راه اثبات مرجعیت قرآن استخراج نظامات قرآنی است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی‌اکبر حسینی، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن، امروز، 19 آذرماه در نشست علمی «جایگاه قرآن در کشف نظام‌های علمی» که به صورت مجازی برگزار شد، گفت: آنچه در قرآن وجود دارد، می‌تواند براساس استانداردهای علمی و معرفتی فهم و ارائه شود. علم گاهی با نگاه تجزیه‌ای و جزیره‌ای و سلولی به یک پدیده می‌نگرد و گاهی با نگاه طولی و عرضی و پیوستگی اجزای یک پدیده و به صورت نظام‌واره به یک پدیده می‌پردازد.

وی با بیان اینکه امروز پژوهش‌های دانشی روش نخست را بر‌نمی‎تابد، اضافه کرد: در اینجا وقتی از نظام اخلاقی حرف می‌زنیم، مراد نظام اندیشه‌ای است و نه بررسی اجزای اخلاقی در قرآن. بنابراین اگر قرار است از مرجعیت علمی قرآن حرف بزنیم، شایسته است که با رویکرد سیستمی به دانش از جمله اخلاق بپردازیم.

حسینی تصریح کرد: قرآن تجلی‌گاه خاص الهی است؛ خدا دو نوع تجلی در هستی دارد؛ یکی نظام تکوین و آفرینش و دیگری نظام بیانی قرآن است؛ وقتی در عالم آفرینش هیچ خلل و فرج و بی‌نظمی و اختلافی وجود ندارد، چنانچه در سوره ملک به آن اشاره شده و فرموده است: «الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَا تَرَى فِی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ»، قطعا در کلام خداوند هم چنین ویژگی‎هایی باید باشد؛ در آیه 82 نساء «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا»، خداوند تصریح فرموده است که «ولو کان من عند غیرالله؛ اگر قرآن از غیر خدا بود در آن اختلاف وجود داشت» ولو آنکه کلام بزرگترین و ادیب‌ترین نویسنده هم باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید بر نظام‌وارگی معرفت‌های قرآنی و امکان وجود و کشف آن، اظهار کرد: یکی از مباحث چالشی در اینجا، صعوبت و دست‌نیافتنی بودن نظام‌ها از منظر برخی افراد است؛ ما معتقدیم امکان کسب نظام معرفتی و دانشی از قرآن وجود دارد و کسانی نظام‌های حقوقی، تربیتی، سیاسی و مدیریتی و ... طراحی کرده‌اند. همچنین چیستی ماهیت نظام تعاریف مختلفی دارند، اما پیوست عناصر برای هدف و غایت مشخص از جمله این تعاریف است یا برآیند روابط حاکم بر اجزای یک مجموعه پیوسته تعریف دقیق‌تر دیگر در این زمینه است.

حسینی اضافه کرد: پس در نگرش سیستمی، دنبال برآیند و دستاورد از ایجاد روابط میان اجزا هستیم؛ البته سختی این کار استقبال اندیشمندان از این روش را کم می‌کند، زیرا باید روابط میان همه اجزا را کشف کند که قطعاً صعوبت دارد و راهی طولانی است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با اشاره به مفهوم نظام اخلاقی اسلام، تصریح کرد: براساس تعاریف پیش گفته از نظام، نظام اخلاقی اسلام هیئتی است که در پرتو روابط طولی و عرضی حاکم بر ارزش‌های اخلاقی محقق می‌شود، ما وقتی از نظام اخلاقی و اجتماعی و ... قرآن حرف می‌زنیم، باید مجموعه آموزه‌های قرآنی را بررسی کنیم و نه واژگان هم‌مضمون در یک نظام را.

وی تأکید کرد: در روش‌شناسی فهم آموزه‌های قرآنی نمی‎توانیم نسبت به واژه‌های مشابه بی‌تفاوت باشیم و میدان معنایی آن را نادیده بگیریم؛ اگر از اخلاق حرف می‌زنیم، باید مبانی، اصول، اهداف اخلاقی و حتی مبانی مکتبی را که اخلاق وابسته آن است، بررسی کنیم و در مرحله بعدی به نوع روابط آگاهی داشته باشیم؛ شبیه کاری که ایزوتسو کرده است، به نظر بنده نکته قابل توجه مطالعه کامل قرآن، جداکردن ارزش‌داوری‌های قرآن و ... است.

وی افزود: تفکیک بسته‌های اخلاقی فضیلت‌ها و رذیلت‌ها و تعیین نوع رابطه میان آنها در حقیقت استنباط نظام اخلاقی قرآن است. ‌

این نشست سومین نشست از سلسله نشست‌های علمی مرجعیت علمی قرآن کریم است که از سوی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه به صورت وبیناری برگزار می‌شود.