کتابخانه‌ آذرستان در روزهای دشوار کرونا کودکان را تنها نمی‌گذارد

گزارشی از فعالیت‌های کتابخانه‌ی کارخانه‌ی سازورسازه‌ی آذرستان در دوران شیوع ویروس کرونا

شش سال است که کارگران کارخانه‌ی سازورسازه آذرستان و خانواده‌های‌شان عادت خانوادگی تازه‌ای پیدا کرده‌اند و کتابخوان شده‌اند. از سال ۱۳۹۳ یکی از متفاوت‌ترین پروژه‌های برنامه‌ی «با من بخوان» با پشتیبانی و همراهی همه‌‌جانبه‌ی مدیران این کارخانه و به‌ویژه تلاش‌های خانم پروین امینی، مدیر فرهنگی گروه آذرستان، آغاز شد. در ابتدا ۶۰ مادر از خانواده‌های کارگران و کارکنان این کارخانه که در شهرک صنعتی شمس‌آباد تهران واقع است با تکنیک‌های ساده‌ی بلندخوانی، روش‌های خواندن با نوزاد و نوپا، و آموزش خلاق سواد پایه ار راه ادبیات آشنا شدند. پس از آن پدران خانواده هر هفته برای فرزندان‌شان کتاب‌ به امانت می‌بردند و پس از بلندخوانی در خانه، آن‌ها را باز می‌گرداندند و کتاب‌های تازه برای فرزندان خود به خانه می‌بردند.

پاییز سال ۱۳۹۴ کتابخانه‌ی کودک و نوجوان شرکت سازورسازه آذرستان با نزدیک به ۳۰۰۰ جلد کتاب بازگشایی شد. از آن زمان تا کنون خانواده‌ها به شیوه‌های گوناگون به کتاب و کتاب‌خوانی علاقه‌مند شده‌اند و کتابخانه علاوه بر امانت‌دهی کتاب، پایگاهی برای انجام فعالیت‌های فرهنگی و زیست‌محیطی بوده است. کتابدار آموزش‌دیده‌ی این کتابخانه هر روز آماده‌ی پاسخ‌گویی و راهنمایی پدران است. همچنین یکی از کاشناسان «با من بخوان» به طور مداوم بر کار کتابخانه و کتابدار نظارت دارد.

شیوع ویروس کرونا سبب بسته شدن چند ماهه‌ی کارخانه و کتابخانه شد. پس از کاهش موج اول کرونا و بازگشایی کارخانه، در ۲۷ اردیبهشت ۹۹، کتابخانه‌ نیز فعالت خود را با رعایت همه‌ی پروتکل‌های بهداشتی از سر گرفت. روال کار کتابخانه اما تغییر کرد. کتاب‌ها پس از ضدعفونی در قفسه‌ها جا گرفتند. همه‌ی کتاب‌ها پس از بازپس‌آوردن و گذشت یک هفته، دوباره ضدعفونی می‌شوند و در قفسه‌ها قرار می‌گیرند. کارگران، مراجعان اصلی کتابخانه هستند که برای خود و خانواده‌شان، کتاب‌ به امانت می‌برند. کتابخانه آذرستان اینک بیش از ۱۵۰۰ عنوان کتاب (نزدیک به ۳۰۰۰ جلد) کتاب کودک و نوجوان و هم چنین نزدیک به ۴۰۰ عنوان (حدود ۵۰۰ جلد) کتاب بزرگسال دارد. از این تعداد نزدیک به ۱۵۰۰ جلد کتاب در دوران کرونا بین خانواده‌ها در گردش بوده است. در حال حاضر نزدیک به ۲۰۰ خانواده و بیش از ۲۶۰ کودک و نوجوان عضو کتابخانه سازورسازه‌ی آذرستان هستند.

در روزهایی که فضای مجازی بارِ نیازِ انسان‌ها به ارتباط را به دوش می‌کشد، کانال مجازی کتابخانه‌ی آذرستان با ۹۰ عضو فعالیت پررنگی دارد. هدف این کانال بالا بردن سطح دانش و فرهنگ اعضا است و می‌کوشد با نشر مطالب گوناگون در این راه خانواده‌ها را یاری کند. هر روز هفته به موضوع ویژه‌ای اختصاص دارد تا مخاطب‌های کانال با هر علاقه و سلیقه‌ای بتوانند مطالب مورد نظر را دنبال کنند. برخی از موضوعاتی که تاکنون در برنامه‌ی هفتگی این کانال قرار گرفته‌اند عبارت‌اند از: ادبیات کودک و معرفی کتاب‌های باکیفیت کودک و نوجوان و بزرگسال، آشنایی با مشاهیر، رعایت ایمنی در محیط کار و منزل، بهداشت و سلامتی، محیط زیست، مهارت‌های زندگی برای کودکان، و معرفی فعالیت‌های اعضای کتابخانه اعم از کودکان و والدین و تاثیر کتاب‌خوانی بر روی کودکان.

خانه‌نشینی کودکان در این روزها و سرگرم شدن‌شان یکی از دغدغه‌های اصلی والدین است. برای جلب همراهی بیش‌تر خانواده‌ها با کتابخانه و فراهم آوردن امکان دسترسی آن‌ها به انیمیشن‌های مناسب و اسباب‌بازی، کتابخانه این محصولات فرهنگی را هم به خانواده‌ها امانت می‌دهد.

توجه به محیط زیست در فعالیت‌های کتابخانه‌ی آذرستان بی‌سابقه نیست. در پاییز و زمستان ۱۳۹۵ مسابقه‌ی زیست محیطی «ما زباله‌ی کمتری تولید می‌کنیم!» برگزار شد که شرکت‌کنندگان در مسابقه را با برخی راهکارهای کاهش تولید زباله و بازیافت مواد دور ریز آشنا می‌کرد. پس از بازگشایی، دست‌اندرکاران برنامه طرح جمع‌آوری کارتن و کاغذ در سطح کارخانه و فروش آن به نفع کتابخانه را پیشنهاد دادند. تاکنون بیش از ۲۳۰ جلد کتاب از درآمد حاصل از فروش کاغذهای بازیافتی به کتابخانه اضافه شده است.

ارتباط خانواده‌ها، به ویژه کودکان، با کتابخانه برای درک نیازها و بهبود فعالیت‌ها ضروری است. ‌یکی از این راه‌های ارتباطی نامه‌ نوشتن است. کودکان برای کتابخانه نامه می‌نویسند و از احساسات خود نسبت به کتابخانه، کتاب‌هایی که خوانده‌اند، کتاب‌هایی که دوست دارند بخوانند و پیشنهادها و نظرات‌شان می‌گویند. نامه زیر را ابوالفضل ۱۲ ساله نوشته است:

راه‌های ارتباطی دیگری همچون گفت‌وگو، تماس تلفنی و ارسال پیام در فضای مجازی، گردانندگان کتابخانه را از نظر کودکان و خانواده‌ها آگاه می‌کنند. آن‌چه در ادامه خواهید خواند چند نمونه از پاسخ‌های اعضای کتابخانه است که از تجربه‌ی کتابخوانی و اثر آن بر زندگی‌شان گفته‌اند:

هنگام امانت گرفتن کتاب، یکی از پدران در مورد تاثیر کتاب‌خوانی بر روی فرزندان‌اش چنین می‌گوید: «من دو دختر ۱۲ ساله و ۸ ساله دارم که از ابتدای تاسیس کتابخانه آذرستان در سال ۱۳۹۴ برای‌شان کتاب برده‌ام. ساجده (۸ ساله) قبل از ورود به دبستان از طریق کتاب‌های کتابخانه با اعداد، شکل‌ها، رنگ‌ها و ... آشنا شد که تاثیر به‌سزایی در روند یادگیری او داشت و توانست شاگرد ممتاز پایه‌ی اول دبستان شود. مائده (۱۲ ساله) اکثر کتاب‌های کتابخانه را خوانده و در حال حاضر علاقه زیادی به کتاب دارد و به اصطلاح عشق کتاب است.» هستی ۱۰ ساله پایه‌ی چهارم در تماس تلفنی می‌گوید: «۶ ساله بودم که از طریق کتابخانه آذرستان با کتاب آشنا شدم. مادرم همیشه برای‌ام کتاب می خواند و به تدریج خودم شروع به خواندن کتاب کردم الان دایره لغات‌ام زیاد شده و بهتر از قبل می‌توانم صحبت کنم.» پدرش می‌گوید: «هستی نسبت به هم‌سالان خود عاقل‌تر است، سنجیده سخن می‌گوید، اعتماد به نفس او بیش‌تر شده و پیشرفت تحصیلی او کاملاً محسوس است. هستی کتاب جودی مشهور می‌شود را به دلیل شخصیت جودی دوست دارد و پس از خواندن کتاب قورباغه می‌ترسد سعی می‌کند از چیزی نترسد.» امیر رضا ۶ ساله است. مادر برای او کتاب می خواند. او می‌گوید: «پس از خواندن کتاب آب‌چال تا شیر آب باز می‌ماند امیررضا می‌گوید آب را ببندید حیوانات جنگل آب ندارند و وقتی به حمام می‌رود مواظب است شیر آب زیاد باز نباشد.» عرفان ۱۲ ساله پایه‌ی ششم دبستان با کتاب‌های علمی کتابخانه آذرستان، اطلاعات عمومی‌اش را افزایش می‌دهد. عرفان مجموعه کتاب‌های هنری زلزله را دوست دارد با خواندن چهار جلد از آن می‌خواهد بقیه‌ی جلدهای آن را بخواند. خواهر عرفان، پرنیان ۹ ساله پایه‌ی سوم دبستان از خواندن مجموعه کتاب‌های قورباغه‌ لذت می برد. ریحانه پایه‌ی نهم، مجموعه کتاب آتش دزد را خوانده است و بیش‌تر به افسانه‌ها علاقه نشان می‌دهد. ریحانه خود دست به قلم است و داستان می‌نویسد. در مورد تاثیر کتابخوانی می‌گوید: «ما امکان سفر کردن به تمامی جهان را نداریم. از طریق کتاب به دنیاهای دیگر سفر می‌کنیم و تجربه‌های جدید یاد می‌گیریم. زندگی آن‌قدر طولانی نیست که بتوان همه چیز را تجربه کرد.»