نگاهی به آزمایش سامانه اس-400 ترکیه

به گزارش مشرق، دولت ترکیه تصمیم گرفت به همه اما و اگرها پایان و آزمایش موشکهای اس ۴۰۰ را در دستور کار قرار دهد.

رسانههای غربی از این موضوع خبر دادند که امروز، در سینوپ، در جوار دریای سیاه، سامانه اس ۴۰۰ مورد آزمایش قرار گرفته است. بدیهی است که ترکیه نمیتوانست اس ۴۰۰ را در جایی دیگر مثلاً در اژه و در نزدیکی یونان و یا در شرق مدیترانه آزمایش کند. چرا که در حوزه جغرافیایی دریای سیاه، ترکیه مخالف و منتقد جدی ندارد.

موشک هایی که به انبارمنتقل نشدند

تهدیدات اقتصادی دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۹ میلادی علیه ترکیه و پیامهای روشن دبیرکل ناتو در مورد عدم تطابق سامانه اس ۴۰۰ روسی با دیگر سامانههای دفاعی مورد استفاده در ناتو، در کنار برخی از مشکلات اقتصادی و داخلی، مجموعاً این تصور را به وجود آورده بود که وزارت دفاع ترکیه، کاری با اس ۴۰۰ ندارد. در واقع، قبلاً گمان میرفت، ممکن است ترکیه از ترس واکنشهای احتمالی آمریکا و ناتو، این موشکها را در انبار نگه دارد و بگذارد خاک بخورند.

این یعنی همان وضعیتی که قبلاً یونان به عنوان یک عضو دیگر ناتو آن را تجربه کرده و بعدها ناچار شد به منظور در امان ماندن از خشم و واکنشهای ناتو، طوری رفتار کند که گویی اصلاً موشکی نخریده است.

در ماههای اخیر، بارها مقامات کاخ سفید، سران ناتو و کشورهای اروپایی، گاه به شکل مستقیم و شفاف و گاهی در لفافه و پشت پرده، از آنکارا انتقاد کرده و خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ از روسیه را به عنوان یک خطای جدی ارزیابی کردند که میتواند سرآغازی برای باز شدن یک فاصله و شکاف جدی بین ترکیه و غرب باشد.

کار به جایی رسید که هم آمریکاییها و هم سران ناتو، خیلی دوستانه و مودبانه، گزینه «انبار کردن موشکها و شتر دیدی ندیدی» را بر روی میز گذاشتند. اما تیم اردوغان، اعلام کرد که موشک را برای استفاده در سیسم دفاعی خریده و آن را به چشم اسباب بازی و سلاح تشریفاتی نگاه نمیکند.

واقعیت این است که تا همین لحظه، ترکیه برای خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ هزینههای سیاسی، اقتصادی و دفاعی فراوانی متحمل شد و حالا به این جمع بندی رسیده که باید با فعال کردن این سیستم، استقلال سیاسی خود را به شکل شفافتری به نمایش بگذارد.

خرید سامانه اس ۴۰۰ از روسیه، موجب آن شد که کنگره آمریکا، ترکیه را از داشتن هواپیمای نسل پنجم جنگندههای پیشرفته به نام اف ۳۵ محروم کند و این یکی از پیامدهایی است که شاید تیم اردوغان، نتوانسته بود آن را پیش بینی کند و آنکارا احتمال نمیداد که خریدن چند موشک روسی، تا این اندازه آمریکاییها را عصبانی کند!

تفاوت ترکیه با یونان و دیگران

مدتی پیش مجموعه رادیویی- تلویزیونی دولتی تی.آر.تی ترکیه، در واکنش به فشارهای غرب به ترکیه به خاطر خرید اس ۴۰۰ نوشت: «در حالی خرید سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ از سوی ترکیه مورد انتقاد برخی اعضای ناتو قرار گرفته که یونان، بلغارستان و اسلواکی به عنوان سه عضو دیگر این سازمان دارای سامانه اس-۳۰۰ ساخت روسیه هستند. بخش روم‌نشین قبرس نیز در سال ۱۹۹۸ تصمیم به خرید چند سامانه اس-۳۰۰ از روسیه گرفت که با اعتراض شدید ترکیه مواجه شد. به همین دلیل، آنها به‌جای استقرار در جزیره قبرس به یونان منتقل شدند. یونان سال ۲۰۱۳ با اعمال تغییراتی در آن سامانه‌ها و هماهنگ‌سازی آنها با سیستم دفاع هوایی ملی خود، از اس-۳۰۰ در رزمایش «عقاب سفید» در جزیره کریت استفاده کرد. هیچ کدام از اعضای ناتو به آزمایش اس-۳۰۰ توسط یونان اعتراض نکردند.

اما مساله اینجاست که بین این دو وضعیت، چند تفاوت مهم وجود دارد:

۱. واقعاً از دید آمریکا و ناتو، تفاوت بین ترکیه، یونان، بلغارستان و اسلواکی بسیار است. ترکیه، از منظر جغرافیای سیاسی، مجاورت با ایران و دریای سیاه، هویت اسلامی، جایگاه منطقهای و نزدیک به روسیه، برای غرب مهمتر از سه کشوری است که به نام آنها اشاره شد.

۲. سامانه اس-۳۰۰ مدل قدیمی‌تر اس-۴۰۰ است و این موشک، در واقع در دوران شوروری سابق ساخته شد. اس‌-۳۰۰، به‌ عنوان سامانه دفاعی زمین به هوا، از سال ۱۹۷۸ استفاد می‌شود. به احتمال قوی، اگر ترکیه میخواست سراغ اس ۳۰۰ برود، ناتو و آمریکا، مساله را تا این اندازه جدی نمیگرفتند.

چرا ترکیه پاتریوت نخرید؟

همزمان با آغاز بحران سوریه، ترکیه روی موضوع سامانه دفاع موشکی انگشت گذاشته و از مسئولین ناتو خواست فکری به حال حریم هوایی ترکیه کنند. بدون تردید در آن دوران نیز تهدید دفاعی جدی علیه در ترکیه در جریان نبود. اما آنکارا میخواست مسله موشک؛ جا بیفتد.

بیشتر بخوانید:

هشدار آلمان به ترکیه درباره اقداماتش در شرق مدیترانه

بر اثر اصرار آنکارا، دولت باراک اوباما و دبیرکل وقت ناتو، رضایت دادند که چند سامانه موشکی پاتریوت به شکل امانی در داخل خاک ترکیه و در مرز سوریه نصب شود. در این میان، آمریکا، آلمان، هلند و ایتالیا، بیش از دیگران با ترکیه همکاری کردند.

اما بعدها این سامانههای امانی از خاک ترکیه بیرون برده شد و ترکیه خیلی جدی، پیشنهاد خرید را به آمریکا ارئه داد. از اینجا به بعد، دو روایت مختلف وجود دارد.

روایت نخست که توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و تیم مشاورین دفاعی او ارائه شده، دال بر این است که دولت اوباما اصطلاحاً ترکها را سر دوانده و از اول هم نمیخواسته به آنها موشک بفروشد.

اما روایت دوم این است که آمریکا میخواست به ترکیه پاتریوت بفروشد ولی مساله اینجاست که ترکیه علاوه بر خود موشکها، خواهان دانش دفاعی و فن آوی تولید پاتریوت نیز بود و میخواست که تیم زبدهای از سازندگان پاتریوت و مشاورین پنتاگون، افسران و مهندسین ترکیه را آموزش دهند. ولی نه تنها دولت اوباما بلکه کنگره نیز با چنین چیزی موافق نبود. در واقع این پیشنهاد به دلیل امتناع واشنگتن از ارائه ویژگی‌های فنی پاتریوت به آنکارا، عملی نشده است.

تصمیم هوشمندانه پوتین

در شرایطی که نه آمریکای دموکراتها و نه آمریکای جمهوری خواهان به داد ترکیه نرسیدند و حاضر نشدند سامانه پاتریوت را در اختیار دولت اردوغان بگذارند، ولادیمیر پوتین، با اتخاذ یک تصمیم هوشمندانه و در اوج اختلافاتی که به خاطر پایین انداختن سوخوی روسی به دست ترکیه به وجود آمده بود، رابطه با این کشور مهم را عمیق و عمیقتر کرد و علاوه بر فروش اس ۴۰۰ در حوزههای دیگری نیز با ترکیه وارد بازی شد که هر کدام از آنها به نوعی برای ترکیه مهم هستند:

۱.پروژه استراتژیک خط لوله انتقال گاز روسیه به اروپا از طریق ذریای سیاه و ترکیه به نام ترک استریم.

۲.همکاری مداوم با ترکیه در حوزههای سوریه و لیبی (که البته در این دو پرونده، اختلافات قابل توجهی هم بین مسکو و آنکارا در جریان است.)

۳.پروژه حیاتی نیروگاه هستهای آک کویو در ملاتیا.

۴.تسهیل شرایط کار برای دهها پیمانکار ترک و دهها هزار کارگر ترکیهای.

۵.هموارسازی سفر میلیونها توریست روسیه به ترکیه و مذاکره در مورد آسان سازی صدور ویزا برای سفر شهروندان ترکیه به روسیه.

آیا ترکیه وارد یک پیچ تاریخی شده است؟

آزمایش سامانه اس ۴۰۰ برای ترکیه، یک گام دفاعی مهم است که نشان میدهد ترکیه در عمل، در نمایشنامهای و بر روی صحنهای نقش ایفا کرده که اصلاً قرار نبوده وارد آن شود.

بر اساس تقسیم نقش صورت گرفته توسط قدرتها و ناتو، ترکیه باید در کنار آمریکا و غرب میایستاد. اما حالا با خرید و نصب اس ۴۰۰ عملاً در گوشهای از زمین ایستاده است که نمیتوان گفت هم گروه و هم جبهه ناتو است.

اما در عین حال، نمیتوان چنین ادعا کرد که ترکیه به یک باره از جهان غرب گسسته است. چرا که اساساً نظام اقتصادی ترکیه، بازار آزاد و شرکتهای خصوصی، سنت سیاسی و موقعیت جغرافیایی این کشور، کاری کرده که ترکیه شانس چندانی برای جدایی کامل از غرب نداشته باشد و در عین حال، با روسیه نیز وارد یک ارتباط استراتژیک نشده و همچنان که دیده می‌شود در پروندههای مهمی همچون لیبی، سوریه و قره باغ، بین دیدگاههای مسکو و آنکارا، شکاف عمیق وجود دارد.

حال باید دید آمریکا، ناتو و اتحادیه اروپا، در قبال این اقدام ترکیه، چه موضعی خواهند گرفت؟