فریاد ضعیف هیهات

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، «هیهات» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی هادی نائیجی، دانش اقباشاوی، روح‌الله حجازی و هادی مقدم‌دوست و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی است که در چهار روایت یا اپیزود در سال ۱۳۹۴ به روی پرده سینما رفت. موضوع اپیزود‌ها مرتبط با فرهنگ عاشورایی در زمان فعلی است که در دو اپیزود با دفاع مقدس و جنگ پیوند خورده است.

روایت اول دربارۀ جوانی به نام رحمان (با بازی حامد بهداد) است که مادری مریض در گوشۀ خانه دارد که به خاطر بیماری و زمین‌گیر شدنش نمی‌تواند به زیارت حرم امام حسین(ع) برود.

روایت اول در شوشتر و در زمان حال رقم می‌خورد. ضریح امام حسین(ع) که قرار است به کربلا برسد در شوشتر توقف کرده و مردم به زیارت آن می‌روند. رحمان از مسؤولان مدیریت ضریح خواهش می‌کند که ضریح را به روستایشان ببرد تا بتواند مادرش آن را زیارت کند که مسؤولان رضایت نمی‌دهند. سپس رحمان ماشین حمل ضریح را به نحوی می‌دزدد تا بتواند کنار پنجره اتاق مادرش بیاورد و مادرش ضریح را ببیند.

ضریح امام حسین(ع) بدون امام حسین(ع) وجهی ندارد، مخصوصا زمانی که هنوز به کربلا نرسیده باشد؛ اما چون منتسب به امام است، مثل پیراهن یوسف که منتسب به پیامبر معصوم بود قداست و ارزش دارد و در قرآن به آن اشاره شده: «اذْهَبُوا بِقَمِیصِی هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلَى وَجْهِ أَبِی یأْتِ بَصِیرًا وَأْتُونِی بِأَهْلِکُمْ أَجْمَعِینَ» [1] این پیراهن مرا ببرید، و بر صورت پدرم بیندازید، بینا می‌شود و همه نزدیکان خود را نزد من بیاورید!

کاری که رحمان انجام می‌دهد، زیر پا گذاشتن قانون و از جنس قانون‌شکنی‌های آژانس شیشه‌ای است. اگر چه روایت اول می‌تواند حتی انسان را به گریه بیندازد؛ اما اولا ضریح قداست خاصی ندارد و زیارت امام حسین(ع) محسوب نمی‌شود و دوما با یک تعقل ساده می‌شود، فهمید که زیارت امام حسین(ع) مستحب است؛ اما شکستن قانونی که بر آمده از شرع باشد حرام است، بنابراین اشکال جدی به رفتار رحمان در فیلم وارد است.

روایت دوم دربارۀ جانبازی جنگی به نام سیدفرید موسوی (حمید فرخ‌نژاد) است که هنوز خاطرات جنگ آزارش می‌دهد. روایت دوم اعتراضی به وضعیت مردم خوزستان است و نمایش شرایط سخت آب‌رسانی و مین‌روبی زمین‌هاست.

این اپیزود گاهی به شعار زدگی منجر می‌شود و دلیل آن این است که در یک اثر هنری بر پایه داستان باید جای آن‌که گفت، نشان داد.

یاسین، برادر زاده سیدفرید می‌گوید که آدم‌ها سه دسته هستند؛ دستۀ اول کاسب‌اند و دنبال سود خودشان و برایشان مهم نیست دور و اطرافشان چه می‌گذرد، دستۀ دوم غیرتی‌هایی هستند که الان تعدادشان کم است و خودشان می‌آیند کف میدان! و دسته سوم آن‌هایی که فکر می‌کنند با طومار و نامه نوشتن می‌توانند کاری بکنند.

اگر چه شعار خود چکیده حقیقت است و انسان مسلمان به شعار‌های زبانی و رفتاری نیاز دارد؛ اما در یک اثر هنری باید آن شعار را نشان داد که البته با رفتار‌های یاسین و سیدفرید نمایش داده می‌شود؛ اما بهتر بود زیرمتن گفته نشود و مخاطب خودش آن را بفهمد.

یاسین که بچه غیرتی نسل الان است و از همان دسته دوم، به خاطر مین زخمی می‌شود و بعد سیدفرید در انتهای اپیزود با یک رفتار روان گسیخته دست به نوعی انتحار می‌زند.

روایت سوم دربارۀ دختر شهیدی به نام آلاء (آلا نجم) است که پدرش قبل شهادت در کنار فرات و در کربلا مهرسازی می‌کرده؛ اما حالا مردی او را به گدایی در نزدیکی حرم امام حسین(ع) می‌برد و وقتی مادرش متوجه می‌شود، او را از این کار باز می‌دارد و متأسفانه باز این ایپزود در دام شعار زدگی می‌افتد و به دخترش می‌گوید که دخترم آدم نباید گدایی کسی را بکند تا منتی بر گردنش نباشد، و اگر خواست گدایی کند باید از شخص والایی گدایی کند.

روایت چهارم دربارۀ نرگس (ساره بیات) همسر یکی از مدافعان حرم به نام مرتضی (بابک حمیدیان) است که به دنبال شوهرش با پسرش به کربلا می‌آید.

اپیزود چهارم به دلیل قوت فیلمنامه و رعایت تکنیک‌های استاندارد سینمایی از مابقی بهتر است. تحکیم روابط بین عراق و ایران از مضامین خوب اپیزود می‌باشد که مرتضی که یک ایرانی است یک برادر ناتنی عرب به نام علی دارد.

اپیزود چهارم اقتباسی از الگو‌های عاشورایی مثل شهادت رقیه دختر امام حسین(ع) دارد، همانطور که علی دختری به نام طوبی دارد که خردسال است و به شهادت می‌رسد و همچنین همسر مرتضی که یادآور حضرت زینب کبراست و زینب‌وار در انتهای اپیزود خطبه حضرت زینب(س) را می‌خواند و مرتضی در فضایی حماسی صدای او را در بالای گلدسته مسجدی که در محل درگیری با داعش است پخش می‌کند و این علم تشیع است که در برابر جریان تکفیری سلفی به نمایش گذاشته می‌شود.

در کل، فیلم سینمایی «هیهات» با تمام نواقصش ارزشمند است چرا که موضوع آن ابدی و مقدس است، موضوعی که در سینمای پس از انقلاب عناوین ساخته شده آن به سختی به ۲۰ عنوان می‌رسد که آن‌ها هم بسیار جای پرداخت داشته‌اند./ی702/ق

[1] یوسف: ۹۳