضلعی یک بار دیگر جان تازه‌ای به مجموعه تاریخی تخت سلیمان تکاب بخشید.

آتشکده آذرگشنسپ

ایرانیان در دوره ساسانی سه آتشگاه بزرگ و برجسته داشتند. نام آتش‌هایی که در این آتشگاه‌ها نگهداری می‌شد یکی بُرزین مهر (معنای آتش عشق والا) ویژه برزیگران بود که در نزدیکی نیشابور خراسان قرار داشت. دومی فَربغ (آتش فرّ ایزدی) که در کاریان فارس بود و ویژه موبدان و بلندپایگان. سومی آتشکده آذرگشسپ که در تکاب آذربایجان قرار داشت. آتشکده آذرگشسپ ویژه ارتشیان بود و در شهر و محلی به نام شیز یا گَنجَک بر روی کوه اَسنَوند قرار داشت.

آذرگشنسپ به معنای آتش اسب نر است. بر اساس افسانه‌های ایرانی، علت نام‌گذاری این مکان را اینگونه روایت می‌کنند: کیخسرو هنگام گشودن بهمن دژ در نیمروز با تیرگی شبانه‌ای رو به رو شد که دیوان با جادوی خود پدید آورده بودند. آنگاه آتشی بر یال اسب وی فرود آمد و جهان را دیگر بار روشن کرد و کیخسرو پس از پیروزی و گشودن بهمن دژ، به پاس این یاوری اهورایی، آتش فرود آمده را آنجا بنشاند و آن آتش و جایگاه به نام آتش اسب نر (گشسب یا گشنسب) نامیده شد. این محل هم اکنون تخت سلیمان نام دارد.

تخت سلیمان تکاب در سال 1316 از سوی وزارت فرهنگ و هنر با شماره 318 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

تور زنجان گردی