پیوند وزنی شعر و موسیقی/چگونه لذت شنیداری ایجاد کنیم؟

به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «پیوند وزنی شعر و موسیقی: ریتم در عروض» نوشته اردشیر بزرگ نیا با شمارگان هزار نسخه، ۱۷۲ صفحه و بهای ۱۶,۵۰۰ تومان توسط انتشارات هنر و فرهنگ منتشر شده است.

در معرفی این کتاب باید گفت که عوامل تشکیل دهنده روند زندگی ما انسان‌ها دارای هارمونی و هماهنگی‌های خاصی است که همواره با هم در تعادل هستند. شناخت تعادل در بخش بخش زندگی‌مان این امکان را به ما می‌دهد که با عشق و هنر آشنا شده و با ایجاد تغییر و تنظیم در آنها باعث خلاقیت و ابداعات هنری شویم. گفتار روزمره ما و اصوات پیرامون ما، هارمونی از کلمات و صداهای زمانداری هستند که هرچند بی تعادل به نظر می‌رسند ولی در عین تعادل به سر برده و برای ما این امکان را ایجاد می‌کنند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم اعم از ارتباط کلامی و یا ارتباط آوایی و پدران ما که این تعادل را درک کرده بودند، با تغییرات و تنظیمات متفاوت و قابل درک برای عموم، قرن‌هاست که هنر شعر و موسیقی را در اختیار بشر قرار داده‌اند و این تنها به شعر و موسیقی یک ملت مشخصی محدود نشده است.

پیوند شعر و موسیقی؛ پیوند دو هنری است که از بدو تولدشان به واسطه وجود نقاط مشترک با یکدیگر درآمیختند و حاصل این آمیزش تاکنون خلق آثار بی‌بدیلی است که در تمامی فرهنگ‌های بشری وجود داشته و دارد و به شکل یکی از اساسی‌ترین علوم در شاخه هنر موسیقی تبلور پیدا کرده است.

این علم در شعر و موسیقی کشور ما نیز جایگاه ویژه‌ای داشته و بسیاری از صاحب نظران از زوایای متفاوتی به آن پرداخته‌اند. گاهی این پیوند در مکتوبات موجود، از نظر محتوایی بررسی شده، گاهی وزن‌ها مایه پیوند قرار گرفته‌اند و گاهی هم پیوندهای محتوائی و وزنی با یکدیگر مورد کنکاش واقع شده‌اند. مثلاً اشعار رزمی در قالب دستگاه‌های باصلابت و اشعار محزون در قالب دستگاه‌های حزن انگیز بررسی شده و یا تلفیق وزن‌های موسیقایی با وزن‌های شعری مورد بررسی قرار گرفته است، گاهی هم محتوای شعری با قالب‌های وزنی و تندی و کندی آن مورد بحث واقع شده‌اند، به طور مثال اشعار محزون در قالب وزن‌های سنگین موسیقی و یا اشعار حماسی در قالب اوزان با صلابت موسیقایی مورد بحث و بررسی واقع شده‌اند.

از آنجایی که این گستردگی در مباحث پیوند شعر و موسیقی، درک مطلب را برای همگان دشوار می‌کند، لازم است که مباحث به صورت مجزا و تخصصی دنبال شود. کتاب پیوند وزنی شعر و موسیقی، مبحث چگونگی پیوند ریتم (وزن موسیقایی) و عروض (وزن شعر کلاسیک) را که تنها در بعد وزن سیر می‌کند، مورد بررسی قرار می‌دهد.

سنگینی و سبکی متعادلی که در کلمات و گویش‌های اشعار کلاسیک فارسی وجود دارد، همواره نقطه عطفی در تلاقی آن با وزن‌های موسیقایی بوده و چون وزن‌های موسیقایی نیز از سنگینی و سبکی‌های متعادلی ایجاد می‌گردند، این تلاقی‌ها با زیبایی‌های خاصی همراه بوده و باعث آرامش روح و روان انسان‌ها می‌شوند. آشنایی با وزن و بی‌وزنی در شعر و موسیقی و شناخت تلاقی وزن‌ها از جنس ادبی و ریتمیک امکان ابداع در این تلاقی‌ها را بوجود آورده و اشعار مختلف در قالب ریتم‌های متفاوت را ایجاد می‌کند که هر کدام با زیبایی‌های خاص خود لذایذ شنیداری را برای انسان‌ها می‌آفرینند.

در این کتاب ضمن اشاره به هر یک از سی و یک وزن عروضی رایج در اشعار فارسی (که تماماً در اشعار حافظ و مولانا آمده است) و مشخص کردن وزن اصلی و سالم موسیقایی آنها، به برخی از وزن‌های تغییر یافته موسیقایی به طور سلیقه‌ای اشاره شده و تغییرات در کشیدگی و یا کوتاهی هجاها را برای تغییر ریتم موسیقایی، مورد بررسی قرارداده است. همچنین در این کتاب از نظر وزن عروضی، به تمامی اشعار حافظ و برخی از اشعار سعدی، مولانا و برخی از شعرای دیگر اشاره شده است. این مجموعه سعی دارد با ایجاد شناخت بهتر در بین اهل هنر، خلاقیت بیشتر را در تلفیق وزن های عروضی و موسیقایی بوجود آورد.