پیشنهاد ثبت اردستان به عنوان شهر سبدبافی

هنر سبد بافی در ایران و منطقه اردستان استان اصفهان قدمتی پیش از اسلام دارد که سالهاست رو به فراموشی گذاشته اما علاقمندان و دوستداران این هنر ریشه دار در کشور درصدد احیای دوباره آن هستند.

به گزارش خبرنگار ایلنا از اصفهان، قدمت هنر سبدبافی در اردستان مربوط به پیش از اسلام است که انواع و اشکال مختلف سبد در مناطق روستایی اردستان با استفاده از ترکه درختان بادام کوهی و انار بافته می‌شود و دارای کاربردهای مختلفی است.

این هنر در بعضی اوقات به شکلی بافته می‌شد که می‌توان به صورت مختلف از آن استفاده کرد، ولی امروزه شاهدِ به فراموشی سپردن این هنر زیبای منطقه اردستان هستیم و دلیلی که این هنر رو به فراموشی دارد می‌تواند عامل‌های فراوانی داشته باشد.

محمد رضا صدوقی کارشناس مسائل تاریخی در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: در گذشته‌های دور وقتی ظروف فلزی و پلاستیکی در دسترس نبود و سیستم صنعتی به‌وجود نیامده بود مردم برای نگهداری مواد غذایی خود از سبدهای چوبی استفاده می‌کردند.

وی افزود: مردم برای پخت و پزهای روزانه خود از ظرف‌های مسی استفاده می‌کردند و برای نگهداری مواد غذایی خود در منطقه اردستان سبدهایی بافته می‌شد که در گویش اردستانی به آن «سُده» می‌گفتند که از دور ریز پاجوش درخت‌های انار و یا سیاه درختان برای بافت آن استفاده می‌شد.

صدوقی خاطرنشان کرد: آنچه که در بافت این سبدها بود موردی است که مختص منطقه اردستان است که به آن «گمبی» می‌گویند که از آن می‌شود مواد غذایی همچون تخم مرغ، سیب زمینی، نان و پیاز را به مدت طولانی و سالم در آن نگهداری کرد که سطح بیرونی گمبی را سعی می‌کردند مرطوب نگهدارند تا اتفاقی که الان در کولر می‌افتد در گمبی هم شکل می‌گرفت.

وی تصریح کرد: کار سبد بافی در سال‌های طولانی در منطقه اردستان سابقه دارد و در بعضی روستاها بافته می‌شود و فرق آن با سبدهای شمالی این است که سبدهایی که در این منطقه بافته می‌شود مقاوم‌تر بوده و شاید تا ۷۰ سال عمر کند و از بین نرود.

صدوقی تاکید کرد: در روستاهای بخش همبرات اردستان، برزاوند و خود اردستان این رشته صنایع دستی فعال بوده و زمانی که صنایع ماشینی آمد صنایع دستی کم کم به فراموشی سپرده شده است و استفاده دیگری ندارد.

این مورخ اردستانی معتقد است برای احیای این نوع صنعت دستی باید ابتدا آن را شناسایی و سپس با آموزش افرادی که علاقه‌مند باشند اقدام کرد و سپس بازار مصرفی به منظور رونق اقتصادی این صنعت تهیه شود و با حفظ وضعیت موجود نسبت به فروش آن به گردشگران اقدام کرد.

از جایی حمایت نمی شویم

فرخنده داوری یکی از افراد معدودی که به رشته سبد بافی مشغول است. وی در اینباره به خبرنگار ایلنا گفت: هنر سبد بافی را از کودکی و از والدین خود در روستا فرا گرفته‌ام و با ۷۰ سال سن در طول عمر خود همیشه به این حرفه افتخار می‌کردم و چون یک کار دست است آن را بسیار دوست می‌دارم.

وی افزود: سبدی که در حال حاضر آن را می‌بافم با شاخه‌ای نازک درخت انار و نوعی درخت بنام ساوه است که بعد از هرس و دور ریختن به این منظور برای بافت سبد معمولی استفاده می‌کنم؛ برای بافت یک سبد معمولی دو روز به شکل متناوب وقت نیاز است.

این هنرمند ۷۰ ساله اردستانی با اشاره به اینکه تاکنون توسط هیچ نهادی حمایت نشده است تصریح کرد: در مدتی که مشغول این هنر هستم از هیچ کجا حمایت نشدم.

وی یادآورشد: اخیرا توسط تعدادی از دوستان هنرمند تشویق شدم تا هنرهای بافته شده خود رادر نمایشگاهی که به همین منظور در اردستان برپا شده بود به فروش برسانم.

این هنرمند سبدباف اردستانی اظهار داشت: حاضر هستم اگر افرادی مایل به یادگیری این هنر باشند آن را بصورت رایگان آموزش دهم، زیرا خوشحال می‌شوم که این هنر به دست فراموشی سپرده نشود.

صدور کارت شناسایی برای سبدبافان

مهدی مشهدی رئیس میراث فرهنگی شهرستان اردستان در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: ایرانی‌ها از قدیم انسان‌هایی هنرمند و هنرپرور بوده‌اند و استفاده بهینه از وسائل طبیعی در محل زندگی خود را یک فرصت می‌دانستند و از آن استفاده درستی را می‌بردند.

افزود: یکی از این وسائل که در زندگی مردم شهرستان اردستان نمود داشته وسایل دستی سبد است؛ وسائلی همچون گمبی و «نان بنده، وسیله‌ای برای زدن نان به تنور» را در کنار آن تولید می‌کردند.

مشهدی گفت: این تولیدات در آن زمان جزء ابزارهای زندگیشان بوده که در حال حاضر به آن صنایع دستی می‌گوییم. سبدهایی نیز بوده که برای استفاده ترازو هم کاربرد داشته و الان حالت تزئینی دارد که در شهر اردستان و روستاهای جنوبی شهر همچون گونیان، دوک و روستاهای بخش نیسیان و نهوج افراد زیادی را داریم که در این رشته فعال هستند.

وی یادآور شد: برای خیلی از فعالان هنر سبد بافی کارت شناسایی صادر شده تا بتوانند از تسهیلات میراث فرهنگی استفاده کنند.

پیشنهاد ثبت اردستان به عنوان شهر سبد بافی

وی تاکید کرد: تولیدات سبد در شهر اردستان نیر رونق دارد و برای احیای این رشته دو جلسه با فرماندار شهرستان اردستان در وزارت میراث فرهنگی با حضور مدیرکل های حوزه ترویج میراث برگزار کردیم و در نمایشگاه تهران محلی برای فروش داشتیم و پیشنهاد ثبتی برای اردستان به عنوان شهر سبد بافی عنوان شد که مورد موافقت هم قرار گرفته است.

رئیس میراث فرهنگی شهرستان اردستان تصریح کرد: پیشنهاد شده که در آینده جشنواره سبد بافی را در فصل زمستان یا اول بهار که تولید آن زیاد است در اردستان برگزار کنیم.دهیاران و شوراهای روستا نیز می‌توانند به ما کمک کنند تا افرادی که علاقه دارند نسبت به این کار ترغیب شوند و بتوانیم اردستان را به عنوان یک برند شهر سبد بافی به ثبت برسانیم.

مشهدی با بیان اینکه یادگیری این رشته زیاد سخت نیست، گفت: افراد ماهر و با تجربه‌ای داریم که مایل هستند در مدت دو روز آموزش‌های لازم را به افراد بیاموزند.

وی خاطرنشان کرد: مواد اولیه سبد بافی در کل منطقه وجود دارد و اکثر روستاها این هنر را بلد هستند و بیش از ۴۰ خانه‌ای که ما بازدید داشتیم زن و مرد در حال بافت و تولید این محصول بودند.

رئیس میراث فرهنگی شهرستان اردستان تاکید کرد: با توجه به اینکه محصول سبد بافی به جایی عرضه نشده نتوانسته‌ایم آن را رونق دهیم. با فراوری این محصول و با تزئینات نوین می‌توان آن را با قیمت بالاتر به فروش رساند و بازارهای بزرگی را به دست آورد. می توان گفت با تنوع محصول این کار امکان‌پذیر خواهد بود.

گزارش از: علیرضا صفاری فر