کتاب، همنشین کودکان کوچ

گزارش «بامن بخوان» از برنامه‌ی کتاب خوانی کودکان عشایر کوچ‌رو لرستان

لرستان از آن دست استان‌هایی است که هنوز عشایر کوچنده دارد. عشایر لرستان در ماه‌های سرد در مناطق جنوبی ساکن می‌شوند و در بهار و تابستان به ارتفاعات کوچ می‌کنند. شماری از این کودکان دبستانی کوچ‌رو در فصل پاییز و زمستان در دبستان شهید مطهری روستای «گُدارگه ضرون» از توابع کوهدشت درس می‌خوانند و در اواخر بهار به کوچ و زندگی عشایری بازمی‌گردند. نوجوانان هم به کار در کنار پدر و مادر خود مشغو‌ل‌ و از تحصیل محروم هستند چرا که در روستای گُدارگه ضرون دبیرستانی برای‌شان وجود ندارد.

سه سال است که کودکان کوچ‌رو در استان لرستان کوله‌های کتاب‌ دارند تا با یاری ادبیات و کتاب‌های داستان بتوانند پیوند خود را با خواندن و آموختن حفظ کنند. کوله‌های کتاب «با من بخوان» به چند نوجوان‌ سپرده شده‌اند و این کتابدارانِ کوچک و متعهد، کتاب‌ها را به دیگر کودکان امانت می‌دهند تا ظهرها، یا در زمان‌های کوتاه دیگری که از کار فارغ‌اند و تاریکی شب هم هنوز فرا نرسیده‌ است، به دنیای داستان‌ها سفر کنند.

ماهره صالحی، یکی از آموزگاران آموزش‌دیده‌ی برنامه‌ی «با من بخوان» در دبستان روستای گدارگه ضرون در فاصله‌ی ۱۲۰ کیلومتری خرم آباد است. او ۵ سال است که با برنامه‌ی «با من بخوان» آشناست و با مهر و انگیزه برای دانش‌آموزان کار می‌کند. صالحی هر سال، در زمان کوچ، راهی کوه‌های لرستان می‌شود تا در فقدان راه‌های ارتباطی از حال دانش‌آموزان خبر بگیرد، آن‌ها را به خواندن بیش‌تر تشویق کند و از روند کار آگاه شود. او شهریور ماه ۱۳۹۹ نیز به روال هر سال عازم سفر شد.

نخستین ایستگاه منطقه‌ی «سرچَه» است. همچون هر منطقه‌ی عشایرنشینی سیاه‌چادرها برپا شده‌اند و خانواده‌ها، کوچک و بزرگ، به کاری مشغول‌اند. کودکان نیز پس از خوردن صبحانه یا راهی چرای دام‌ها می‌شوند یا به نانوایی و مشک‌زنی و رتق و فتق کارهای خانه می‌رسند. «امیرمحمد کریمی»، کتابدار نوجوان سرچَه پس از کار، به خواندن و امانت دادن کتاب مشغول می‌شود. در این منطقه فاصله‌ی سیاه‌چادرها از هم زیاد نیست. امیرمحمد ‌چادر به چادر می‌رود و برای بچه‌ها کتاب می‌برد. کارش را دوست دارد و کودکان نیز از خواندن کتاب‌هایی که به دست‌شان می‌رسد لذت می‌برند.

ایستگاه دوم «کَنی کوخا سر کوه» است. در این منطقه بیش‌تر کودکان نزدیک به هم زندگی می‌کنند ولی مسئول کوله‌‌‌کتاب از آن‌ها دور بود و نمی توانست به‌راحتی کتاب‌ها را به دست‌شان برساند. پس از بازدید، کتابدار نوجوان تغییر کرد و مسئولیت کوله‌کتاب به «شهناز سلیمانی» داده شد. سیاه چادر او نزدیک چادرهای دیگر است و رابطه‌ی خوبی با بچه‌ها دارد.

روستای «گُدار گَه ضرون» سومین ایستگاه است. اهالی این روستا یک‌جانشین هستند. یک فروشگاه محلی، خانه‌ی کتابخانه‌ی پارچه‌ای «با من بخوان» است. «مبینا رسولی» فروشنده‌ی ۱۱ ساله‌ای که در مدرسه‌ی شهید مطهری درس می‌خواند، کتابدار و میزبان کودکان روستای خود و کودکانی است که خانواده‌های آن‌ها به کوه‌های اطراف این روستا کوچیده‌اند. کودکان از اطراف روستا به سراغ کتاب‌ها می‌آیند و از مبینا کتاب امانت می‌گیرند. اکثر بچه‌ها بیش‌تر کتاب‌ها را خوانده‌اند و درخواست کتاب‌های جدید دارند.

پس از دیدار خانم صالحی از این مناطق از علاقه‌ی این کودکان به کتاب و اشتیاق‌شان برای خواندن کتاب‌ها بیش ‌از پیش آگاه‌ایم. کارشناسان، آموزگاران و ترویج‌گران برنامه‌ی «با من بخوان» پس از چندین سال تجربه به خوبی دریافته‌‌اند که در زندگی کودکان و نوجوانانی که منابع فرهنگی محدودی در اختیار دارند و به احتمال زیاد برای تحصیل در مقاطع بالاتر با دشواری‌های زیادی روبه‌رو خواهند بود، نقش کتاب تا چه‌اندازه می‌تواند پررنگ و تاثیرگذار باشد و به تقویت و گسترش سواد یاری ‌رساند.