در این قسمت شعر حیدر بابا از شاعر ایرانی شهریار را قرار داده ایم. در ادامه این شعر زیبای ترکی را به همراه ترجمه فارسی می خوانید. منظومه حیدر بابا یکی از سروده های ماندگار شهریار است.
شعر ترکی حیدر بابا از شاعر ایرانی شهریار
در ادامه شعر ترکی حیدر بابا را قسمت به قسمت با ترجمه فارسی بخوانید و لذت ببرید.
حیدربابا چو ابر شَخَد، غُرّد آسمان
حیدربابا ایلدیریملار شاخانداسیلابهای تُند و خروشان شود روان
سئللر سولار شاققیلدییوب آخانداصف بسته دختران به تماشایش آن زمان
قیزلار اوْنا صف باغلییوب باخاندابر شوکت و تبار تو بادا سلام من
سلام اولسون شوْکتوْزه ائلوْزه! گاهی رَوَد مگر به زبان تو نام من
منیم دا بیر آدیم گلسین دیلوْزه
**
حیدربابا چو کبکِ تو پَرّد ز روی خاک
حیدربابا، کهلیک لروْن اوچانداخرگوشِ زیر بوته گُریزد هراسناک
کوْل دیبینن دوْشان قالخوب قاچانداباغت به گُل نشسته و گُل کرده جامه چاک
باخچالارون چیچکلنوْب آچانداممکن اگر شود ز منِ خسته یاد کن
بیزدن ده بیر موْمکوْن اوْلسا یاد ائلهدلهای غم گرفته، بدان یاد شاد کن
آچیلمیان اوْرکلری شاد ائله
چون چارتاق را فِکنَد باد نوبهار
بایرام یئلی چارداخلاری ییخاندانوروزگُلی و قارچیچگی گردد آشکار
نوْروز گوْلی، قارچیچکی چیخاندابفشارد ابر پیرهن خود به مَرغزار
آغ بولوتلار کؤینکلرین سیخاندااز ما هر آنکه یاد کند بی گزند باد
بیزدن ده بیر یاد ائلییه ن. ساغ اوْلسونگو: درد ما چو کوه بزرگ و بلند باد
دردلریمیز قوْی دیّکلسین، داغ اوْلسون
**
حیدربابا چو داغ کند پشتت آفتاب
حیدربابا، گوْن دالووی داغلاسین!رخسار تو بخندد و جوشد ز چشمه آب
اوْزوْن گوْلسوْن، بولاخلارون آغلاسین!یک دسته گُل ببند برای منِ خراب
اوشاخلارون بیر دسته گوْل باغلاسین!بسپار باد را که بیارد به کوی من
یئل گلنده، وئر گتیرسین بویاناباشد که بخت روی نماید به سوی من
بلکه منیم یاتمیش بختیم اوْیانا
**
شعر ترکی حیدر بابا
حیدربابا، همیشه سر تو بلند باد
حیدربابا، سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون!از باغ و چشمه دامن تو فرّهمند باد
دؤرت بیر یانون بولاغ او ْلسون باغ اوْلسون!از بعدِ ما وجود تو دور از گزند باد
بیزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون!دنیا همه قضا و قدر، مرگ ومیر شد
دوْنیا قضوْ-قدر، اؤلوْم-ایتیمدیاین زال کی ز کُشتنِ فرزند سیر شد؟
دوْنیا بوْیی اوْغولسوزدی، یئتیمدی
**
حیدربابا، ز راه تو کج گشت راه من
حیدربابا، یوْلوم سنن کج اوْلدیعمرم گذشت و ماند به سویت نگاه من
عؤمروْم کئچدی، گلممه دیم، گئج اوْلدیدیگر خبر نشد که چه شد زادگاه من
هئچ بیلمه دیم گؤزللروْن نئج اوْلدیهیچم نظر بر این رهِ پر پرپیچ و خم نبود
بیلمزیدیم دؤنگه لر وار، دؤنوْم وارهیچم خبر زمرگ و ز هجران و غم نبود
ایتگین لیک وار، آیریلیق وار، اوْلوْم وار
**
بر حق مردم است جوانمرد را نظر
حیدربابا، ایگیت اَمَک ایتیرمزجای فسوس نیست که عمر است در گذر
عؤموْر کئچر، افسوس بَرَه بیتیرمزنامردْ مرد، عمر به سر میبرد مگر!
نامرد اوْلان عؤمری باشا یئتیرمزدر مهر و در وفا، به خدا، جاودانه ایم
بیزد، واللاه، اونوتماریق سیزلریما را حلال کن، که غریب آشیانه ایم
گؤرنمسک حلال ائدوْن بیزلری
**
میراَژدَر آن زمان که زند بانگِ دلنشین
حیدربابا، میراژدر سَسلنندهشور افکند به دهکده، هنگامه در زمین
کَند ایچینه سسدن – کوْیدن دوْشندهاز بهر سازِ رستمِ عاشق بیا ببین
عاشیق رستم سازین دیللندیرندهبی اختیار سوی نواها دویدنم
یادوندادی نه هؤلَسَک قاچاردیمچون مرغ پرگشاده بدانجا رسیدنم
قوشلار تکین قاناد آچیب اوچاردیم
**
شعر زیبای ترکی حیدر بابا
در سرزمینِ شنگل آوا، سیبِ عاشقان
شنگیل آوا یوردی، عاشیق آلماسیرفتن بدان بهشت و شدن میهمانِ آن
گاهدان گئدوب، اوْردا قوْناق قالماسیبا سنگ، سیب و بِهْ زدن و، خوردن آنچنان!
داش آتماسی، آلما، هیوا سالماسیدر خاطرم چو خواب خوشی ماندگار شد
قالیب شیرین یوخی کیمین یادیمداروحم همیشه بارور از آن دیار شد
اثر قویوب روحومدا، هر زادیمدا
**
حیدربابا، قُوری گؤل و پروازِ غازها
حیدربابا، قوری گؤلوْن قازلاریدر سینه ات به گردنهها سوزِ سازها
گدیکلرین سازاخ چالان سازلاریپاییزِ تو، بهارِ تو، در دشتِ نازها
کَت کؤشنین پاییزلاری، یازلاریچون پردهای به چشمِ دلم نقش بسته است
بیر سینما پرده سی دیر گؤزوْمدهوین شهریارِ تُست که تنها نشسته است
تک اوْتوروب، سئیر ائده رم اؤزوْمده
**
حیدربابا، زجادّة شهر قراچمن
حیدربابا، قره چمن جاداسیچاووش بانگ میزند آیند مرد و زن
چْووشلارین گَلَر سسی، صداسیریزد ز زائرانِ حَرَم درد جان وتن
کربلیا گئدنلرین قاداسیبر چشمِ این گداصفتانِ دروغگو
دوْشسون بو آج یوْلسوزلارین گؤزوْنهنفرین بر این تمدّنِ بی چشم و آبرو
تمدّونون اویدوخ یالان سؤزوْنه
**
شیطان زده است است گول و زِ دِه دور گشتهایم
حیدربابا، شیطان بیزی آزدیریبکنده است مهر را ز دل و کور گشتهایم
محبتی اوْرکلردن قازدیریبزین سرنوشتِ تیره چه بی نور گشتهایم
قره گوْنوْن سرنوشتین یازدیریباین خلق را به جان هم انداخته است دیو
سالیب خلقی بیر-بیرینن جانیناخود صلح را نشسته به خون ساخته است دیو
باریشیغی بلشدیریب قانینا
**
شعر عاشقانه ترکی شهریار
هرکس نظر به اشک کند شَر نمیکند
گؤز یاشینا باخان اوْلسا، قان آخمازانسان هوس به بستن خنجر نمیکند
انسان اوْلان خنجر بئلینه تاخمازس کوردل که حرف تو باور نمیکند
آمما حئییف کوْر توتدوغون بوراخمازفردا یقین بهشت، جهنّم شود به ما
بهشتیمیز جهنّم اوْلماقدادیر! ذیحجّه ناگزیر، محرّم شود به ما
ذی حجّه میز محرّم اوْلماقدادیر!
**
هنگامِ برگ ریزِ خزان باد میوزید
خزان یئلی یارپاخلاری تؤکندهاز سوی کوه بر سرِ دِه ابر میخزید
بولوت داغدان یئنیب، کنده چؤکندهبا صوت خوش چو شیخ مناجات میکشید
شیخ الاسلام گؤزل سسین چکندهدلها به لرزه از اثر آن صلای حق
نیسگیللی سؤز اوْرکلره دَیَردیخم میشدند جمله درختان برای حق
آغاشلار دا آللاها باش اَیَردی
**
داشلی بُولاخ مباد پُر از سنگ و خاک و خَس
داشلی بولاخ داش-قومونان دوْلماسین!پژمرده هم مباد گل وغنچه یک نَفس
باخچالاری سارالماسین، سوْلماسین!از چشمه سارِ او نرود تشنه هیچ کس
اوْردان کئچن آتلی سوسوز اولماسین!ای چشمه، خوش به حال تو کانجا روان شدی
دینه: بولاخ، خیرون اوْلسون آخارسانچشمی خُمار بر افقِ آسمان شدی
افقلره خُمار-خُمار باخارسان
**
حیدربابا، ز صخره و سنگت به کوهسار
حیدر بابا، داغین، داشین، سره سیکبکت به نغمه، وز پیِ او جوجه رهسپار
کهلیک اوْخور، دالیسیندا فره سیاز برّة سفید و سیه، گله بی شمار
قوزولارین آغی، بوْزی، قره سیای کاش گام میزدم آن کوه و درّه را
بیر گئدیدیم داغ-دره لر اوزونیمی خواندم آن ترانة چوپان و برّه را
اوْخویئدیم: چوْبان، قیتر قوزونی
**
در پهندشتِ سُولی یِئر، آن رشک آفتاب
حیدر بابا، سولی یئرین دوْزوْندهجوشنده چشمهها ز چمنها، به پیچ و تاب
بولاخ قئنیر چای چمنین گؤزوندهبولاغ اوْتی شناورِ سرسبز روی آب
بولاغ اوْتی اوْزَر سویون اوْزوْندهزیبا پرندگان، چون از آن دشت بگذرند
گؤزل قوشلار اوْردان گلیب، گئچللرخلوت کنند و آب بنوشند و بر پرند
خلوتلیوْب، بولاخدان سو ایچللر
**
وقتِ درو، به سنبله چین داسها نگر
بیچین اوْستی، سونبول بیچن اوْراخلارگویی به زلف شانه زند شانهها مگر
ایله بیل کی، زوْلفی دارار داراخلاردر کشتزار از پیِ مرغان، شکارگر
شکارچیلار بیلدیرچینی سوْراخلاردوغ است و نان خشک، غذای دروگران
بیچین چیلر آیرانلارین ایچللرخوابی سبک، دوباره همان کارِ بی کران
بیرهوشلانیب، سوْننان دوروب، بیچللر
**
حیدربابا، چو غرصة خورشید شد نهان
حیدربابا، کندین گوْنی باتانداخوردند شام خود که بخوابند کودکان
اوشاقلارون شامین ئییوب، یاتانداوز پشتِ ابر غمزه کند ماه آسمان
آی بولوتدان چیخوب، قاش-گؤز آتاندااز غصّههای بی حدِ ما قصّه ساز کن
بیزدن ده بیر سن اوْنلارا قصّه دهچشمان خفته را تو بدان غصّه باز کن
قصّه میزده چوخلی غم و غصّه ده
**
قاری ننه چو قصّة شب ساز میکند
قاری ننه گئجه ناغیل دییَندهکولاک ضربهای زده، در باز میکند
کوْلک قالخیب، قاپ-باجانی دؤیَندهبا گرگ، شَنگُلی سخن آغاز میکند
قورد گئچینین شنگوْلوْسون ییندهای کاش بازگشته به دامان کودکی
من قاییدیب، بیرده اوشاق اوْلئیدیمیک گل شکفتمی به گلستان کودکی
بیر گوْل آچیب، اوْندان سوْرا سوْلئیدیم
**
آن لقمههای نوشِ عسل پیشِ عمّه جان
عمّه جانین بال بلله سین ییه ردیمخوردن همان و جامه به تن کردنم همان
سوْننان دوروب، اوْس دوْنومی گییه ردیمدر باغ رفته شعرِ مَتل خواندن آنچنان!
باخچالاردا تیرینگَنی دییه ردیمآن روزهای نازِ خودم را کشیدنم!
آی اؤزومی اوْ ازدیرن گوْنلریم! چو بی سوار گشته به هر سو دویدنم!
آغاج مینیپ، آت گزدیرن گوْنلریم!
**
هَچی خاله به رود کنار است جامه شوی
هَچی خالا چایدا پالتار یوواردیمَمّد صادق به کاهگلِ بام، کرده روی
مَمَد صادق داملارینی سوواردیما هم دوان ز بام و زِ دیوار، کو به کوی
هئچ بیلمزدیک داغدی، داشدی، دوواردیبازی کنان ز کوچه سرازیر میشدیم
هریان گلدی شیلاغ آتیب، آشاردیقما بی غمان ز کوچه مگر سیر میشدیم!
آللاه، نه خوْش غمسیز-غمسیز یاشاردیق
**
آن شیخ و آن اذان و مناجات گفتنش
شیخ الاسلام مُناجاتی دییه ردیمشدی رحیم و دست یه لبّاده بردنش
مَشَدرحیم لبّاده نی گییه ردیحاجی علی و دیزی و آن سیر خوردنش
مشْدآجلی بوْز باشلاری ییه ردیبودیم بر عروسی وخیرات جمله شاد
بیز خوْشودوق خیرات اوْلسون، توْی اوْلسونما را چه غم ز شادی و غم! هر چه باد باد!
فرق ائلَمَز، هر نوْلاجاق، قوْی اولسون
**
اسبِ مَلِک نیاز و وَرَندیل در شکار
ملک نیاز ورندیلین سالاردیکج تازیانه میزد و میتاخت آن سوار
آتین چاپوپ قئیقاجیدان چالاردیدیدی گرفته گردنهها را عُقاب وار
قیرقی تکین گدیک باشین آلاردیوه، دختران چه منظرهها ساز کرده اند!
دوْلائیا قیزلار آچیپ پنجرهبر کوره راه پنجرهها باز کرده اند!
پنجره لرده نه گؤزل منظره!
**
حیدربابا، به جشن عروسی در آن دیار
حیدربابا، کندین توْیون توتاندازنها حنا – فتیله فروشند بار بار
قیز-گلینلر، حنا-پیلته ساتانداداماد سیب سرخ زند پیش پایِ یار
بیگ گلینه دامنان آلما آتاندامانده به راهِ دخترکانِ تو چشمِ من
منیم ده اوْ قیزلاروندا گؤزوم واردر سازِ عاشقانِ تو دارم بسی سخن
عاشیقلارین سازلاریندا سؤزوم وار
**
از عطر پونهها به لبِ چشمه سارها
حیدربابا، بولاخلارین یارپیزیاز هندوانه، خربزه، در کشتزارها
بوْستانلارین گوْل بَسَری، قارپیزیاز سقّز و نبات و از این گونه بارها
چرچیلرین آغ ناباتی، ساققیزیمانده است طعم در دهنم با چنان اثر
ایندی ده وار داماغیمدا، داد وئررکز روزهای گمشده ام میدهد خبر
ایتگین گئدن گوْنلریمدن یاد وئرر
**
نوروز بود و مُرغ شباویز در سُرود
بایرامیدی، گئجه قوشی اوخوردیجورابِ یار بافته در دستِ یار بود
آداخلی قیز، بیگ جوْرابی توْخوردیآویخته ز روزنهها شالها فرود
هرکس شالین بیر باجادان سوْخوردیاین رسم شال و روزنه خود رسم محشری است!
آی نه گؤزل قایدادی شال ساللاماق!عیدی به شالِ نامزدان چیز دیگری است!
بیگ شالینا بایراملیغین باغلاماق!
**
با گریه خواستم که همان شب روم به بام
شال ایسته دیم منده ائوده آغلادیمشالی گرفته بستم و رفتم به وقتِ شام
بیر شال آلیب، تئز بئلیمه باغلادیمآویخته ز روزنة خانة غُلام
غلام گیله قاشدیم، شالی ساللادیمجوراب بست و دیدمش آن شب ز روزنه
فاطمه خالا منه جوراب باغلادیبگریست خاله فاطمه با یاد خانْ ننه
خان ننه مییادا سالیب، آغلادی
**
در باغهای میرزامحمد ز شاخسار
حیدربابا، میرزَممدین باخچاسیآلوچههای سبز وتُرش، همچو گوشوار
باخچالارین تورشا-شیرین آلچاسیوان چیدنی به تاقچهها اندر آن دیار
گلینلرین دوْزمه لری، طاخچاسیصف بسته اند و بر رفِ چشمم نشسته اند
هی دوْزوْلر گؤزلریمین رفیندهصفها به خط خاطره ام خیمه بستهاند
خیمه وورار خاطره لر صفینده
**
نوروز را سرشتنِ گِلهایِ، چون طلا
بایرام اوْلوب، قیزیل پالچیق اَزَللربا نقش آن طلا در و دیوار در جلا
ناققیش ووروب، اوتاقلاری بَزَللرهر چیدنی به تاقچهها دور از او بلا
طاخچالارا دوْزمه لری دوْزللررنگ حنا و فَنْدُقة دست دختران
قیز-گلینین فندقچاسی، حناسیدلها ربوده از همه کس، خاصّه مادران
هَوَسله نر آناسی، قایناناسی
**
با پیک بادکوبه رسد نامه و خبر
باکی چی نین سؤزی، سوْوی، کاغیذیزایند گاوها و پر از شیر، بام و در
اینکلرین بولاماسی، آغوزیآجیلِ چارشنبه ز هر گونه خشک و تر
چرشنبه نین گیردکانی، مویزیآتش کنند روشن و من شرح داستان
قیزلار دییه ر: آتیل ماتیل چرشنبهخود با زبان ترکیِ شیرین کنم بیان:
آینا تکین بختیم آچیل چرشنبه
قیزلار دییه ر: آتیل ماتیل چرشنبه
**
با تخم مرغهای گُلی رنگِ پُرنگار
یومورتانی گؤیچک، گوللی بوْیاردیقبا کودکان دهکده میباختم قِمار
چاققیشدیریب، سینانلارین سوْیاردیقما در قِمار و مادرِ ما هم در انتظار
اوْیناماقدان بیرجه مگر دوْیاردیق؟ من داشتم بسی گل وقاپِ قمارها
علی منه یاشیل آشیق وئرردیاز دوستان علی و رضا یادگارها
ارضا منه نوروزگوْلی درردی
**
نوروزعلی و کوفتنِ خرمنِ جُوَش
نوْروز علی خرمنده وَل سوْرردیپوشال جمع کردنش و رُفتن از نُوَش
گاهدان یئنوب، کوْلشلری کوْرردیاز دوردستها سگ چوپان و عوعوَش
داغدان دا بیر چوْبان ایتی هوْرردیدیدی که ایستاده الاغ از صدای سگ
اوندا، گؤردن، اولاخ ایاخ ساخلادیبا گوشِ تیز کرده برای بلایِ سگ
داغا باخیب، قولاخلارین شاخلادی
**
وقتِ غروب و آمدنِ گلّة دَواب
آخشام باشی ناخیرینان گلندهدر بندِ ماست کُرّة خرها به پیچ و تاب
قوْدوخلاری چکیب، وورادیق بندهگلّه رسیده در ده و رفته است آفتاب
ناخیر گئچیب، گئدیب، یئتنده کندهبر پشتِ کرّه، کرّه سوارانِ دِه نگر
حیوانلاری چیلپاق مینیب، قوْواردیقجز گریه چیست حاصل این کار؟ بِهْ نگر
سؤز چیخسایدی، سینه گریب، سوْواردیق
**
شبها خروشد آب بهاران به رودبار
یاز گئجه سی چایدا سولار شاریلداردر سیل سنگ غُرّد و غلتد ز کوهسار
داش-قَیه لر سئلده آشیب خاریلدارچشمانِ گرگ برق زند در شبانِ تار
قارانلیقدا قوردون گؤزی پاریلدارسگها شنیده بویِ وی و زوزه میکشند
ایتر، گؤردوْن، قوردی سئچیب، اولاشدیگرگان گریخته، به زمین پوزه میکشند
قورددا، گؤردو ْن، قالخیب، گدیکدن آشدی
**
بر اهل ده شبانِ زمستان بهانهای است
قیش گئجه سی طؤله لرین اوْتاغیوان کلبة طویله خودش گرمخانهای است
کتلیلرین اوْتوراغی، یاتاغیدر رقصِ شعله، گرم شدن خود فسانهای است
بوخاریدا یانار اوْتون یاناغیسِنجد میان شبچره با مغز گردکان
شبچره سی، گیردکانی، ایده سیصحبت چو گرم شد برود تا به آسمان
کنده باسار گوْلوْب – دانیشماق سسی
**
آمد ز بادکوبه پسرخاله ام شُجا
شجاع خال اوْغلونون باکی سوْقتیبا قامتی کشیده و با صحبتی رسا
دامدا قوران سماواری، صحبتیدر بام شد سماور سوقاتیش به پا
یادیمدادی شسلی قدی، قامتیاز بختِ بد عروسی او شد عزای او
جؤنممه گین توْیی دؤندی، یاس اوْلدیآیینه ماند و نامزد وهای هایِ او
ننه قیزین بخت آیناسی کاس اوْلدی
**
چشمانِ ننه قیز به مَثَل آهوی خُتَن
حیدربابا، ننه قیزین گؤزلریرخشنده را سخن چو شکر بود در دهن
رخشنده نین شیرین-شیرین سؤزلریترکی سروده ام که بدانند ایلِ من
ترکی دئدیم اوْخوسونلار اؤزلریاین عمر رفتنی است، ولی نام ماندگار
بیلسینلر کی، آدام گئدر، آد قالارتنها ز نیک و بد مزه در کام ماندگار
یاخشی-پیسدن آغیزدا بیر داد قالار
**
پیش از بهار تا به زمین تابد آفتاب
یاز قاباغی گوْن گوْنئیی دؤیَندهبا کودکان گلولة برفی است در حساب
کند اوشاغی قار گوْلله سین سؤیَندهپاروگران به سُرسُرة کوه در شتاب
کوْرکچی لر داغدا کوْرک زوْیَندهگویی که روحم آمده آنجا ز راه دور
منیم روحوم، ایله بیلوْن اوْردادورچون کبک، برفگیر شده مانده در حضور
کهلیک کیمین باتیب، قالیب، قاردادور
**
رنگین کمان، کلافِ رَسَنهای پیرزن
قاری ننه اوزاداندا ایشینیخورشید، روی ابر دهد تاب آن رسَن
گوْن بولوتدا اَییرردی تشینیدندان گرگ پیر چو افتاده از دهن
قورد قوْجالیب، چکدیرنده دیشینیاز کوره راه گله سرازیر میشود
سوْری قالخیب، دوْلائیدان آشاردیلبریز دیگ و بادیه از شیر میشود
بایدالارین سوْتی آشیب، داشاردی
**
دندانِ خشم عمّه خدیجه به هم فشرد
خجّه سلطان عمّه دیشین قیساردیکِز کرد مُلاباقر و در جای خود فُسرد
ملا باقر عم اوغلی تئز میساردیروشن تنور و، دود جهان را به کام بُرد
تندیر یانیب، توْسسی ائوی باساردیقوری به روی سیخ تنور آمده به جوش
چایدانیمیز ارسین اوْسته قایناردیدر توی ساج، گندم بوداده در خروش
قوْورقامیز ساج ایچینده اوْیناردی
**
جالیز را به هم زده در خانه بردهایم
بوْستان پوْزوب، گتیرردیک آشاغیدر خانهها به تخته – طبقها سپردهایم
دوْلدوریردیق ائوده تاختا-طاباغیاز میوههای پخته و ناپخته خوردهایم
تندیرلرده پیشیرردیک قاباغیتخم کدوی تنبل و حلوایی و لبو
اؤزوْن ئییوْب، توخوملارین چیتداردیقخوردن چنانکه پاره شود خُمره و سبو
چوْخ یئمکدن، لاپ آز قالا چاتداردیق
**
از ورزغان رسیده گلابی فروشِ ده
ورزغان نان آرموت ساتان گلندهاز بهر اوست این همه جوش و خروشِ ده
اوشاقلارین سسی دوْشردی کندهدنیای دیگری است خرید و فروش ده
بیزده بویاننان ائشیدیب، بیلندهما هم شنیده سوی سبدها دویده ایم
شیللاق آتیب، بیر قیشقریق سالاردیقگندم بداده ایم و گلابی خریدهایم
بوغدا وئریب، آرموتلاردان آلاردیق
**
مهتاب بود و با تقی آن شب کنار رود
میرزاتاغی نان گئجه گئتدیک چایامن محو ماه و ماه در آن آب غرق بود
من باخیرام سئلده بوْغولموش آیازان سوی رود، نور درخشید و هر دو زود
بیردن ایشیق دوْشدی اوْتای باخچایاگفتیم آی گرگ! و دویدیم سوی ده
ای وای دئدیک قورددی، قئیتدیک قاشدیقچون مرغ ترس خورده پریدیم توی ده
هئچ بیلمه دیک نه وقت کوْللوکدن آشدیق
**
حیدربابا، درخت تو شد سبز و سربلند
حیدربابا، آغاجلارون اوجالدیلیک آن همه جوانِ تو شد پیر و دردمند
آمما حئییف، جوانلارون قوْجالدیگشتند برّههای فربه تو لاغر و نژند
توْخلیلارون آریخلییب، آجالدیخورشید رفت و سایه بگسترد در جهان
کؤلگه دؤندی، گوْن باتدی، قاش قَرَلدیچشمانِ گرگها بدرخشید آن زمان
قوردون گؤزی قارانلیقدا بَرَلدی
**
گویند روشن است چراغ خدای ده
ائشیتمیشم یانیر آللاه چیراغیدایر شده است چشمة مسجد برای ده
دایر اوْلوب مسجدیزوْن بولاغیراحت شده است کودک و اهلِ سرای ده
راحت اوْلوب کندین ائوی، اوشاغیمنصور خان همیشه توانمند و شاد باد!
منصورخانین الی-قوْلی وار اوْلسوندر سایه عنایت حق زنده یاد باد!
هاردا قالسا، آللاه اوْنا یار اوْلسون
**
حیدربابا، بگوی که ملای ده کجاست؟
حیدربابا، ملا ابراهیم وار، یا یوْخ؟ آن مکتب مقدّسِ بر پایِ ده کجاست؟
مکتب آچار، اوْخور اوشاقلار، یا یوْخ؟ آن رفتنش به خرمن و غوغای ده کجاست؟
خرمن اوْستی مکتبی باغلار، یا یوْخ؟ از من به آن آخوند گرامی سلام باد!
مندن آخوندا یتیررسن سلامعرض ارادت و ادبم در کلام باد!
ادبلی بیر سلامِ مالاکلام
**
تبریز بوده عمّه و سرگرم کار خویش
خجّه سلطان عمّه گئدیب تبریزهما بی خبر ز عمّه و ایل و تبار خویش
آمما، نه تبریز، کی گلممیر بیزهبرخیز شهریار و برو در دیار خویش
بالام، دورون قوْیاخ گئداخ ائممیزهبابا بمرد و خانة ما هم خراب شد
آقا اؤلدی، تو فاقیمیز داغیلدیهر گوسفندِ گم شده، شیرش برآب شد
قوْیون اوْلان، یاد گئدوْبَن ساغیلدی
**
دنیا همه دروغ و فسون و فسانه شد
حیدربابا، دوْنیا یالان دوْنیادیکشتیّ عمر نوح و سلیمان روانه شد
سلیماننان، نوحدان قالان دوْنیادیناکام ماند هر که در این آشیانه شد
اوغول دوْغان، درده سالان دوْنیادیبر هر که هر چه داده از او ستانده است
هر کیمسَیه هر نه وئریب، آلیبدینامی تهی برای فلاطون بمانده است
افلاطوننان بیر قوری آد قالیبدی
**
حیدربابا، گروه رفیقان و دوستان
حیدربابا، یار و یولداش دؤندوْلربرگشته یک یک از من و رفتند بی نشان
بیر-بیر منی چؤلده قوْیوب، چؤندوْلرمُرد آن چراغ و چشمه بخشکید همچنان
چشمه لریم، چیراخلاریم، سؤندوْلرخورشید رفت روی جهان را گرفت غم
یامان یئرده گؤن دؤندی، آخشام اوْلدیدنیا مرا خرابة شام است دم به دم
دوْنیا منه خرابهٔ شام اوْلدی
**
قِپچاق رفتم آن شب من با پسر عمو
عم اوْغلینان گئدن گئجه قیپچاغااسبان به رقص و ماه درآمد ز روبرو
آی کی چیخدی، آتلار گلدی اوْیناغاوش بود ماهتاب در آن گشتِ کو به کو
دیرماشیردیق، داغلان آشیردیق داغااسب کبودِ مش ممی خان رقص جنگ کرد
مش ممی خان گؤی آتینی اوْیناتدیغوغا به کوه و درّه صدای تفنگ کرد
تفنگینی آشیردی، شاققیلداتدی
**
در درّة قَره کوْل و در راه خشگناب
حیدربابا، قره کوْلون دره سیدر صخرهها و کبک گداران و بندِ آب
خشگنابین یوْلی، بندی، بره سیکبکانِ خالدار زری کرده جای خواب
اوْردا دوْشَر چیل کهلیگین فره سیزانجا چو بگذرید زمینهای خاک ماست
اوْردان گئچر یوردوموزون اؤزوْنهاین قصّهها برای همان خاکِ پاک ماست
بیزده گئچک یوردوموزون سؤزوْنه
**
امروز خشگناب چرا شد چنین خراب؟
خشگنابی یامان گوْنه کیم سالیب؟ با من بگو: که مانده ز سادات خشگناب؟
سیدلردن کیم قیریلیب، کیم قالیب؟ اَمیر غفار کو؟ کجا هست آن جناب؟
آمیرغفار دام-داشینی کیم آلیب؟ آن برکه باز پر شده از آبِ چشمه سار؟
بولاخ گنه گلیب، گؤلی دوْلدورور؟ یا خشک گشته چشمه و پژمرده کشتزار؟
یا قورویوب، باخچالاری سوْلدورور؟
**
آمیرغفار سرورِ سادات دهر بود
آمیر غفار سیدلرین تاجییدیدر عرصه شکار شهان نیک بهر بود
شاهلار شکار ائتمه سی قیقاجییدیبا مَرد شَهد بود و به نامرد زهر بود
مَرده شیرین، نامرده چوْخ آجییدیلرزان برای حق ستمدیدگان چو بید
مظلوملارین حقّی اوْسته اَسَردیچون تیغ بود و دست ستمکار میبرید
ظالم لری قیلیش تکین کَسَردی
**
میر مصطفی و قامت و قدّ کشیدهاش
میر مصطفی دایی، اوجا بوْی باباآن ریش و هیکل چو تولستوی رسیدهاش
هیکللی، ساققاللی، توْلستوْی باباشکّر زلب بریزد و شادی ز دیدهاش
ائیلردی یاس مجلسینی توْی بابااو آبرو و عزّت آن خشگناب بود
خشگنابین آبروسی، اَردَمیدر مسجد و مجالس ما آفتاب بود
مسجدلرین، مجلسلرین گؤرکَمی
**
مجدالسّادات خندة خوش میزند چو باغ
مجدالسّادات گوْلردی باغلارکیمیچون ابر کوهسار بغُرّد به باغ و راغ
گوْروْلدردی بولوتلی داغلارکیمیحرفش زلال و روشن، چون روغن چراغ
سؤز آغزیندا اریردی یاغلارکیمیبا جَبهتِ گشاده، خردمند دیه بود
آلنی آچیق، یاخشی درین قاناردیچشمان سبز او به زمرّد شبیه بود
یاشیل گؤزلر چیراغ تکین یاناردی
**
آن سفرههای باز پدر یاد کردنی است
منیم آتام سفره لی بیر کیشییدیآن یاریش به ایل من انشا کردنی است
ائل الیندن توتماق اوْنون ایشییدیروحش به یاد نیکی او شاد کردنی است
گؤزللرین آخره قالمیشییدیوارونه گشت بعدِ پدر کار روزگار
اوْننان سوْرا دؤنرگه لر دؤنوْبلرخاموش شد چراغ محبت در این دیار
محبّتین چیراخلاری سؤنوْبلر
**
بشنو ز میرصالح و دیوانه بازیش
میرصالحین دلی سوْلوق ائتمه سیسید عزیز و شاخسی و سرفرازیش
میر عزیزین شیرین شاخسِی گئتمه سیمیرممّد و نشستن و آن صحنه سازیش
میرممّدین قورولماسی، بیتمه سیامروز گفتنم همه افسانه است و لاف
ایندی دئسک، احوالاتدی، ناغیلدیبگذشت و رفت و گم شد و نابود، بی گزاف
گئچدی، گئتدی، ایتدی، باتدی، داغیلدی
**
بشنو ز میر عبدل و آن وسمه بستنش
میر عبدوْلوْن آیناداقاش یاخماسیتا کُنج لب سیاهی وسمه گسستنش
جؤجیلریندن قاشینین آخماسیاز بام و در نگاهش و رعنا نشستنش
بوْیلانماسی، دام-دوواردان باخماسیشاه عبّاسین دوْربوْنی، یادش بخیر!
شاه عبّاسین دوْربوْنی، یادش بخیر! خشگنابین خوْش گوْنی، یادش بخیر!
خشگنابین خوْش گوْنی، یادش بخیر!
**
عمّه ستاره نازک را بسته در تنور
ستاره عمّه نزیک لری یاپاردیهر دم رُبوده قادر از آنها یکی به روز
میرقادر ده، هر دم بیرین قاپاردیچون کُرّه اسب تاخته و خورده دور دور
قاپیپ، یئیوْب، دایچاتکین چاپاردیآن صحنة ربودنِ نان خنده دار بود
گوْلمه لیدی اوْنون نزیک قاپپاسیسیخ تنور عمّه عجب ناگوار بود!
عمّه مینده ارسینینین شاپپاسی
**
گویند میر حیدرت اکنون شده است پیر
حیدربابا، آمیر حیدر نئینیوْر؟ برپاست آن سماور جوشانِ دلپذیر
یقین گنه سماواری قئینیوْرشد اسبْ پیر و، میجَوَد از آروارِ زیر
دای قوْجالیب، آلت انگینن چئینیوْرابرو فتاده کُنج لب و گشته گوش کر
قولاخ باتیب، گؤزی گیریب قاشینابیچاره عمّه هوش ندارد به سر دگر
یازیق عمّه، هاوا گلیب باشینا
**
میر عبدل آن زمان که دهن باز میکند
خانم عمّه میرعبدوْلوْن سؤزوْنیعمّه خانم دهن کجی آغاز میکند
ائشیدنده، ایه ر. آغز-گؤزوْنیبا جان ستان گرفتنِ جان ساز میکند
مَلْکامِدا وئرر اوْنون اؤزوْنیتا وقت شام و خوابِ شبانگاه میرسد
دعوالارین شوخلوغیلان قاتاللارشوخی و صلح و دوستی از راه میرسد
اتی یئیوْب، باشی آتیب، یاتاللار
**
فضّه خانم گُزیدة گلهای خشگناب
فضّه خانم خشگنابین گوْلییدییحیی، غلامِ دختر عمو بود در حساب
آمیریحیا عمقزینون قولییدیرُخساره نیز بود هنرمند و کامیاب
رُخساره آرتیستیدی، سؤگوْلییدیسید حسین ز صالح تقلید میکند
سیّد حسین، میر صالحی یانسیلاربا غیرت است جعفر و تهدید میکند
آمیرجعفر غیرتلی دیر، قان سالار
**
از بانگ گوسفند و بز و برّه و سگان
سحر تئزدن ناخیرچیلار گَلَردیغوغا به پاست صبحدمان، آمده شبان
قوْیون-قوزی دام باجادا مَلَردیدر بندِ شیر خوارة خود هست عمّه جان
عمّه جانیم کؤرپه لرین بَلَردیبیرون زند ز روزنه دود تَنورها
تندیرلرین قوْزاناردی توْسیسیاز نانِ گرم و تازه دَمَد خوش بَخورها
چؤرکلرین گؤزل اییی، ایسیسی
**
پرواز دسته دستة زیبا کبوتران
گؤیرچینلر دسته قالخیب، اوچاللارگویی گشاده پردة زرّین در آسمان
گوْن ساچاندا، قیزیل پرده آچاللاردر نور، باز و بسته شود پرده هر زمان
قیزیل پرده آچیب، ییغیب، قاچاللاردر اوج آفتاب نگر بر جلال کوه
گوْن اوجالیب، آرتارداغین جلالیزیبا شود جمال طبیعت در آن شکوه
طبیعتین جوانلانار جمالی
**
گر کاروان گذر کند از برفِ پشت کوه
حیدربابا، قارلی داغلار آشانداشب راه گم کند به سرازیری، آن گروه
گئجه کروان یوْلون آزیب، چاشانداباشم به هر کجای، ز ایرانِ پُرشُکوه
من هارداسام، تهراندا یا کاشانداچشمم بیابد اینکه کجا هست کاروان
اوزاقلاردان گؤزوم سئچر اوْنلاریآید خیال و سبقت گیرد در آن میان
خیال گلیب، آشیب، گئچر اوْنلاری
**
ای کاش پشتِ دامْ قَیَه، از صخرههای تو
بیر چیخئیدیم دام قیه نین داشینامی آمدم که پرسم از او ماجرای تو
بیر باخئیدیم گئچمیشینه، یاشینابینم چه رفته است و چه مانده برای تو
بیر گورئیدیم نه لر گلمیش باشیناروزی چو برفهای تو با گریه سر کنم
منده اْونون قارلاریلان آغلاردیمدلهای سردِ یخ زده را داغتر کنم
قیش دوْندوران اوْرکلری داغلاردیم
**
خندان شده است غنچة گل از برای دل
حیدربابا، گوْل غنچه سی خنداندیلیکن چه سود زان همه، خون شد غذای دل
آمما حئیف، اوْرک غذاسی قاندیزندانِ زندگی شده ماتم سرای دل
زندگانلیق بیر قارانلیق زینداندیکس نیست تا دریچة این قلعه وا کند
بو زیندانین دربچه سین آچان یوْخزین تنگنا گریزد و خود را رها کند
بو دارلیقدان بیرقورتولوب، قاچان یوْخ
**
حیدربابا، تمام جهان غم گرفته است
حیدربابا گؤیلر بوْتوْن دوماندیوین روزگارِ ما همه ماتم گرفته است
گونلریمیز بیر-بیریندن یاماندیای بد کسی که که دست کسان کم گرفته است
بیر-بیروْزدن آیریلمایون، آماندینیکی برفت و در وطنِ غیر لانه کرد
یاخشیلیغی الیمیزدن آلیبلاربد در رسید و در دل ما آشیانه کرد
یاخشی بیزی یامان گوْنه سالیبلار
**
آخر چه شد بهانة نفرین شده فلک؟
بیر سوْروشون بو قارقینمیش فلکدنزین گردش زمانه و این دوز و این کلک؟
نه ایستیوْر بو قوردوغی کلکدن؟ گو این ستارهها گذرد جمله زین اَلَک
دینه گئچیرت اولدوزلاری الکدنبگذار تا بریزد و داغان شود زمین
قوْی تؤکوْلسوْن، بو یئر اوْزی داغیلسیندر پشت او نگیرد شیطان دگر کمین
بو شیطانلیق قورقوسی بیر ییغیلسین
**
ای کاش میپریدم با باد در شتاب
بیر اوچئیدیم بو چیرپینان یئلیننای کاش میدویدم همراه سیل و آب
باغلاشئیدیم داغدان آشان سئلیننبا ایل خود گریسته در آن ده خراب
آغلاشئیدیم اوزاق دوْشَن ائلیننمی دیدم از تبار من آنجا که مانده است؟
بیر گؤرئیدیم آیریلیغی کیم سالدیوین آیه فراق در آنجا که خوانده است؟
اؤلکه میزده کیم قیریلدی، کیم قالدی
**
من هم به، چون تو کوه بر افکنده ام نَفَس
من سنون تک داغا سالدیم نَفَسیفریاد من ببر به فلک، دادِ من برس
سنده قئیتر، گوْیلره سال بو سَسیبر جُغد هم مباد چنین تنگ این قفس
بایقوشوندا دار اوْلماسین قفسیدر دام مانده شیری و فریاد میکند
بوردا بیر شئر داردا قالیب، باغیریردادی طَلب ز مردمِ بیداد میکند
مروّت سیز انسانلاری چاغیریر
**
تا خون غیرت تو بجوشد ز کوهسار
حیدربابا، غیرت قانون قاینارکنتا پَر گرفته باز و عقابت در آن کنار
قره قوشلار سنن قوْپوپ، قالخارکنبا تخته سنگهایت به رقصند و در شکار
اوْ سیلدیریم داشلارینان اوْینارکنبرخیز و نقش همّت من در سما نگر
قوْزان، منیم همّتیمی اوْردا گؤربرگَرد و قامتم به سرِ دارها نگر
اوردان اَییل، قامتیمی داردا گؤر
**
دُرنا ز آسمان گذرد وقت شامگاه
حیدربابا. گئجه دورنا گئچندهکوْراوْغلی در سیاهی شب میکند نگاه
کوْراوْغلونون گؤزی قارا سئچندهقیرآتِ او به زین شده و چشم او به راه
قیر آتینی مینیب، کسیب، بیچندهمن غرق آرزویم و آبم نمیبرد
منده بوردان تئز مطلبه چاتمارامایوَز تا نیاید خوابم نمیبرد
ایوز گلیب، چاتمیونجان یاتمارام
**
مردانِ مرد زاید از، چون تو کوهِ نور
حیدربابا، مرد اوْغوللار دوْغگیناننامرد را بگیر و بکن زیر خاکِ گور
نامردلرین بورونلارین اوْغگینانچشمانِ گرگِ گردنه را کور کن به زور
گدیکلرده قوردلاری توت، بوْغگینانبگذار برّههای تو آسودهتر چرند
قوْی قوزولار آیین-شایین اوْتلاسینوان گلّههای فربه تو دُنبه پرورند
قوْیونلارون قویروقلارین قاتلاسین
**
حیدربابا، دلِ تو چو باغِ تو شاد باد!
حیدربابا، سنوْن گؤیلوْن شاد اوْلسونشَهد و شکر به کام تو، عمرت زیاد باد!
دوْنیا وارکن، آغزون دوْلی داد اوْلسونوین قصّه از حدیث من و تو به یاد باد!
سنن گئچن تانیش اوْلسون، یاد اوْلسونگو شاعرِ سخنورِ من، شهریارِ من
دینه منیم شاعر اوْغلوم شهریارعمری است مانده در غم و دور از دیارِ من
بیر عمر دوْر غم اوْستوْنه غم قالار