پول شویی چیست؟

پول شویی تکنیکی است که مختص به مجرمان است و آن‌ها با کمک این تکنیک، پولی که از راه‌های غیرقانونی (قاچاق مواد مخدر، فعالیت‌های تروریستی، قاچاق کالا، کلاهبرداری، قاچاق دارو و…) به دست می‌آورند را به شیوه‌ای قانونی به بدنه اقتصادی تزریق می‌کنند و به این ترتیب حجم عظیم پول‌های نقد را در جریان روند قانونی بانکی وارد می‌نمایند تا از پول نامشروع خود استفاده کنند. این عمل مجرمانه، تقریبأ در تمام کشورهای دنیا اتفاق می‌افتد و معمولأ پول، بین چند کشور جا‌به‌جا خواهد شد. با توجه به این نکته که در این فرآیند پول کثیفی که از راه‌های غیرقانونی به دست آمده به پول تمیز تبدیل می‌شود، در اصطلاح به آن پول شویی می‌گویند.

مراحل پول شویی

مراحل تبدیل پول کثیف به تمیز به شرح زیر است:

تزریق پوللایه‌بندیادغام و یکپارچه‌سازی

۱- تزریق پول:

با توجه به این نکته که بانک‌ها موظفند تا تراکنش‌های با مبلغ بالا را گزارش دهند، مرحله تزریق پول، معمولأ پرریسک‌ترین مرحله پول شویی به حساب می‌آید. در این مرحله، پول کثیف به ‌شکل سپرده‌های نقدی بانکی، وارد یک مؤسسه مالی قانونی می‌شود. البته خلافکاران برای وارد کردن اولیه پول به حساب‌های بانکی، از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند تا به این ترتیب، نیاز به ارایه گزارش برای پول‌ها را نداشته باشند. از جمله این روش‌ها می‌توان به کوچک‌ و خرد کردن تراکنش‌های واریزی یا به اصطلاح اسمورف (Smurf) اشاره کرد.

۲- لایه بندی:

لایه‌بندی، پیچیده‌ترین مرحله است و در صورتی که موفقیت‌آمیز باشد، گرفتن رد پول کثیف، تقریبأ غیرممکن خواهد بود. در این مرحله، برای تغییر ماهیت پول‌های کثیف، آن‌ها را از طریق تراکنش‌های مختلف مالی به حساب‌های مختلف ارسال می‌کنند و به این ترتیب، پیگیری آن‌ها دشوار می‌شود. لایه‌بندی از طریق چندین تراکنش بانک به بانک در کشورهای مختلف، امکان‌پذیر است و به واسطه آن، ماهیت وجه پولی که در حساب‌های مختلف است تغییر می‌کند.

۳- ادغام و یکپارچه سازی:

در مرحله ادغام، پول کثیف وارد چرخه عادی اقتصاد می‌شود و به ‌نظر می‌رسد که از یک منبع قانونی به‌دست آمده است. به این ترتیب که در این مرحله، سرمایه‌گذاری‌هایی که در بخش لایه‌بندی انجام شده بود، به پول نقد تبدیل می‌شود و مجرم بدون آن‌که درگیر قانون شود می‌تواند از پول شسته شده استفاده کند.

تاریخچه پول شویی

تاریخچه پول‌شویی به دوران باستان و زمانی که تاجران قصد امتناع از پرداخت مالیات به مأموران حکومتی را داشتند، برمی‌گردد. در چین، در حدود دوهزار سال قبل از میلاد مسیح، تجار ممکن بود اموالشان را از فرمانروایانی که اموالشان را از آن‌ها می‌گرفتند و آن‌ها را تبعید می‌کردند، پنهان کنند. علاوه بر پنهان کردن اموال، ممکن بود این اموال را به ایالتی دور دست در چین منتقل کنند و در کسب و کاری سرمایه‌گذاری نمایند. همچنین، در طول جشن‌هایی که همه ساله در کشور‌های مختلف انجام می‌شد، بسیاری از فرمانروایان و حکمرانان ایالتی قوانینی را تحمیل کردند که ممکن بود دارایی شهروندان را از آن‌ها بگیرند و این کار منجر به گسترش و رشد مالیات گریزی شد. در دوران معاصر، کشف چمدان ۶۰۰ میلیون دلاری پول حاصل از قاچاق مواد مخدر در فرودگاه پالرمو ایتالیا و دستگیری عوامل مافیایی را می‌توان به عنوان تاریخ پول‌شویی ذکر کرد.

البته برخی، قضیه رسوایی واترگیت در زمان انتخابات نیکسون و مطبوعاتی شدن این موضوع برای اولین‌بار توسط مشاور وی را سرآغاز این موضوع می‌دانند. اما شاید محتمل‌ترین فرضیه برگردد به تشابه معنایی دو واژه Money laundering و Laundromat که به معنی رختشویخانه است و این اصطلاح، عمدتاً در زمان فعالیت گروه مافیایی در آمریکا از جمله آل کاپون رواج پیدا کرد بدین صورت که باندهای مافیایی درآمدهای هنگفتی از فعالیت‌های مجرمانه خود کسب می‌کردند و برای آن‌که این وجوه را قانونی جلوه دهند اقدام به نصب دستگاه رختشویخانه در نقاط مختلف ایالات آمریکا نموده و درآمدهای خود را به این کسب و کار انتصاب می‌دادند.

انواع روش های پول شویی

۱- تبدیل پزو در بازار سیاه کلمبیایی

این روش بدین صورت انجام می‌شود، قاچاقچی مواد مخدر، دلار آمریکایی کثیف را به یک صرافی پزو در کلمبیا می‌داد. سپس صراف پزو، با استفاده از دلارهای کثیف، برای واردکننده‌های کلمبیایی کالا می‌خرید و کالاهای خریداری شده را به صورت قاچاق تحویل واردکننده‌ها می‌داد. در قدم بعدی واردکننده‌ها، کالاها را در داخل مرز کلمبیا به پزو می‌فروختند و پزو به دست آمده را به صراف می‌دادند و در نهایت صراف، پزو را با کسری از مبلغی بابت کمیسیون، تحویل قاچاقچی مواد مخدر به ازای دلار کثیفِ دریافتی می‌کرد.

۲- ریزتر کردن مبالغ واریزی

ریزتر کردن مبالغ واریزی و یا اسمورف کردن، به معنی تبدیل مبالغ هنگفت به مقادیر کوچک‌تر است. در این روش، پول به یک یا چند حساب از افراد مختلف (اسمورف‌ها)، یا به‌حساب یک نفر در طول زمانی طولانی‌تر واریز می‌شود و به این ترتیب خلافکاران، از پیگیری بانک و دولت برای شناسایی منبع پول رها می‌شوند. در آمریکا، این مقادیر کوچک باید کم‌تر از ۱۰ هزار دلار باشد، و اما بانک‌ها، برای مقادیر بالاتر از ۱۰ هزار دلار باید به دولت گزارش دهند.

۳- شرکت‌های کاغذی

شرکت‌‌های کاغذی با هدف پول شویی به وجود می‌آیند و وجود خارجی ندارند و تنها روی کاغذ ثبت شده‌اند. آن‌ها، پول کثیف را تحت عنوان پرداخت برای خدمات یا محصولات فرضی دریافت می‌کنند ولی عملأ هیچ سرویس و یا محصولی تحویل داده نمی‌شود و صرفأ تراکنش‌های به ظاهر قانونی روی فاکتور و برگه‌های مالی تقلبی جعل می‌شوند.

۴- سرمایه‌گذاری در کسب و کارهای قانونی

این عملیات مجرمانه، به واسطه کسب و کارهای قانونی مانند کازینوها، کافه‌ها، کلوپ‌های شبانه، کارواش‌ها و هر کسب و کار بزرگی که امکان جابه‌جایی مبالغ هنگفت پول درآن وجود داشته باشد، انجام می‌شود. به این ترتیب که آن‌ها سود پول‌های کثیف را با سود پول تمیز قاطی می‌کنند و سود بیش‌تری نسبت به حالتی که صرفأ کار قانونی انجام می‌دانند، کسب می‌کنند.

۵- قاچاق پول نقد

یکی از راحت‌ترین روش‌های پول شویی، نوارپیچ کردن پول نقد به بدن یک شخص و یا حمل یک چمدان پر از پول نقد است، اما این روش ریسک بالایی دارد. با این حال یکی از پراستفاده‌ترین روش‌ها در ۱۰ سال اخیر محسوب می‌شود و معمولأ عمده‌فروشان مواد مخدر و یا اسلحه، به دلیل در اختیار داشتن مقادیر هنگفتی پول نقد، از جابه‌جایی فیزیکی پول استفاده می‌کنند.

۶- سیاست‌های بیمه عمر

با توجه به این نکته که، دستورالعمل‌های مالی سختگیرانه‌ای نسبت به سیاست‌های بیمه عمر اعمال نمی‌شود، خرید بیمه‌های عمر و سپس فروش آن‌ها یک راه‌حل ایده‌آل برای پول شویی فراهم کرده است. در این روش، فردی که قصد پول شویی دارد و یا یک فرد قابل اعتماد او، با پول کثیف اقدام به خرید بیمه‌نامه عمر می‌کنند و به این تربیت پول کثیف خود را در جریان سرمایه‌گذاری قانونی قرار می‌دهد. البته از چند سال پیش تاکنون، قوانین زیادی به جهت مبارزه با این عملیات از طریق خرید بیمه عمر وضع شده است. که از آن جمله می‌توان به ممنوعیت پرداخت حق بیمه با پول نقد اشاره کرد.

آثار پول شویی بر اقتصاد

تخریب بازارهای مالیفرار سرمایه به صورت غیرقانونی از کشورورشکستگی بخش خصوصیکاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصادافزایش ریسک خصوصی‌سازیبی‌ثباتی در روند نرخ‌های ارز و بهرهتوزیع نابرابر درآمد

راه های پیشگیری از پول شویی

روش‌های بسیار زیادی برای مقابله با پولشویی وجود دارد که این روش‌ها عبارتند از:
نظارت بسیار دقیق بر فعالیت شبکه بانکی و سایر مؤسسات اعتباری و مالی غیربانکی، کارآمد سازی هرچه بیش‌تر نظام مالیاتی و حساسیت بیش از بیش اقتصاد ملی نسبت به مشروع بودن ارز حاصل شده از فعالیت‌های داخل و خارج از کشور.

مجازات پول شویی

اصلی‌ترین جزای پول‌شویی در ایران و بیش‌تر کشورهای جهان، مصادره‌ی اموال و عواید حاصل از جرم است. با توجه به این‌که هدف از پول‌شویی، قانونی جلوه‌ دادن درآمدهای مجرمانه و نامشروع و در نهایت استفاده‌ی آزادانه از این درآمدهاست، محروم کردن مجرمین از این درآمدها، انگیزه‌ی ارتکاب به پول‌شویی و جرایم مقدم بر آن را کاهش می‌دهد.

ماده‌ ۹ قانون مبارزه با پول‌شویی می‌گوید:

“مرتکبین جرم پولشویی علاوه‌ بر استرداد درآمد و عواید حاصل از ارتکاب جرم، مشتمل بر اصل و منافع حاصل از آن (اگر موجود نباشد مثل یا قیمت آن)، به جزای نقدی به میزان عواید حاصل از جرم محکوم می‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد.”

البته صدور و اجرای حکم ضبط دارایی و منافع حاصل از آن در صورتی است که متهم به لحاظ جرم منشا (جرم اولیه) مشمول این حکم قرار نگرفته باشد. لازم به ذکر است که مجازات این جرم، برای اشخاص حقوقی هم امکان‌پذیر است و همانطور که به شخص حقوقی اجازه داده می‌شود تا با نام و اعتبار خود حساب بانکی داشته باشد یا تجارت کند، می‌توان آن را از نظر کیفری هم مسؤول دانست و مجازاتی را برای آن در نظر گرفت؛ در خصوص اعمال مجازات نیز امکان انحلال شرکت یا جلوگیری از فعالیت آن برای مدتی معین در نظر گرفته می‌شود. با توجه به این‌که در کنار پول شویی احتمال وقوع جرایم دیگر بالاست، معمولأ متهمان این جرم به حبس و مجازات‌هایی از این قبیل هم محکوم می‌شوند.

سقف واریز وجه نقد بدون نیاز به ارایه گزارش و اسناد در ایران

به منظور دستورالعمل شفاف‌سازی تراکنش‌های بانکی اشخاص توسط مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پول شویی اداره مبارزه با پول شویی و تأمین مالی تروریسم بانک مرکزی، افراد تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان را بدون ارایه اسناد و گزارشات می‌توانند انتقال دهند و اگر بیش از ۲۰۰ میلیون تومان وجه نقد در حسابی جابه‌جا شود و سند قابل قبولی برای این انتقال وجود نداشته باشد براساس قوانین ایران، احتمال پول شویی در این عملیات بانکی وجود دارد.

قوانین بین المللی مبارزه با پول شویی

به منظور مبارزه با این جرم، سازمان بین‌المللی با همکاری ۲۹ کشور عضو به نام FATF با وضع قوانینی، سعی بر مبارزه با جرم پول شویی در دنیا دارد که شامل ۴۰ ماده است. دستورالعمل اجرایی اتحادیه FATF به صورتی نوشته شده است که هم قابل اجرا توسط کلیه اعضا باشد و هم این‌که مبادلات پولی قانونی کشورهای عضو را محدود نکند و مانع توسعه اقتصادی کشورها نشود. کشورهای عضو FATF عبارتند از:

آرژانتین، استرالیا، اتریش، بلژیک، برزیل، کانادا، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، هنگ کنگ، سوییس، ایسلند، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، لوکزامبورگ، مکزیک، هلند، سوئد، نروژ، پرتقال، سنگاپور، اسپانیا، نیوزلند، ترکیه، انگلستان، آمریکا و دو سازمان بین المللی یعنی اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس.