تانک‌ها یکی از ادواتی هستند که در نبردهای کلاسیک زمینی جزو تجهیزات و تسلیحات تاثیرگذار هستند، تسلیحاتی که جرقه ساخت آن در سال‌های جنگ جهانی اول زده شد و تا امروز هم انواع مختلفی از آن‌ها تولید شده است. تانک ها جزو ادواتی هستند که اهمیت آنها از جنگ جهانی دوم به بعد نمود بسیاری داشته است.

جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان یکی از کشورهای قدرتمند جهان در زمینه نظامی در دوران جنگ تحمیلی نیازهای قطعات و تجهیزات خود را در برخی اوقات به صورت بومی و بیشتر اوقات نیز از کشورهای دوست تهیه می کرد. با پایان یافتن جنگ تحمیلی، ایران که از سال ها قبل با تحریم های تسلیحاتی و مالی روبرو شده بود به بومی سازی صنایع نظامی روی آورد.

یکی از گام ها در این راه ایجاد مراکز مطالعات و جهاد خودکفایی در نیروهای سه گانه ارتش، وزارت دفاع و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. البته این بخش در برخی نیروها مانند ارتش از سال های جنگ تحمیلی شکل گرفته بود و طبق آمار فعالیت مستمر و خوبی داشت.

سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش به عنوان یکی از نهادهای مسئول در حوزه ارتقا و بهینه سازی تجهیزات مورد استفاده در نزاجا مسئولیت مطالعه و طراحی طرح‌های بهینه سازی در تمامی حوزه‌های مورد نیاز را بر عهده دارد. طرح‌های زرهی پس از تایید در مرکز مطالعات و سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش به مرکز بهینه سازی شهید زرهرن ارسال شده و در آن جا به صورت عملیاتی پیاده سازی می‌شوند.

یکی از طرح های این سازمان برای تامین نیاز زرهی ایران ارائه طرح خانواده تانک های ذوالفقار بود.

تانک ذوالفقار

پروژه ساخت تانک بومی ذوالفقار که نخستین پروژه ساخت یک تانک در نیروهای مسلح کشورمان است، در ابتدای دهه ۷۰ شمسی کلید خورد. تا کنون ۳ نسل از تانک ذوالفقار در سازمان سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی زمینی ارتش طراحی و ساخته شده است.

تانک ذوالفقار ۱ چگونه طراحی و ساخته شد؟

نخستین نسل از تانک ذوالفقار که در سال ۱۳۷۲ رونمایی و خط تولید آن نیز در سال ۱۳۷۶ در صنایع شهید کلاهدوز افتتاح شد، اولین محصول ساخته شده و نهایی شده از خانواده ذوالفقار است. هنگامی که به این تانک نگاه می‌کنیم در ظاهر به تانک‌های آمریکایی ام ۶۰ شباهت دارد.

تانک ذوالفقار ۱ با طول ۷ متری، عرض ۳/۶ متر، ارتفاع ۲/۵ متر و وزن حدود ۴۱ تن می‌تواند با استفاده از یک موتور دیزلی قدرتی در حدود ۷۸۰ اسب بخار تولید کند و هنگام حرکت در جاده به سرعت ۶۰ کیلومتر در ساعت برسد. سرعت این تانک بر روی سطوح ناهموار در حدود ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر تخمین زده می‌شود. یکی دیگر از نکات مثبت در طراحی تانک ذوالفقار ۱ رعایت پنهانکاری در میدان‌های نبرد است. همان طور که گفته شد این تانک همانند تانک آبرامز ارتفاع کمی دارد و می‌تواند در میدان‌های نبرد با استتار مناسب از چشم دشمنان پنهان بماند.

برجک تانک ذوالفقار ۱ نیز به تانک‌های آمریکایی شباهت دارد. برجک این تانک به شکل پنج ضلعی طراحی شده و می‌تواند در هنگام چرخش بدنه تانک، به صورت ثابت بر روی اهداف مورد نظر قفل کند.

سلاح موثر تانک ذوالفقار ۱ ؛ یک توپ ۱۲۵ میلی متری از انواع توپ‌های بدون خان مدل «۲ A ۴۶» ساخت روسیه است. این توپ همان توپی است که بر روی تانک‌های تی ۷۲ مورد استفاده ایران نیز قرار دارد. این توپ یکی از نخستین توپ‌های جهان مجهز به سامانه گلوله گذاری خودکار است که می‌توان با کمک آن خدمه تانک را در حد ۳ نفر نگاه داشت. مهم‌ترین مزیت این نوع از توپ‌ها را می‌توان قابلیت استفاده از گستره قابل توجهی از مهمات هدایت شونده و غیر هدایت شونده دانست.

مهم‌ترین این مهمات را می‌توان مهمات ضد تانک شدید الانفجار، مهمات ضد زره با باله ثابت شده و موشک‌های هدایت لیزری سری «AT۱۱» برشمرد. با استفاده از این مهمات هدایت شونده می‌توان با اهدافی در فاصله ۴ کیلومتری درگیر شد. این توپ دارای نرخ آتشی در حدود ۴ تا ۶ گلوله در دقیقه است. تانک ذوالفقار ۱ در حوزه استفاده از سلاح‌های ثانویه از یک قبضه تیربار سبک ام ژ ۳ با کالیبر ۷/۶۲ میلی متری و دو قبضه مسلسل سنگین ۱۲/۷ میلی متری سری «دوشکا» بهره می‌برد.

‌طراحان تانک ذوالفقار ۱ در قسمت حفاظت از این تانک نیز از سامانه هشداردهنده و پدافند لیزری بومی و ساخت سازمان صنایع دفاع استفاده کرده اند. این سامانه با استفاده از سنجه‌های گوناگون می‌تواند کاربران خود را از تابش پرتوهای لیزر هدایت‌کننده که برخی موشک‌های ضدتانک از آن استفاده می‌کنند، مطلع کند. این سامانه توانایی تشخیص پرتوهای مستقیم یا غیرمستقیم مسافت‌یاب‌های لیزری را از نشانه‌گذارهای لیزری دارد. این سامانه قدرت واکنش پرسنل تانک را در برابر تهدیدها افزایش داده و حتی امکان فعال شدن خودکار و به موقع واحدهای پدافندی را در سمت زاویه تهدید فراهم می‌کند. پدافند مورد استفاده این سامانه به صورت انتخابی، می‌تواند ترکیبی از پرتاب‌کننده‌های نارنجک دودزا باشد. این کار باعث شکستن قفل لیزری پرتابگرهای دشمن می‌شود. پوشش این سامانه هشدار دهنده ۳۶۰ درجه در افق و ۶۰ درجه در ارتفاع است.

تانک ذوالفقار ۳، تانکی که به تانک‌های روز دنیا تنه می‌زند

تانک ذوالفقار ۳ تغییرات متعددی را تجربه کرده که مهم‌ترین آن‌ها در بخش‌های کنترل آتش و موتور دیده می‌شود. ابعاد این تانک با کمی تغییر نسبت به نمونه اولیه خود به نحوی طراحی شده که به چابکی آن کمک کند. قابلیت حرکت در آب تا عمق ۱ متر و ۶۰ سانتی متری دیگر ویژگی است که ذوالفقار ۳ را به عنوان یک تانک برتر میدان نبرد مطرح می‌کند. همه ویژگی‌های تانک ذوالفقار ۳ که در ادامه آمده است باعث شده تا این تانک یک رقیب سرسخت برای تانک آبرامز آمریکایی باشد.

تانک ذوالفقار ۳ از یک موتور دیزلی با قابلیت تولید هزار اسب بخار قدرت استفاده می‌کند که می‌تواند سرعت آن را به ۷۲ کیلومتر در ساعت بر روی جاده‌های آسفالت برساند. تعداد خدمه این تانک نسبت به سایر تانک‌ها از ۴ نفر به ۳ نفر کاهش پیداکرده که عبارتند از فرمانده، راننده و توپچی. توپ آن نیز یک توپ ۱۲۵ میلی متری بسیار قدرتمند و کارا همانند سایر تانک‌های ایرانی است. ضخامت زره بدنی عقب و برجک نیز در تانک ذوالفقار ۳ افزایش قابل توجهی را تجربه کرده که علت آن هم افزایش تهدیدها از جانب تسلیحات جدید ضدتانک به نظر می‌رسد.

سامانه کنترل آتش تانک ذوالفقار ۳ نیز با نام EFCS ۳ ساخت صنایع دفاعی اسلوونی و مشابه با سامانه‌های مشابه در سایر تانک‌های ایرانی مانند مبارز و صمصام است.

این سامانه به تانک ذوالفقار ۳ به عنوان یک تانک بهینه و به روز کمک می‌کند تا در هنگام نبرد بتواند فعالیت‌هایی مانند ثابت نگاه داشتن توپ در هنگام انواع مانورها و چرخش ها، ایجاد امکان درگیری با اهداف ثابت و یا متحرک در زمانی که تانک متوقف بوده و یا در حال حرکت است، قابلیت انتقال اطلاعات به کامپیوتر محاسبات بالستیک تانک برای تخمین زاویه مورد نظر برای شلیک، قابلیت شبکه شدن با سامانه‌های دید در شب موجود در تانک و افزایش شانس مورد اصابت قرار دادن هدف با اولین شلیک را برای این تانک فراهم کند.

تانک ذوالفقار ۳ برای حفاظت از خود به بخش‌های متفاوتی مجهز شده است که یکی از آن‌ها تورهای استتاری موسوم به «ترمال» نام دارد که مزیت استفاده از آن‌ها توان کاهش سیگنال‌های فروسرخ ساطع شونده از تانک اعلام شده است. سامانه‌های کامل حفاظت ش. م. ه، لانچرهای دود پخش کن و مسافت یاب‌های لیزری نصب شده بر روی این تانک از دیگر سامانه‌های حفاظتی به حساب می‌آید. سامانه‌های حفاظتی «ش. م. ه» به وسیله حسگرهای موجود در صورت وجود عوامل شیمیایی، میکروبی و یا هسته‌ای در فضای اطراف تانک هوای موجود در داخل اتاقک تانک را تصفیه کرده و مانع ورود عوامل خطرناک به درون تانک می‌شود.

سامانه دود پخش کن نیز با پخش دود می‌تواند به پنهان شدن تانک از دید نفرات دشمن و یا شکستن قفل لیزری سلاح‌های هدایت شونده منجر شوند. سامانه مسافت سنج لیزری نیز می‌تواند با ارسال امواج لیزر به نقطه‌ای مشخص مصافت تانک تا آن نقطه را مشخص کرده و به هدف گیری بهتر تانک کمک کند.

یکی از قابلیت‌های دیگر این تانک این است که این تانک تمام محیط اطراف خود را به وسیلهٔ دوربین‌های مدار بسته z/c ۳۶۰ زیر نظر دارد.

1727215

کد خبر 1443901