به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، آنچه در ادامه می آید گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین سید جواد نورموسوی پژوهشگر فرهنگ اسلامی است. او مولف کتاب "فرهنگ زندگی" است که تلاش می کند از رهیافت آموزه های اسلامی به چالش های امروز بپردازد.

امروز یکی از بحران هایی که در زندگی افراد دیده می شود به ویژه با توجه به شرایط اقتصادی و بحران کرونا فقدان چشم انداز است. انسان های بسیاری واقعا از آینده خود ناامید شده اند. چشم انداز از منظر قرآن چگونه است؟

در مقایسه فرهنگ‌ها با یکدیگر باید گفت در برخی از کشورها بیشترین همّ و غم مردم آن سامان به دست آوردن قوت لا یموت برای زندگی کردن است. در برخی از کشورهای دیگر عده‌ای در این فکرند که چگونه می‌توانند راه هجرت انسان‌ها را به کرات دیگر فراهم آورد. در کشورهای پیشرفته هم و غم عموم مردم متوجه مسائل عمومی و کلی جامعه است، در حالی که در کشورهای عقب مانده از نظر فرهنگی، هر که سعی می‌کند گلیم خود را از آب بیرون بکشد. قرآن این حقیقت را برای همه آشکار می‌سازد که آیات قرآن، امید و آرزوهای انسان‌ها را بسی متعالی‌تر و زیباتر ترسیم نموده است. در هیچ موقعیتی انسان را به رکود و توقف دعوت نمی‌نماید، بلکه آینده زندگی دنیوی و اخروی او را با عظمت و شکوه کاملتری تبیین کرده، افراد را برای وصول به آن دعوت می‌نماید. روی این اصل تلاش و کوششی که افراد با ایمان آهنین بوده از پشتکار و تلاش لحظه‌ ای‌کوتاهی نمی‌کنند.

ما می دانیم که بخش قابل توجهی از محتوای قرآن به داستان انبیا می پردازد که طبیعتا با مصایب فراوانی در زندگی خود روبرو بودند با این همه آن ها چشم انداز امید را از دست ندادند. در این باره چه توصیفی از قرآن می توان ارائه کرد؟

بله، هر کدام از داستان‌های قرآن، مملو از امید و استقامت است. زکریای پیامبر که احساس می‌کرد چراغ امیدش در بُعد داشتن فرزند خاموش شده از خداوند تقاضای ولی و یاری را می‌کرد که کمک کارش باشد. خداوند به او نوید می‌دهد به این زودی ها صاحب فرزندی به نام یحیی خواهد شد. کار ایوب پیامبر بر اثر بیماری به جایی رسید که مردم او را از شهر بیرون کردند و همسرش او را با آن بیماری رها کرد ولی با این همه ناامید نشد و عاقبت به دوران سلامت و زندگی برگشت. یعقوب پیامبر در آن هنگام که در فراق فرزند برومندش یوسف، بینائی چشمش را از دست داده بود باز از یافتن یوسف ناامید نشده، فرزندان خود را به پویائی و تجسس بیشتری وادار می‌ساخت و به آنان دستور داد که از گذرگاه ‌های مختلف وارد مصر شده از تلاش و کوشش لحظه‌ای باز نایستند و بالاخره همین امیدوار بودن کار خود را کرد و به دیدار فرزندش یوسف توفیق یافت. قوم یونس نافرمانی کرده خداوند نشانه‌های عذاب را بر آنان بیان کرد. مردم در آغاز باور نمی‌کردند ولی وقتی نشانه‌های عذاب را یکی پس از دیگری مشاهده کردند یکباره دگرگون شده با الهام از امید و آرزو به سوی خدا بازگشت می‌کنند و عذاب الهی از آنان برگردانده می‌شود.

در آیه ای از آیات قرآن می خوانیم: انه لا ییأس من روح الله الا القوم الکافرون. این آیه به روشنی نشان می دهد که مسلمان و مومن حقیقی، هرگز در قامت یک ناامید ظاهر نمی شود بلکه همواره دل در گرو حق دارد. دیدگاه جنابعالی در این باره چیست؟

رسول اکرم (ص) فرمود: اَلامَلُ رَحْمهُ لِاُمتیَّی وَ لَو لا الْاَمَلُ مارَضَعَتْ والِدَهُ وَ لا غَرَسَ غارِسٌ شَجَراً/ آرزو برای پیروان من رحمت است و اگر آرزو نبود هیچ مادری کودکش را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی درختی را نمی‌کاشت. روشن است که به جای بدبینی و یاس، روح امید را در دل و جان باید پرورده ساخت. بدیهی است شاگردی که به مردودی خود ایمان دارد هرگز دل و دماغی به حل مسائل و انجام تکلیف نخواهد داشت. پس باید در درجه اول، امید قبول شدن را در او به وجود آورد، آن وقت او را به حل مسائل تشویق و ترغیب کرد. پس از خدا می خواهم که همه وجود افراد جامعه ما سرشار از عشق و امید باشند تا شاهد پیشرفت و تکامل باشیم. اگر به طور کلی امید نباشد فوراً تمام فعالیتهای عالم قطع می شود. هر کاری در دنیا انجام گردد روی امید است. آری نتیجه امید، حیات است و یاس جز مرگ میوه ندارد. امید هر دشواری را آسان و ناامیدی هر آسانی را دشوار می نماید. امید نیروی استقامت و پایداری را تقویت می کند و ناامیدی ضعف و دو دلی را بر انسان چیره می کند و انسان را رهسپار دیار نابودی و نیستی می گرداند. به وسیله استقامت می توان پایدار بود و به وسیله امید می توان پایداری کرد و استقامت نمود. کسی که از رسیدن به مقصد ناامید شد استقامت خود را از دست می دهد علاوه بر آن همه مشکلات در نظرش لاینحل می نماید و موانع را غیر قابل تسخیر و شکست ناپذیر می شمارد ولی کس که دارای استقامت است مشکلات در نظرش کوچک است و به آسانی آن را حل می نماید و موانع را بسیار کوچک می شمارد چنین شخصی، اهل کار و کوشش است.

اما ما در سخنان ائمه و بزرگان دینی مان به این نکته برمی خوریم که آنان ما را از درازی آرزوها نهی کرده اند. در این باره چه می توان گفت؟

اصل آرزو لازم و پسندیده است و اسلام هم وجود آن را لازم مى داند ولى باید این صفت همانند غرائز فطرى دیگر مهار شود. اگر آرزوها محدود نباشد بسیار خطرناک است چه بسا انسان براى رسیدن به آرزوهاى واهى خود، همه اصول اخلاقى و دینى را زیر پا بگذارد که در این صورت این آرزو مطلوب نیست.

اما آرزو در حد عقلانی و متعادل آن، عامل کوشش و تلاش است. اساسا آرزو و تمنّا از محدود بودن قدرت انسان و ناتوانى او سرچشمه مى گیرد زیرا هر گاه به چیزى علاقه داشته باشد و به آن نرسد شکل آرزو و تمنّا به خود مى گیرد و اگر همیشه خواستن، توانستن بود و هر چه انسان مى خواست به آن مى رسید، آرزو معنى نداشت. عیسی بن مریم(ع) نشسته بود، پیرمردی با بیل کار می کرد و زمین را شیار می نمود. عیسی گفت : بار خدایا امید را از این پیرمرد بردار. پیرمرد بیلش را وا گذاشته دراز کشید و ساعتی خوابید. عیسی عرض کرد: خداوندا! امید و آرزو را به این مرد باز گردان، پیرمرد برخاسته، شروع به کار کرد. عیسی (ع) ماجرا را از وی پرسید. او پاسخ داد: وقتی کار می کردم ناگهان درونم به من گفت: ای پیرمرد تا کی تلاش می کنی و تو مردی پیر هستی؟ این بود که بیل را به دور انداختم و استراحت کردم. سپس نفسم به من گفت: به خدا قسم ناچاری که باز مانده عمرت را زندگانی کنی! لذا برخاسته، بیل گرفته و مشغول کار شدم.

پایان پیام/187