مراقب سرقت هنرهای بومی‌ باشیم

همشهری آنلاین_ بهاره خسروی:تلاش برای راه‌اندازی رشته بافتنی در دانشگاه و احیای هنرهای بومی ‌و محلی فراموش‌شده ایرانی از جمله فعالیت‌های همسایه کارآفرین ما برای روشن نگه داشتن چراغ هنرهای دستی ایرانی است؛ هنرهایی که به گفته او از ما ربوده شده‌اند و بعد با یک بسته‌بندی شیک به‌عنوان یک دست‌ساخته خارجی این روزها در بازار ارائه می‌شوند. اگر در پی راه‌اندازی یک کسب‌وکار درآمدزای خانگی هستید یا به دنبال جایی برای ارائه هنر و خلاقیت خود می‌گردید، این گزارش را بخوانید.
«از وقتی چشم باز کردم دست مادرم نخ و کاموا بود. دائما در حال بافتن یک لباس گرم برای اهل خانه بود. چون در شهر دریان و در یک منطقه سردسیر زندگی می‌کردیم، پوشیدن و داشتن لباس گرم ضروری بود. » «راحله پاشایی» این را می‌گوید و بعد اضافه می‌کند: «از کودکی کنار دست مادر بودم. از اینکه میل به دست می‌گرفت و یک کلاف کاموا تبدیل به لباسی زیبا می‌شد، لذت می‌بردم. مادرم هنرمند بود و در تمام هنرهای خانگی به‌ویژه صنایع‌دستی مهارت داشت. به واسطه این آشنایی کمال استفاده را از دانش مادر بردم و وقتی ۱۶ ساله بودم می‌توانستم به راحتی یک لباس ببافم. »

او می‌افزاید: «البته بافتن شیرین‌کاری‌هایی هم داشت و گاهی اوقات اندازه لباس‌ها کوچک یا بزرگ می‌شد، اما اهل ناامید شدن نبودم. آنقدر مطالعه می‌کردم و به مدل‌های مختلف لباس‌های بافته‌شده نگاه می‌کردم تا ایراد کار را پیدا کنم. دوستان و اقوامی ‌داشتم که در انگلیس و آلمان ساکن بودند و اغلب مجله‌های لباس‌های متنوع بافتنی را برایم می‌فرستادند. مشتری پر و پاقرص مجله‌های بافتنی، قلاب‌بافی و خیاطی بودم. »

انتقال تجربه به دیگران

البته دایره هنرهای راحله پاشایی فقط به بافتنی محدود نیست. عروسک‌بافی، خیاطی، قالب‌بافی، سبدبافی و سوزن‌دوزی از هنرهای همسایه کارآفرین ماست. پاشایی یکی از افرادی بوده که برای ارائه گواهینامه و مدرک معتبر رشته بافتنی به هنرجویان از سوی سازمان فنی‌وحرفه‌ای تلاش‌های زیادی انجام داده است.
او در این‌باره می‌گوید: «بیشتر هنرهای دستی را به‌صورت تجربی یاد گرفتم. با این وجود به سرم زد برای اعتبار بخشیدن به کارم و راه‌اندازی یک آموزشگاه، مدرک فنی‌وحرفه‌ای بگیرم، اما برای این رشته هیچ مدرکی از سوی این سازمان ارائه نمی‌شد. پیگیری‌های من برای یافتن دلیل ارائه ندادن مدرک معتبر، به تعریف نشدن استاندارد آزمون این رشته ختم شد. پیشنهاد دادم با راهنمایی اهل فن، سرفصل آزمون و امتحان را طراحی کنم. پیشنهادم مورد قبول واقع شد و سازمان فنی‌وحرفه‌ای برای رشته بافتنی گواهینامه و مدرک معتبر ارائه تعیین کرد. »
اگر اهل دنبال کردن برنامه‌های خانوادگی تلویزیون باشید، حتماً چهره و آموزش‌های راحله پاشایی را در برنامه به خانه برمی‌گردیم در شبکه ۵ سیما مشاهده کرده‌اید. او که تاکنون ۲۵ دی. ‌وی. ‌دی آموزشی و چندین جلد کتاب درباره هنر بافتنی و قلاب‌بافی تألیف کرده است، درباره انگیزه حضورش در برنامه‌های تلویزیونی این‌گونه توضیح می‌دهد: «قصدم انتقال تجربیاتم به دیگران بود. به خاطر همین تصمیم گرفتم تجربیاتم را در چند کتاب گردآوری کنم. برای نگارش کتاب‌ها ۲ سال وقت گذاشتم. ابتدا ماکتی از کتاب همراه با عکس‌هایی از کارهای خودم و هنرجویان درست کردم. در کنار نگارش از آموزش‌هایم فیلم می‌گرفتم و ضبط می‌کردم. دوستی به نام خانم ذکری داشتم که مترجم کتاب‌های هنری بود. به واسطه او به تلویزیون و شبکه دوم سیما، برای آموزش معرفی شدم و امروز ۱۵ یا ۱۶ سال است که در تلویزیون برنامه آموزشی اجرا می‌کنم. در حال حاضر فیلم‌های بسیاری از آموزش‌هایم در شبکه‌های مجازی وجود دارد و اگر کسی علاقه‌مند یادگیری باشد، می‌تواند از آنها استفاده کند. »

پیشنهاد راه‌اندازی رشته جدید دانشگاهی

احیای هنرهای بومی ‌و ملی و حمایت از تولیدکنندگان این هنرها یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های راحله پاشایی است و در این‌باره تلاش‌های قابل توجهی انجام داده است. او در این‌باره می‌گوید: «برای نخستین بار پیش‌نویس کتابم را قبل از انتشار به دانشگاه علمی‌کاربردی و نزد رئیس دانشگاه، دکتر فیض، بردم که از کارهایم خوشش آمد. به او پیشنهاد راه‌اندازی یک واحد درسی جدید به‌عنوان بافتنی را دادم. استقبال خوبی از پیشنهادم کرد، اما به دلیل تغییر مدیریت این پیشنهاد مسکوت ماند، هرچند من همچنان پیگیر این ماجرا هستم؛ چراکه معتقدم ما ایرانی‌ها هنرهای دستی فراوانی داریم که می‌توانیم به جای فراموش کردنشان، آنها را به دنیا صادر کنیم. »
پاشایی این روزها با همراهی دخترش از طریق فضای مجازی دنبال کشف استعدادها و حمایت از آنهاست. او با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: «هنرهای ایرانی در دنیا بی‌نظیر هستند و بسیاری از هنرهای دستی پرمشتری جدید که این روزها به‌عنوان دست‌ساخته‌های خارجی در بازار به فروش می‌رسند، در اصل همان هنرهای اصیل ایرانی‌اند که از ما ربوده‌اند و بعد با یک ظاهر شیک وارد کشور شده‌اند. برای مثال، هنر ماندلای ایتالیایی در واقع همان کواکب‌بافی کردستان است که آن را روی قاطر و اسب می‌انداختند تا عروس را به خانه جدید ببرند. متأسفانه مسئولان ما کمتر به هنرهای دستی بها می‌دهند و همین باعث دلسردی تولیدکنندگان می‌شود. »

ماهیگیری مقدم بر ماهی دادن

کارآفرینی برای زنان سرپرست خانوار و توانیابان از دیگر فعالیت‌های راحله پاشایی برای اهالی و افراد جویای کار است. او معتقد است برای توانمندسازی افراد جویای کار یا کم‌بضاعت نباید به آنها ماهی داد، بلکه باید به آنها ماهیگیری یاد بدهیم. بر همین اساس با شهرداری منطقه ۱۰ و مؤسسه رعد الغدیر همکاری می‌کند.
او می‌گوید: «یکی از مدیران مؤسسه رعد الغدیر کارهایم را دیده بود و از من خواست تا برای آموزش به این مؤسسه بروم و حالا در هفته چند ساعتی به توانیابان آموزش می‌دهم. اما آموزشی متفاوت در آنجا دارم. در واقع از هر هنرجویی بر اساس توانایی و استعدادش توقع کار دارم. برای مثال یکی شال و کلاه خوب می‌بافد، یکی کوسن و یکی لباس. این تنوع کار باعث ایجاد انگیزه میان آنها شده تا به این هنر میل و رغبت بیشتری نشان دهند و بسیاری از آنها حتی به در آمدزایی هم رسیده‌اند. »
پاشایی در بخش دیگر صحبت‌هایش به آموزش زنان سرپرست خانوار و کم‌بضاعت اشاره می‌کند: «چند بار به شهرداری منطقه ۱۰ مراجعه کردم و با مسئولان اداره امور بانوان، خانم مظاهری، و اداره آسیب‌ها، خانم صالحی، همکاری‌هایی در قالب برپایی نمایشگاه داشته‌ام. اما این همکاری باید دائمی ‌باشد. مهم‌ترین کار برای حمایت از زنان سرپرست خانوار اختصاص دادن فضایی برای ارائه محصولات آنهاست. ما برای این کار محدودیت داریم، اما شهرداری می‌تواند مکانی را به‌عنوان نمایشگاه دائمی ‌برای ارائه تولیدات افراد بی‌بضاعت و زنان سرپرست خانوار اختصاص دهد تا کارهای آنها بیشتر دیده شود. »