خطر خشک‌سالی بیخ گلوی قروه

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: قروه به عنوان شرقی‌ترین شهرستان استان کردستان یکی از مناطقی است که در گزارش تحقیقات علمی ناسا مبنی بر گرفتار شدن در بحران خشکسالی براثر تغییرات اقلیمی به آن اشاره شده است.

این گزارش که تقریباً نزدیک به ۱۰ سال پیش منتشر شد در آن به کاهش بارندگی و افزایش دما در مناطق شرقی ایران اشاره و هشدار خشکسالی داده شده بود.

با وجود چنین هشدار علمی، شهرستان قروه در زمره مناطق در معرض خشکسالی مفرط قرار گرفت به‌طوری که براساس تغییرات اقلیمی بارش‌ها در این منطقه یا کاهش یافته یا بارندگی اثربخش نخواهد داشت.

نکته جالب توجه در این مسئله تنها به این تحقیق علمی نیست، بلکه جریان بحران آب قروه بازمی‌گردد به چندین سال قبل از هشدار ناسا؛ یعنی قبل از انتشار تحقیقات ناسا کمبود آب در قروه اعلام شده بود، اما در سالیان اخیر شدت یافته و بیشتر خود را نشان داد.

دشت‌های ممنوعه فوق بحرانی

سه دشت ممنوعه با کسری مخزن فراوان که سال به سال هم بیشتر می‌شود در قروه و دهگلان وجود دارند. سه دشتی که اگر تا دیروز بحرانی بودند امروز دیگر به فوق بحرانی تبدیل شده‌اند.

از میان این سه دشت ممنوعه بر اساس گفته‌های رئیس امور آب شهرستان قروه دشت دهگلان با کسری مخزن ۵۱۴ میلیون مترمکعب تا پایان سال ۹۸ بیشترین میزان کسری مخزن را داراست که این دشت از سال ۸۴ به‌عنوان دشت ممنوعه معرفی شده است.

عباد بشیری کسری مخزن در دشت چاردولی را ۷۸ میلیون مترمکعب تا پایان سال ۹۸ دانست و گفت: این دشت از سال ۸۲ در لیست دشت‌های ممنوعه کشور قرار گرفت.

در دشت قروه آن‌طور که بشیری می‌گوید از سال ۷۱ برچسب دشت ممنوعه را گرفت و دارای کسری مخزن ۵۴ میلیون مترمکعب است.

به گفته رئیس امور آب شهرستان قروه، از میان ۲ دشت ممنوعه در قروه دشت چاردولی از حالت بحرانی درآمده و به فوق بحرانی تبدیل شده و بیشتر چاه‌های این منطقه به شوری زده‌اند و قابل استفاده نیستند.

عباد بشیری مهم‌ترین معضلات خشکسالی در قروه را فرونشست زمین در روستای «شانوره» و در دشت چاردولی دانست.

او معتقد است، اگر فکری به حال آب‌های زیرزمینی نشود، این فرونشست‌ها افزایش خواهد یافت.

براساس تحقیقات علمی صورت گرفته دشت‌های قروه و چاردولی دارای آب و هوای نیمه خشک سرد است که در آن به‌دلیل تغییرات اقلیمی، نامنظم بودن توزیع بارندگی از نظر زمانی و مکانی، افزایش تقاضا برای منابع آب و محدودیت منابع آب سطحی؛ وابستگی زیاد به آب‌های زیرزمینی به چشم می‌خورد، لذا بهره‌برداری بیش از حد آب‌های زیرزمینی موجب کاهش روزافزون منابع آب زیرزمینی و تغییر در کیفیت آن می‌شود.

دشت قروه چاردولی با وسعت حوضه آبخیز ۳۲.‏۲۹۷۵ کیلومترمربع و شامل آبخوان‌های قروه و چاردولی با مساحت‌های به ترتیب ۱۷۰.۲۵ و ۳۱۶.۵۵ کیلومترمربع در شرق استان کردستان واقع و از مناطق کم باران به حساب می‌آیند.

تأثیر خشکسالی بر کیفیت آب‌های زیرزمینی

میزان افت آب‌های زیرزمینی تنها مشکل مردم شهرستان قروه نیست و در واقع براساس تحقیقاتی که در سال ۹۵ انجمن علوم و مهندسی منابع آب انجام داده مشخص شده که علاوه بر کمبود آب خشکسالی بر کیفیت آب‌های زیرزمینی هم تأثیر می‌گذارد.

برای همین است که اکثر روستاهای درگیر بحران آب جدای از اینکه از کمبود آب گلایه دارند از طعم بد آن هم شاکی اند و این را می‌توان به همین تحقیق علمی بسط داد.

طبق تحقیق صورت گرفته که در مجله تحقیقات منابع آب ایران سال دوازدهم شماره سه انتشار یافته در بررسی خشکسالی با شاخص SPI سال ۶۹ تا ۷۱ در این منطقه دوره خشکسالی بوده و سال ۷۳ تا ۷۵ دوره ترسانی نشان داده شده است.

بررسی کیفیت آب زیرزمینی از نظر آبیاری در آبخوان‌های مورد بررسی نشان داد که در دوره خشکسالی، منطقه در ۲ کلاس C۲S۱ و C۳S۱ بوده و در دوره ترسالی به‌دلیل افزایش میزان برداشت، کیفیت تغییری پیدا نکرده و حتی در برخی از مناطق هم بحرانی‌تر شده است.

در این تحقیق عنوان شده که سطح آب زیرزمینی در مدت این ۲۵ سال بر اثر برداشت از آن دارای روند نزولی بوده و بیشترین افت‌ها در سال ۹۰ نسبت به سال ۶۵ در قسمت‌های شرقی و جنوبی دشت رخ داده است.

رنج روستاها از بی آبی

شهرستان قروه با ۱۲۲ روستای دارای سکنه و چهار بخش از نظر تأمین آب هم برای شرب و هم کشاورزی با مشکلات عمده‌ای مواجه است.

از ۱۲۲ روستای قروه براساس آمار اعلامی از طرف آبفار قروه در سال گذشته، ۳۸ روستا با بحران آب به ویژه در فصل تابستان روبرو هستند که اکثریت در دشت چاردولی قرار دارند و چهار روستا هم دچار بی آبی اند.

۳۸ روستایی که دچار کمبود آب هستند بیشتر در فصل تابستان با این بحران به وسیله آبرسانی سیار دست و پنجه نرم می‌کنند.

اما چهار روستای «دوسر، قزلجه کند، جداقایه و سلطان آباد» به طور کامل در طول سال آبرسانی سیار می‌شوند. از این چهار روستا «دوسر و قزلجه کند و جداقایه» به دلیل اینکه آب آشامیدنی این روستاها درگیر آلودگی شیمیایی است با آبرسانی سیار روزگار خود را می‌گذرانند و روستای «سلطان آباد» هم به دلیل نبود شبکه توزیع، آبرسانی سیار می‌شود.

در واقع تمامی روستاهایی که از دشت‌های قروه و چاردولی تأمین آب می‌شوند به شدت درگیر معضل کمبود آب و بی آبی هستند که دشت چاردولی به دلیل وخامت اوضاع بیشترین مشکلات را برای روستاییان به همراه دارد.

تناقض آماری در اعلام روستاهای بحرانی

در حالی تا سال گذشته از ۴۲ روستای درگیر بحران آب سخن گفته می‌شد که در سال جاری همزمان با ادغام شدن آبفا شهری و روستایی ناگهان تعداد روستاهای گرفتار بحران آب افزایش پیدا کرد به طوری که از ۴۲ روستا براساس گفته‌های رئیس آبفا شهرستان قروه یک بار به ۴۵ روستا و چندی بعد به ۴۷ روستا تغییر یافت!

این تناقض آماری برخلاف گفته‌های مسئولان از فرماندار گرفته تا خود رئیس آبفا شهرستان است چرا که هم «حسین الماسی» از حفر چاه برای تعدادی از روستاهای قروه خبر داده بود و هم «جبار کلوندی» از مدیریت و تأمین آب روستاها سخن می گفت…!

نکته جالب توجه در این تناقض این است که حتی با پیگیری خبرنگار مهر مشخص شد که نه روابط عمومی آبفا شهرستان از تعداد دقیق روستاهای بحرانی خبر دارد و نه معاون عمرانی فرماندار قروه و دیگر متولیان امر!

این در حالی است که تمامی متولیان در نشست‌ها و برنامه‌های مختلف بدون اطلاع دقیق از آمارها مدعی رفع مشکلات هستند و همین می‌شود که سالیان سال است متولیان امر در حوزه مدیریت آب دست به عصا راه می‌روند.

آبرسانی سیار درمان نیست

با این وجود گرچه تنها راه چاره را متولیان در آبرسانی سیار می‌بینند اما مشاهدات میدانی خبرنگار مهر نشان می‌دهد که اکثر اهالی روستاهای در معرض خطر از نحوه تأمین آب اطمینان کافی ندارند چرا که بسیاری از اهالی این روستاها همانند «دوسر، قزلجه کند، مجین و شیخ جعفر و…» تأکید داشتند که طعم آب نامناسب است و همچنین تانکری که آب داخل آن ریخته می‌شود از نظر بهداشتی مشکل دارد و اینکه این تانکرها درست زیر نور شدید آفتاب بدون هیچ گونه تمهیدات لازم بهداشتی و استاندارد قرار گرفته‌اند و همین باعث می‌شود آب داخل تانکر دیگر قابل استفاده نباشد.

همین معضل سبب شده که روستاییان تنها با درد بی آبی سر نکنند بلکه مشکلات بسیاری در این مسیر وجود دارد. مشکلاتی از قبیل کاهش دفعات استحمام و یا استفاده اجباری از آب آلوده در روستاهایی مانند «دوسر و قزلجه کند» که خود منجر به بروز بیماری‌های پوستی شده است.

برای همین معضلات است که روستاییان بر این باورند که آبرسانی سیار راه درمان نیست و باید فکری دیگر داشت. آنان خواستار تسریع در پروژه انتقال آب بودند.

پروژه انتقال همچنان نامشخص

دلخوشی مسئولان به پروژه انتقال آب از سدهای ژاوه و آزاد به گونه‌ای شده که مثل همیشه تنها در قالب حرف خوش می‌درخشد و در عمل بررسی‌ها نشان می‌دهد که فعلاً خبری از انتقال آب نیست. پیگیری‌های خبرنگار مهر نشان می‌دهد پروژه سد ژاوه به دلایلی که بعداً اعلام می‌شود متوقف شده و پروژه سد آزاد هم در حال حاضر تکمیل نشده و در انتظار تأمین اعتبار است!

با این وصف وقتی تمامی متولیان امر از وضعیت سامانه انتقال آب مطلع هستند چگونه می‌توانند مردم را به این پروژه امیدوار سازند!؟ پروژه‌ای که در سکوت مسئولان به سر می‌برد و حتی کسی حاضر نیست واقعیت امر را به زبان بیاورد که آیا این انتقال انجام می‌شود یا فقط وعده‌ای است طولانی مدت؟

بنابراین نیاز است برای مبارزه با جنگ آبی که به زودی شهرستان قروه را در بر می‌گیرد فکری اساسی جدای از حرف زدن‌های کلیشه‌ای داشت.

در واقع کوتاهی مسئولان امر در گذشته تا به امروز به گونه‌ای است که هربار در انتخابات مجلس اجازه دست اندازی سیاسی به بحران آب قروه را می‌دهند و هرگز هم در پایان دوره مجلس از نمایندگانی که بهره کشی کردند از این وضعیت، کسی نپرسید که پس آبرسانی به قروه چه شد!؟

خلاء قانونی برای متخلفان حوزه آب

خلاء قانون در خصوص استفاده بی رویه از منابع آب‌های زیرزمینی دردی است که اخیراً در نشست شورای حفاظت از منابع آب قروه دادستان شهرستان به آن اشاره داشت.

به گفته سید جلال حاجی نصیری، قانون مجازاتی برای مصرف بی‌رویه آب تعیین نکرده و همین سبب شده افرادی که دسترسی به چاه مجاز دارند بیشتر دست درازی کرده و مانعی بر سر راه آنان وجود نداشته باشد.

او با بیان اینکه هیچ‌کدام از مسئولان به دنبال اصلاح موارد نیستند، خواستار اصلاح قانون توسط نمایندگان مجلس شد.

«سید جلال حاجی نصیری» در ادامه خطاب به تمامی متولیان امر عنوان کرد که باید اقرار کنیم در حوزه حفاظت از آب موفق نبوده‌ایم.

باور نداشتن به کم آبی

باور اینکه کم آبی در شهرستان بیداد می‌کند و اعلام آن به صورت همگانی کاری است که هرچند رسانه‌های ارتباط جمعی تا جای ممکن هشدار داده‌اند؛ اما آنچه این زخم را مرهم نمی‌شود در این است که مسئولان امر خود به باور هشدار بی آبی در شهرستان نرسیده‌اند.

نمونه بارز این مهم را می‌توان از خبرهایی که می‌دهند دید. خبرهای ضد و نقیضی که با واقعیات موجود همخوانی ندارد و همین عامل بی اعتمادی افکار عمومی می‌شود.

اینجا باید گفت متولیان به جای باور کردن کم آبی آن را دستمایه‌ای برای رزومه‌های خود قرار داده‌اند و مدام نسبت به بحران آب مانور تبلیغاتی راه می‌اندازند و این نه معنای باورپذیری دارد و نه معنای حل مشکل!

در واقع آب و تشنگی زمین مقوله‌ای نیست که آن را مانور تبلیغاتی دانست و مردم را نسبت به آن بی اعتنا کرد. آب را باید شناخت و به جامعه گفت که مراقب باشید و برای نسل‌های بعدی هم آب بگذارید.