می‌گویند بهشت زیر پای مادران است. می‌گویند هر زنی درد زایمان بکشد، همه گناهانش تا آن روز پاک می‌شود. می‌گویند هیچ دردی بدتر از درد زایمان نیست و هزار چیز دیگر گفته اند و می گویند؛ هزار نقلی که هر کدامش برای ترس از زایمان طبیعی کافی است و شاید همین قول ها و نقل هاست که آمار سزارین را در کشور ما چند برابر استاندارد جهانی کرده و ایران را در ردیف دوم جهان از نظر آمار سزارین قرار داده است. زایمان سزارین عملی است که در آن پزشک نوزاد را از طریق برش شکم و رحم مادر از بدن مادر خارج می کند.

عضو هیات مدیره جمعیت مامایی ایران، با اشاره به اینکه برای کشوری مانند ایران که در ارتقای انواع شاخص های سلامت موفق بوده است، اینکه اکنون حائز رتبه دوم پس از برزیل و حائز رتبه اول در منطقه در زمینه سزارین نباشد، ناراحت کننده است، تاکیدکرد: «این درحالی است که ۵۰ هزار مامای تربیت شده، در سطح کشور و حتی دورافتاده ترین مناطق حاضر به خدمت هستند.»

وقتی آمار ۴۰ تا ۴۲ درصدی زایمان به روش سزارین را در کنار نتایج تحقیقی قرار دهیم که نشان می دهد روش زایمان ترجیحی ۶/۵۷درصد ماماها و ۲/۶۲درصد متخصصان زنان و زایمان، سزارین است، سوالی در ذهن شکل می گیرد؛ اینکه متخصصی که خود از زایمان طبیعی فراری است و مامایی که درس خوانده تا زایمان طبیعی را ترویج کند اما آن را برای خودش نمی پسندد، چگونه می توانند خانم های باردار را به زایمان طبیعی تشویق کنند؟

هزینه‌های زایمان طبیعی یا سزارین چقدر است؟

مقایسه هزینه زایمان طبیعی و سزارین

سوی دیگر ماجرا نیز هزینه زایمان های طبیعی و سزارین است؛ نرخی بین ۳ تا ۴ میلیون تومان در بیمارستان های خصوصی برای سزارین و همین میزان برای زایمان طبیعی. البته اگر به این مقدار، نرخ کلاس های توجیهی و ورزشی که برای زنان باردار مایل به زایمان طبیعی، توصیه می شود اضافه کنیم، هزینه ها بسیار بیشتر می شود؛ کلاس های ورزشی جلسه ای ۲۰هزار تومان با احتساب ۳جلسه در هفته که از هفته ۱۴بارداری شروع می شود و ۱۴هفته به طول می انجامد و کلاس های توجیهی، جلسه ای ۱۲هزار تومان که یک دوره آن ۸ جلسه و نزدیک به ۱۰۰هزار تومان می شود. در بیمارستان های نیمه دولتی نیز بدون احتساب بیمه، نرخ زایمان سزارین ۲میلیون و ۲۰۰هزار تومان و زایمان طبیعی یک میلیون و۵۰۰هزار تومان است که اگر به این مقدار دستمزد پزشک یا به عبارتی همان زیرمیزی را اضافه کنیم، می بینیم شرایط زیاد با بیمارستان های خصوصی تفاوتی ندارد. علاوه بر این، در بیمارستان های دولتی تا زمانی که بیمار درد زایمان طبیعی را تحمل نکند و برای پزشک محرز نشود که زایمان به روش طبیعی امکان پذیر نیست، اجازه سزارین داده نمی شود.

ریشه های گرایش به سزارین

به گفته کارشناسان، موضوعات دیگری نیز در ترجیح زایمان سزارین دخیل هستند. رییس بخش زنان بیمارستان امیراکرم و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران، یکی از مهم ترین دلایل بالابودن آمار سزارین در کشور را نامناسب بودن زایشگاه ها و بخش های زنان در بیمارستان های مختلف می داند و به سلامت می گوید: «بیشتر زایشگاه ها، به خصوص زایشگاه های دولتی کشور ما در شأن یک بانوی ایرانی نیست و خانم بارداری که برای زایمان به آنها مراجعه می کند، نه محیط مناسب و در خور شأن خود را می یابد و نه رفتار مناسبی از کارکنان می بیند.»

وی با اشاره به کمبود امکانات بیمارستان ها و زایشگاه های دولتی در شهرهای کوچک می افزاید: «نبود کارکنان آموزش دیده در زمینه رفتار درست با بیمار و کمبود امکانات و تجهیزات، زنان باردار را به سزارین راغب می کند. هرچند هم اکنون اوضاع در حال بهبود است اما به بودجه بیشتر و همکاری مردم نیاز دارد.»

تعرفه ها را نیز در این زمینه موثر می داند و معتقد است: «تا زمانی که تعرفه زایمان طبیعی کمتر از سزارین باشد، پزشک ترجیح می دهد بیمار را سزارین کند زیرا زمان این زایمان مشخص است و در مدت کوتاهی کار تمام می شود و دستمزدش هم بالاتر است. اما زایمان طبیعی در هر زمانی از شبانه روز ممکن است پزشک را به بیمارستان بکشاند و ساعت ها او را بالای سر بیمار بنشاند و در نهایت هم پول کمتری دریافت خواهدکرد.»

وی با اشاره به کمبود آموزش همگانی در زمینه مزایای زایمان طبیعی می گوید: «زدودن باورهای غلط مادران جوان و خانواده هایشان که خیلی از آنها از زایمان طبیعی می ترسند، می تواند در افزایش اقبال به زایمان طبیعی موثر باشد.» این استاد دانشگاه با تاکید بر برگزاری کلاس های آموزشی و توجیهی برای زنان باردار ادامه داد: «این کلاس ها هم اکنون در بیمارستان های دولتی و خصوصی برگزار می شود و در حال افزایش هم است، اما آموزش ها باید گسترش بیشتری داشته باشد تا مادران از عوارض سزارین و مزایای زایمان طبیعی آگاه شوند و با آگاهی در این مورد تصمیم بگیرند.»

ترس پزشکان متخصص از عوارض زایمان طبیعی و مشکلاتی که پس از آن در دادگاه ها برای آنها ایجاد می شود را یکی دیگر از دلایل ترجیح پزشکان برای انجام سزارین می داند.

او معتقد است: «اگر حین زایمان کوچک ترین مشکلی برای نوزاد یا مادر پیش بیاید و آنها شکایت کنند، سال ها پزشک را به دادگاه می برند و می آورند و هیچ حمایتی نیز از او نمی شود و به دلیل همین توبیخ هاست که پزشکان زایمان سزارین را ترجیح می دهند.»

وی تاکید می کند: «باید آگاهی خانواده ها افزایش یابد و در کنار آن به افزایش امکانات زایشگاه ها و بیمارستان ها و همچنین روش هایی مانند زایمان بدون درد بها داده شود تا زایمان طبیعی افزایش و عوارض ناشی از زایمان سزارین در کشور کاهش یابد.»

ضرورت آگاهی بخشی درباره زایمان طبیعی

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص زنان و زایمان، ناآگاهی بیماران از مزایای زایمان طبیعی را مهم ترین دلیل انتخاب زایمان سزارین می داند و می گوید: «بیمارانی که از مزایای زایمان طبیعی آگاهی می یابند، ترجیح می دهند زایمان طبیعی داشته باشند و این آگاهی بخشی می تواند تا حدود زیادی از نگرانی خانم های باردار نسبت به دردهای زایمان کم کند.»

وی با بیان اینکه دلیل دیگر ترجیح زایمان سزارین به زایمان طبیعی، ترس از درد است، می افزاید: «ترس از درد، یکی از دلایل عمده رویگردانی بانوان از زایمان طبیعی است بنابراین افزایش مراکز زایمان بدون درد می تواند از راه های موثر افزایش تمایل به انجام زایمان طبیعی باشد اما هم اکنون این مراکز در کشور کم است. ضمن اینکه متخصصان لازم برای این کار نیز به صورت مداوم در دسترس نیستند.»

ایشان با اشاره به وقت نگذاشتن متخصصان زنان برای توجیه خانم های باردار ادامه می دهد: «هم اکنون کلاس های توجیهی ای وجود دارد که قبل از زایمان، مادران را از خطرهای سزارین و مزایای زایمان طبیعی آگاه و آنها را به این زایمان تشویق می کند اما متخصصان زنان کمتر برای این مسائل وقت می گذارند و مادران را در این زمینه آگاه نمی کنند.»

وی با تاکید بر لزوم در نظر گرفتن تسهیلاتی برای متخصصان زنان برای زایمان طبیعی خاطرنشان می کند: «تا زمانی که تعرفه زایمان طبیعی، در حالی که وقت و انرژی بیشتری از پزشک می گیرد، کمتر از سزارین باشد، نباید انتظار داشت پزشکان، کسی را برای زایمان طبیعی تشویق کنند. باید تعرفه های زایمان طبیعی و سزارین یکی باشد یا تعرفه زایمان طبیعی کاهش یابد تا پزشک هم برای انجام این روش تشویق شود.»

این متخصص زنان و زایمان ترس پزشکان از محاکم را نیز در این زمینه موثر می داند و می گوید: «کمبود امکانات برای زایمان طبیعی در کشور باعث برخی عوارض برای نوزاد می شود اما به محض بروز کوچک ترین عارضه، خانواده نوزاد از پزشک شکایت می کنند و دادگاه ها نیز پزشک را به جریمه های سنگین محکوم خواهندکرد؛ مثلا اگر نوزادی نیاز به آی سی یو پیدا کند و خانواده اش از پزشک شکایت کنند، پزشک باید همه هزینه حضور نوزاد در آی سی یو را بدهد. پزشکی قانونی کاری کرده که همه جراحان از این نهاد می ترسند و متخصصان زنان هم ترجیح می دهند بانوان باردار را سزارین کنند و دستمزدشان را بگیرند تا زایمان طبیعی انجام دهند و مجبور به پرداخت هزینه ای از جیب هم بشوند.»

وی تاکید می کند: «اگر متخصصی به مادر توصیه می کند طبیعی زایمان کند، برای سلامت مادر و نوزاد و جامعه است وگرنه با این وضعیت تعرفه گذاری و دستمزد پزشک برای زایمان طبیعی، پزشکان زایمان سزارین را ترجیح می دهند. تعرفه ها باید اصلاح شود و این میزان را هم بیمه ها و دولت بپردازند چرا که هیچ کس دوست ندارد هم درد بکشد هم پول بدهد.»