لغزش قبل از نبوت، لطمه به عصمت انبیاء نمی‌زند

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی نصیری، استاد سطح عالی حوزه علمیه و بنیانگذار مؤسسه معارف وحی و خرد، شامگاه جمعه، هفتم آذرماه، در نشست علمی «آموزه عصمت پیامبران در احادیث عیون اخبارالرضا(ع)» با بیان اینکه دستگاه خلافت عباسی درصدد بود انبیاء را تخریب کنند تا خرابکاری و گناهان خود را توجیه کنند، تصریح کرد: به همین دلیل در دوره امام رضا(ع) پرسش‌های متعددی در مورد عصمت انبیاء و اینکه برخی از آنها مرتکب گناه شده‌اند طرح می‌شد تا برای مردم آمادگی برای هرزگی خلفا وجود داشته باشد. امام رضا(ع) هم در فرمایشاتشان به دفاع قاطعانه از عصمت انبیاء(ع) پرداختند؛ مثلاً در تفسیر آیه دوم سوره فتح «لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَمَا تَأَخَّرَ وَیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَ یَهْدِیَکَ صِرَاطًا مُسْتَقِیمًا» و ماجرای حضرت داود بر خلاف روایات مشهور فرمایش کرده و نظر معصومانه ارائه دادند به گونه‌ای که ابن‌‌جهم هم وقتی حرف نادرستی علیه انبیاء زد با فرمایش امام، توبه و گریه کرد.

نصیری با ذکر اینکه امام رضا(ع) به دفاع از عصمت همه انبیاء پرداخته‌اند و اثبات عصمت پیش‌انگاره امام بود، اظهار کرد: حضرت معتقدند که عصمت کفی دارد که همه انبیاء واجد آن هستند، ولی مرتبه عصمت پیامبر اسلام(ص) از همه بالاتر و حضرت ابراهیم(ع) در مرتبه بعد و همین طور انبیاء مراتب عصمت و مقام پایین‌تری دارند و سلسله مراتب در عصمت آنها وجود دارد، ولی همه معصوم‌اند و گناه کبیره و صغیره از آنها سر نزده است.

اثبات ضرورت عصمت برای قبل از نبوت دشوار است

استاد سطح خارج حوزه علمیه با بیان اینکه در مباحث کلامی عصمت را به قبل از دوره نبوت هم نسبت می‌دهیم، اظهار کرد: امام رضا(ع) در توجیه جریان حضرت آدم فرموده‌اند که ماجرا مربوط به قبل از دوره نبوت حضرت آدم است، لذا مخالفتی با عصمت ندارد؛ البته در اینجا بحث گناه کبیره نیست، زیرا گناه کبیره آنها را از اعتبار ساقط می‌کند؛ بنابراین قبل از بعثت هم نباید داشته باشند، از این‌رو ما با قاطعیت نمی‌توانیم بگوییم که عصمت برای قبل از نبوت هم ضروری است.

استاد دانشگاه امیرکبیر با بیان اینکه عقل در اینجا قدرت ابراز نظر دقیق ندارد، تصریح کرد: قرآن در آیه 121 طه «فَأَکَلَا مِنْهَا فَبَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَ طَفِقَا یَخْصِفَانِ عَلَیْهِمَا مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ وَ عَصَى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَى» با صراحت بیان کرده که آدم عصیان کرد و بیراهه رفت؛ امام رضا(ع) در توجیه این مسئله و بحث عصمت آدم فرمودند: «خداوند آدم را برای اینکه در زمین خلیفه شود، خلق کرد؛ لذا در بهشتی که بود خلیفه نبود و لغزش او هم در آن بهشت رخ داد؛ از این‌رو لغزش در آن بهشت لطمه‌ای به نبوت او نمی‌زند»؛ بنابراین لغزش آدم قبل از نبوت از نگاه امام(ع) لطمه به عصمت نیست، البته انبیاء بعد از نبوت هرگز صغیره و کبیره ندارند.

عصمت یوسف و داود در قرآن کریم

نصیری با بیان اینکه عصمت برای دو مقام اصطفا و اجتبا ضروری است، اضافه کرد: ماجرای حضرت یوسف(ع)، در آیه 24 سوره یوسف «وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ کَذَلِکَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِینَ» یکی از سؤالاتی که از امام رضا(ع) پرسیدند این بود که تعبیر «همّ بها» به معنای علاقه‌مندی یوسف برای رابطه با آن زن است که با عصمت در تنافی است؛ حضرت فرمود: قصد زلیخا گناه بود، ولی هَمّ یوسف به سمت قتل بود؛ یعنی اگر زلیخا او را مجبور می‌کرد، یوسف زلیخا را می‌کشت؛ پس برای هر دو هَمّ به سوء بود، چون یکی به زنا و دیگری به قتل اهتمام کردند. در روایت دیگر از امام بیان شده که فرمودند: لولا در ادامه آیه به معنای آن است که یوسف برهان رب را دید و به گناه نیفتاد. تبیین دوم مسئله را از هَمّ به صورت کامل خارج کرد. شبیه تعبیر «لولا علی لهلک العمر»؛ یعنی اگر علی نبود عمر هلاک می‌شد، ولی حالا که هست، عمر از او راه‌جویی می‌کند. باید بین دو روایت جمع کنیم و آن اینکه لولای امتناعیه سبب دفاع از عصمت یوسف(ع) است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه به ماجرای داود(ع) پرداخت و افزود: در تورات در مورد حضرت داود(ع) بیان شده که او در محراب عبادت بود که چند پرنده را دید، عبادتش را قطع کرد و دنبال آنها بر بالای بام رفت و در آنجا زن همسایه را دید که مشغول شست‌وشوی خود است و داود با یک نگاه صد دل عاشق او شد؛ این زن همسر یکی از فرماندهان لشکر او بود و نقشه کشید که با کشتن این فرمانده همسر او را تصاحب کند، امام رضا(ع) تا این مطلب را به عنوان پرسش از سوی برخی افراد در جلسه مباحثه مأمون شنید، از شدت قباحت با دست بر پیشانی خود زدند و ماجرای دعوای دو برادر در مورد یک و 99 گوسفند را توضیح دادند. اینکه داود در قضاوت عجله کرد و دچار اشتباه شد؛ یعنی امام(ع) فرمودند: اصلاً ماجرای داود بحث قضاوت عجولانه بود و نه بحث زن اوریا. البته در زمان حضرت داود(ع)، وقتی زنی بی‌شوهر می‌شد، ازدواج نمی‌کرد؛ لذا خدا به داود دستور داد که برود این زن را بگیرد تا این سنت شکسته شود.

عصمت مطلق پیامبر(ص)

وی با پرداختن به آیه دوم سوره فتح و ماجرای ازدواج پیامبر با همسرپسرخوانده خود یعنی زید، اضافه کرد: این موضوعات در محضر امام رضا(ع) مطرح شد تا عصمت پیامبر(ص) را زیر سؤال ببرند، حضرت در مورد آیه «لِیَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَمَا تَأَخَّرَ ...» فرمودند که اهل مکه می‌گفتند پیامبر(ص) خیلی گناه کرده است، زیرا آنها بت‌پرست بودند و 360 بت را می‌پرستیدند و پیامبر(ص) حتی یک بت را نپرستید، آن قدر نگاه جاهلانه داشتند که فکر می‌کردند، پیامبر(ص) واقعاً گناهکار است؛ لذا غفران خدا در اینجا ناظر به نگاه مشرکان است. خدا آن قدر پیامبر(ص) را دوست دارد که به جان او قسم می‌خورد؛ امام علی(ع) فرمودند که خدا هیچ‌گاه به جان هیچ‌کسی قسم نخورد، ولی به جان پیامبر(ص) قسم خورد و اگر در جایی خطاب تندی به پیامبر(ص) دارد، ناظر به تعبیر «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره» است.

نصیری با اشاره به ماجرای همسر زید، اضافه کرد: آیا پیامبری که عایشه می‌گوید: «نه من هرگز شرمگاه او را دیدم و نه او شرمگاه مرا»؛ العیاذبالله هوسباز است؟ پیامبری که در دهه آخر عمرش قرار دارد، وارد منزل زید می‌شود و همسر او را می‌بیند و دل می‌بازد؟ البته کسانی که خودشان غرق در گناه و زن‌بارگی هستند، باید این مطالب را ببافند تا کارهای خود را توجیه کنند. حضرت رضا(ع) در این باره فرمودند که خداوند اسامی همسران پیامبر را اعلام کرد و از جمله اسامی زینب بود، ولی حضرت خودش چون واسطه ازدواج زید با این زن بود، آن را پنهان کرد؛ حضرت ادامه فرمودند که پیامبر(ص) به صورت اتفاقی وارد منزل زید شد و همسر زید را دید، فرمود که منزه است خدایی که تو را آفرید؛ منظور حضرت این بود کسانی که فرشته‌های زن را فرزند خدا می‌دانند، چرا شرم نمی‌کنند؛ یعنی خدا از اینکه تو و امثال چنین زنانی را فرزند خود بداند منزه است؛ زید وقتی به خانه آمد زن تعبیر پیامبر(ص) را برای او بیان کرد و زید نزد پیامبر(ص) رفت و گفت که همسر من بسیار بداخلاق است و من قصد طلاق او را داشتم، ولی پیامبر(ص) فرمودند که برو او را نگه دار و طلاق نده، ولی سرانجام زید همسرش را طلاق داد؛ یعنی مسئله طلاق اساساً از سوی خود زید رخ داد.

وی در پایان تصریح کرد: امام رضا(ع) گناه خلاف عصمت را به هیچ عنوان در مورد انبیاء نپذیرفتند و فقط در مورد آدم آن هم قبل از نبوت، لغزش ایشان را تأیید کردند که لطمه‌ای به عصمت نمی‌زند.

انتهای پیام