تاجیک بدخشان یا تاجیک شمالی...؟

جمعیت اسلامی افغانستان، بعنوان بزرگترین حزب سیاسی و با اکثریت تاجیک‌تبار، بر محورت دو شخصیت می‌چرخید، برهان الدنی ربانی از بدخشان و احمدشاه مسعود از پنجشیر.

برهان الدین ربانی بعنوان شخصیت میانه‌رو مذهبی شناخته می‌شود، یک رهبر اخوانی که دغدغه‌ی دینی‌اش بر ملی‌‌گرای‌اش می‌چربید، او در در دوران ریاست جمهوری‌اش به شهرت بیشتری رسید. احمدشاه مسعود بعنوان چریک جنگی و نخبه‌ی نظامی مشهور است که دغدغه‌ی اجتماعی‌/ملی‌گرایی‌اش بر مذهبی بودن و اخوانی بودنش می‌چربید. مسعود در زمان ریاست جمهوری ربانی، پشتوانه‌ی اصلی او بشمار می‌رفت و تقریبا مسعود بود که بقای ربانی را تضمین می‌نمود. او در دوره‌ی سیطره‌ی طالبان که رهبران جهادی/ اخوانی به هرجایی پراکنده بودند، یک تنه جبهه‌ی شمال را مدیریت می‌کرد.

افراد مهمِ جمعیت را تاجیکان بدخشان، حوزه‌ی پنجشیر، هرات و مزار تشکیل می‌داد. ربانی در بدخشان، مسعود در پنجشیر، اسماعیل خان در هرات و عطا نور در بلخ و...

با کشته شدن احمدشاه مسعود، از ابهت و اقتدار جمعیت کاسته شد. ولی کسانی مانند مارشال فهیم، عبدالله، و قانونی، محوریت تاجیک‌های پنجشیر را بیشتر از پیش در جمعیت تثبیت نمودند. با کشته شدن برهان‌الدین ربانی، اقتدار و سیطره‌ی خانواده ربانی تنزل یافت، شورای انسجام مهار جمعیت را در دست داشت و بنابر مصلحت جانشینیِ صلاح الدین ربانی بجای پدر را موقتا پذیرفتند. از همان زمان، اعتراضات زیادی بر رهبری صلاح الدین وی وارد بود، هرچند صلاح الدین بعنوان تنها تاجیک بدخشانی در راس جمعیت قرار داشت، ولی از اقتداری مانند اقتدار پدر برخوردار نبود و بدنه‌ی جمعیت توسط بسیاری تکه‌تکه و وجه‌المعامله‌های سیاسی قرار می‌گرفت، مخصوصا از جانب شورای انجسام. اسماعیل خان( که در اصل یا سید است نه تاجیک) هم نقش چندانی در تصمیم‌گیری‌ها نداشت، از مزار هم تنها عطانور صدایش بلند بود.

جمعیتی‌های شمالی( پروان، کاپیسا و پنجشیر و...) رفته رفته به فکر فراچنگ آوردن بیشترِ این حزب شدند( در این میان نقش پنجشیری‌ها پر رنگتر و نقش پنشجیری علیا، از خنج به بالا که نظامی‌تر هستند دست بالا می‌گیرند).

در کل، جمعیتی‌های شمال، که نقش نظامی بیشتری در جعاد داشتند، مخصوصا سران پنجشیر، سعی در بدست آوردن رهبریِ بزرگترین حزب سیاسی با اکثریتِ تاجیک‌تبار هستند. این مساله با گشایشِ دفترِ مجلل و میلیون دالریِ جمعیت در کابل بیشتر از هر زمانی حساس‌زا شده است.
تا ببینیم صلاح‌الدین ربانی می‌تواند بقای تاجیک بدخشان را در مقابل کثرتِ شمالی‌ها، در این دفتر حفظ کند با نه.

رسول عیدی