بالگردهای ایران در کجا «پشتیبانی و نوسازی» می‌شوند؟ +عکس

به گزارش مشرق، شرکت پشتیبانی و نوسازی هلی‌کوپترهای ایران (پنها) یکی از زیرمجموعه‌های سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح است که وظیفه تعمیر، نگهداری و ارتقا و حتی ساخت بالگرد در کشور را به‌عهده دارد.

سابقه این شرکت به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برمی‌گردد و در سال‌های دفاع مقدس و پس از آن در اوج تحریم‌ها، مهمترین مرکز پشتیبانی و ارتقای بالگردهای نیروهای مسلح و حتی بخش غیرنظامی بوده است.

بیشتر بخوانید:

ساخت نمونه پیشرفته‌تر بالگرد صبا

تست موفق موشک جدید برای پهپاد و بالگرد

برای بررسی بیشتر این موضوع، به عملکرد این شرکت در سال‌های گذشته پرداختیم که آن را در ادامه می‌خوانید:

* * * * *

ناوگان بالگردی هوانیروز ارتش که در دوران دفاع مقدس بار اصلی پشتیبانی هوایی از خطوط مقدم تا پشت جبهه را بر عهده داشت با صدها هزار ساعت پرواز عملیاتی، نیازمند پشتیبانی های مستمر و طبق برنامه بر اساس ساعت پرواز بوده و از بابت آسیب های ناشی از پرواز در مناطق جنگی و تسلیحات دشمن نیز نیازمند بازسازی بود.

در زمینه بازرسی‌های سبک و سنگین و تعمیرات در رده های مختلف، شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران (پنها) از همان دوران فعال بود که بعدها متخصصین فنی خود هوانیروز نیز با محوریت صنایع «یاعلی» به آن پیوستند.

پشتیبانی کامل و دقیق و با کیفیت از ناوگان بالگردی کشور از آن جهت اهمیت بالایی دارد که یگان های بالگردی به عنوان نیروی واکنش سریع در مسائل مختلف نظامی، امنیتی، بلایای طبیعی و سوانح و نیازهای امدادی اولین یگان حاضر شونده در صحنه عملیات هستند.

از این رو، برای ایفای هرچه بهتر نقش پررنگ بالگردهای کشور در مسائل فوق، پشتیبانی و تعمیرات و نوسازی و بهسازی این ناوگان بالگردی اهمیت بسیاری دارد.

نکته دیگر آنکه ایران در مجموع نیروهای نظامی و سایر ارگان ها، دارای یکی از بزرگترین ناوگان های بالگردی از نظر تعداد است که به خودی خود توان پشتیبانی بالایی را طلب می کند.

تنوع بالای ناوگان بالگردی برای یک مجموعه تعمیراتی به طور معمول یک عامل مشکل ساز تبدیل می شود اما متخصصان وزارت دفاع در شرکت پنها با ایجاد زیرمجموعه های لازم و سالن های تعمیراتی مورد نیاز، به طور تخصصی بیش از 10 نوع بالگرد مختلف را در رده های مختلف تعمیر یا بروز رسانی می کنند.

لازم به ذکر است که بالگردهایی که برای تعمیر به شرکت پنها ارجاع داده می شوند در شرایط مختلفی قرار دارند؛ بعضی با پرواز به این شرکت منتقل شده و برخی بقدری دچار اشکال شده اند که به صورت زمینی و روی کامیون به این مجموعه برای تعمیرات منتقل می شوند.

در دوران جنگ تحمیلی، متخصصان شرکت پنها با استفاده از قطعات موجود در انبارها اقدام به تعمیرات بالگردها می کردند اما به مرور و با افزایش استهلاک ناوگان و نیاز گسترده تر به قطعات و دشواری روزافزون تأمین قطعه از خارج، شرکت پنها در کنار خود نیروهای مسلح و سایر بخش های صنعتی کشور به جریان نهضت قطعه سازی وارد شد و کم کم قطعات مختلف مورد نیاز برای بخش های مختلف بالگردها را با تکیه بر توان متخصصان خود و بخش های پژوهشی و دانشگاهی ساخته و پس از آزمایش های فنی و کنترل کیفی لازم به تولید رساند.

این روند در طی سه دهه گذشته از پایان جنگ تحمیلی ادامه داشته و روز به روز به سمت ساخت قطعات حساس تر و پیچیده تر قدم برداشته شده است.

شرکت پنها به عنوان بزرگترین و محوری ترین مرکز مهندسی تعمیر و نگهداری ناوگان بالگردهای کشور وظیفه تداوم بخشی به قابلیت پرواز بالگردهای کشور، اعمال سیاست های تعمیراتی و لجستیکی مناسب، اجرای بهسازی ها، طراحی و اجرای آرایش های فنی، برنامه ریزی و صدور دستورالعمل های فنی، کنترل وضعیت پروازی یگان ها جهت اطمینان از ایمنی پرواز و کنترل وضعیت قطعات از نظر ساعت پرواز و نحوه نگهداری آن ها را بر عهده دارد.

این شرکت بزرگترین پشتیبان تعمیرات سنگین ناوگان بالگردهای کشور در رده های مختلف تعمیراتی تا اورهال یا تعمیر اساسی و نیز دارای مرکز تحقیقات، دفتر طراحی و کارخانه ساخت است.

از دیگر ویژگی های مطرح شرکت پنها، قابلیت تعمیرات بالگردهای شرقی خریداری شده پس از انقلاب در کنار بالگردهای غربی است. به عنوان یکی از آخرین دستاوردها در زمینه بالگردهای روسی میل171 افزایش عمر پروازی از 1500 ساعت به 2000 ساعت و اجرای تعمیرات رده سبک این بالگرد در کمتر از یک ماه را می توان برشمرد که از این نظر رکورد کم نظیری به حساب می آید.

در طی 42 سال که از قطع ارتباط این شرکت با مستشاران خارجی می گذرد، نزدیک به 1400 مرتبه تعمیرات رده اساسی یا اورهال روی مجموع بالگردهای موجود در کشور توسط شرکت پنها صورت گرفته است. یعنی به طور متوسط بیش از 33 فروند بالگرد در سال توسط این شرکت تعمیر اساسی شده است.

سال 1398 از جهت تعداد بالگردهای به خدمت بازگردانده شده که رده های مختلف تعمیرات از نیاز به تعداد محدودی قطعه تا تعمیرات سنگین را در شرکت پنها طی کردند با تعداد مجموع حدود 60 فروند سال شاخصی بوده است.

بازسازی ده ها فروند بالگرد آسیب دیده در دوران جنگ که در مواردی بیش از 90 درصد بدنه در شرکت پنها ساخته شد، از مثال های شاخص در بین فعالیت های شرکت پنها است.

در سالهای اخیر با ساخت انواع قطعات پرمصرف و ریزقطعات در کنار اجزاء سازه ای و بدنه در وزارت دفاع، میزان زمینگیری و در انتظار تعمیر بودن بالگردهای نظامی کشور بسیار کاهش یافته است.

نمود بارز این روند، تحویل های دسته جمعی و گسترده بالگردهای تعمیر شده یا ارتقاء یافته در سالهای اخیر است که از آن جمله می توان به دو مرتبه تحویل 20 فروندی در خرداد 1393 و فروردین 1396 و تحویل بیش از 30 فروند در بهمن 1398 و 10 فروند در خرداد 1399 اشاره کرد.

تجهیز بالگردها به سامانه های دید در شب، سامانه های جدید ناوبری، نمایشگرهای جدید داخل کابین خلبان، رادیوهای دریایی، رادار شناسایی ساحل و رادار هواشناسی، جعبه سیاه، انواع سکوهای دو درجه آزادی پایدار شده سامانه های کشف و شناسایی الکترواپتیک، تجهیز بالگردها به راکت انداز، موشک های ضد زره مختلف و تیربار نیمه سنگین و توپ 20 میلیمتری سه لوله از جمله بهسازی های سامانه ای و تسلیحاتی اعمال شده روی بالگردهای مختلف زمینی و دریایی در سال های گذشته توسط شرکت پنها یا توسط نیروهای مسلح و با کمک پنها است. این روند بهسازی تجهیزاتی و تسلیحاتی در چند سال گذشته رشد و تنوع بسیار بیشتری داشته است.

شاید در بین تجهیزات فوق، سامانه های دید در شب جزو مهمترین بهسازی های اعمال شده روی بالگردهای کشور باشد. تا پیش از آن و حتی در بدترین شرایط دوران جنگ تحمیلی بالگردهای کشور فقط در روشنایی روز قابلیت پرواز ایمن و مطمئن داشتند و از این جهت با یک محدودیت عملیاتی مهم مواجه بودند. اما در دهه 1380 با توسعه سامانه های الکترواپتیکی مناسب، گام اصلی و مهم رفع مشکل پرواز در شب برای بالگردها برداشته شد.

با توسعه نمونه های متناسب با نیاز بالگردها و نصب و آزمایش های بسیار سختگیرانه و اصلاح و بهبودهای لازم بالاخره در میانه دهه 1390 با موفقیت سامانه هایی که امکان پرواز ایمن و مطمئن بالگردها را در شب ایجاد می کردند به طور کامل با آنها تطبیق پیدا کرده و روند تجهیز بالگردها به سامانه های مذکور در سالهای اخیر سرعت گرفت به طوری که در سال 1399 برای اولین بار یک رزمایش بالگردی و تخصصی تماماً در تاریکی شب توسط بالگردهای هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران به اجرا گذاشته شد.

نمایشگرهای چند منظوره یا MFD نیز از دیگر تجهیزات جدیدی است که توسط شرکت پنها به بالگردها بنا به درخواست کاربران افزوده می شود. این نمایشگرها با ابعاد بیش از 20 سانتیمتر، بدون نیاز به تغییر در حسگرهای موجود بالگرد و بدون نیاز به تغییر در سیم کشی آن قابل نصب هستند.

امکان پشتیبانی از حسگرهای جدید INS و AHRS به صورت همزمان را داشته و به قابلیت پرواز در شب بالگرد کمک ویژه ای می کنند. امکان ضبط اطلاعات پروازی و اتصال به نقشه خوان و GPS و نیز قابلیت اتصال همزمان به دوربین پایدار شده و نمایش در شب و نور خورشید از دیگر قابلیت های این نمایشگرهای پیشرفته است.

به عنوان یک محدودیت بزرگ دیگر، به روز نبودن سلاح های بالگردهای تهاجمی و نیز عدم مسلح بودن بالگردهای ترابری به صورت مؤثر از دیگر جنبه های محدود کننده کارایی ناوگان بالگردی کشور بود. توسعه موشک های جدید و پیشرفته ضد زره در رده های مختلف سرعت و برد و تنوع هدایت در صنایع مربوط در وزارت دفاع مقدمه اول و نصب و تطبیق صحیح این موشک ها در کنار راکت ها و تیربار و توپ کالیبر پایین گام دوم و پایانی برای رفع محدودیت های تسلیحاتی ناوگان بالگردی کشور تا حد بسیار خوبی بود که بخش مهمی از این روند مسلح سازی در شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران (پنها) در کمتر از یک دهه اخیر صورت پذیرفته است.

امروزه موشک هایی با برد 2 تا 4 برابر نسبت به گذشته و قابلیت شلیک در شب و آب و هوای مختلف روی بالگردهای رزمی و ترابری نظامی کشور عملیاتی شده و در آینده نزدیک از جهت برد، با یک جهش قابل توجه نیز رو به رو خواهد شد.

به عنوان یکی دیگر از وجوه بسیار مهم عملکرد شرکت پنها باید به مسیر ساخت بالگرد در این شرکت اشاره کرد که از دهه 1370 شروع شد.

در سال 1372 اولین سازه و بدنه بالگرد ساخت داخل در بالگردی به نام شباویز مشابه بالگرد بل 205 به کار گیری شد. سپس ساخت سازه و بدنه بالگرد بل 206 نیز در پنها صورت پذیرفت و در ادامه تغییراتی در بخشی از بدنه بالگرد 205 داده شد.

همچنین بعدها سازه و بدنه بالگردهای 212 و 214 نیز در پنها ساخته شد. مونتاژ کامل بالگرد 412 نیز به تعداد محدود و برای تأمین ناوگان مورد نیاز اورژانس کشور در پنها صورت گرفته است.

در میانه دهه 1380 و با رشد علمی قابل توجه کشور زمینه های لازم برای طراحی داخلی و ساخت بالگرد بیشتر از گذشته فراهم شد و در دهه 1390 شرکت پنها چند بالگرد در رده های مختلف وزنی و تعداد سرنشین متفاوت را طراحی کرده و ساخت. به عنوان مثال بالگرد سبک سورنا و بالگردهای 8 نفره صبا و 12 نفره هما از محصولات این شرکت هستند.

بالگرد صبا که از دو موتور استفاده می کند، اولین بالگرد ساخت داخل با فناوری چهار پره یا ملخ اصلی است که در اسفند 1395 رونمایی شده و قرار است در سال جاری پس از گذراندن آزمایش های خود وارد مرحله تولید شود. از مراحل ساخت و آزمایش های اولیه بالگرد هما نیز تصاویری منتشر شده است. به علاوه شرکت پنها اقدام به ساخت آزمایشی بالگرد بدون سرنشین نیز کرده است.

مسیر طی شده توسط صنعت دفاعی کشور و یگان های تعمیر و نگهداری و جهادهای خودکفایی نیروهای مسلح چه در عرصه هواپیماها و چه بالگردها نسبت به میزان عقب ماندگی کشور در گذشته، قابل توجه است.

به‌نظر می‌رسد با توجه ویژه به راه‌اندازی خط تولید برای محصولات مورد نیاز و رفع چند مشکل باقی‌مانده در تولید انبوه بالگردها خصوصاً بحث موتور، شاهد بلوغ تولید و در آینده نزدیک طراحی‌های بومی بیشتر برای رفع نیازهای نیروهای مسلح باشیم.