عناصر شکل‌گیری جوامع حدیثی با تأکید بر پایگاه جامع‌الاحادیث

به گزارش ایکنا به نقل از روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، در نشست علمی مجازی «بررسی عناصر شکل‌گیری جوامع حدیثی با تأکید بر پایگاه جامع‌الاحادیث» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که عصر امروز، ۲۲ آذرماه از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری نور برگزار شد، گفت: در حوزه علوم حدیث جامع‌نگاری احادیث از قرن‌های گذشته شروع شده است و در طول تاریخ ۱۴۰۰ ساله اسلام پس از قرن دوم و سوم شاهد روند جامع‌نگاری حدیثی هستیم و در هر عصری علمایی پا به عرصه گذاشتند و با توجه به شرایط و نیازها و ابزارها و ظرفیت‌هایی که فراهم بوده جوامع حدیثی در قامتی جدید و شکلی نو بازآفرینی و ایجاد کرده‌اند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود ابراز کرد: در حوزه حدیث شیعه ده‌ها جامع حدیثی داریم و این فعالیت پژوهشی و پدید آوردن یک جامع حدیثی در عصر حاضر تداوم دارد و شاهدیم تعدادی از بزرگان و علمای ما و مراکز و مجموعه‌های فعال در حوزه حدیث‌پژوهی اقدام به تولید جوامع عام یا در حوزه موضوعات کلان ولی خاص کرده‌اند.

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه بیان کرد: پایگاه جامع الاحادیث تلاشی برای این است که مجموعه‌ای از محققان رشته های مختلف در یک فرایند گروهی قرار بگیرند و جامع حدیثی کامل و متناسب با اقتضائات روز را تولید کنند؛ در حقیقت ما امروز شاهد سه دهه فعالیتی هستیم که بخشی از آن پژوهش‌های محتوایی علوم اسلامی و بخشی فناورانه و مبتنی بر فعالیت بوده است.

بهرامی با بیان این که بین نرم‌افزار جامع الاحادیث و پایگاه جامع الاحادیث تفاوت‌های زیادی وجود دارد، گفت: نرم‌افزاری که دوستان ما تولید کرده‌اند در حقیقت یک کتابخانه حدیثی است که نسخه ۳.۵ آن در حال عرضه است که یک قدم به جامع حدیثی نزدیک شده ولی در کل یک گرداوری کتاب‌های حدیثی است ولی در پایگاه جامع الاحادیث از این فضا بیرون آمدیم و سعی کردیم یک جامع حدیثی پدید بیاوریم.

وی اضافه کرد: وقتی شما وارد می‌شوید ۳۹۱ هزار حدیث را مشاهده می‌کنید که متناسب با نیاز و شرایط و اقتضائات فضای پژوهشی امروزین جمع‌آوری شده است؛ در حقیقت ما حدود شش ویژگی را می‌توانیم اسم می بریم که به نظر می‌رسد جوامع حدیثی دارای این شش بعد هستند که هدف محوری، متن‌نگاری، مصادر، سندنگاری، تبویب و فقه‌الحدیث باشد که با بررسی آنها می‌توانیم بگوییم ما یک جامع حدیثی داریم.

رئیس مرکز نور اضافه کرد: مرحوم کلینی برای رفع این اشکال دست به تدوین کتاب کافی زد و بحار نیز به دلیل از دست رفتن مصادر روایی شکل گرفت، اما در دوره جدید یعنی در دوره معاصر مهمترین چالش افزونگی اطلاعات است که پیرامون احادیث وجود دارد و ما هم در گردآوری و طبقه‌بندی و بازیابی آنها دچار چالش می‌شویم.

بهرامی بیان کرد: در حوزه مصادر باید به این نکته اشاره کنیم که کتاب کافی بر اساس اصول اربعه مائه شکل گرفته و کتاب بحار نیز بیش از ۳۰۰ عنوان از کتب حدیثی و غیر حدیثی شیعه را جمع‌آوری کرده است؛ اما در پایگاه جامع الاحادیث کلیه کتب حدیثی شیعه، کلیه احادیث موجود در کتب غیر حدیثی و کلیه احادیث اهل سنت جمع‌آوری شده و اهدافی فراتر از دو کتاب یاد شده دارد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود در مقایسه تبویب دو کتاب کافی، بحار و پایگاه جامع الاحادیث تصریح کرد: کتاب شریف شامل اصول، فروع و روضه بوده و بحار نیز شیوه جدیدی از تبویب موضوعات غیر فقهی است که از این نظر مطلوب است، اما شما در در پایگاه جامع الاحادیث شاهد جستجوی هوشمند، بی نهایت تبویب، برچسب‌گذاری معصومان، آیات، اقسام فهرست های مورد نیاز، درختواره و طرح دانشنامه‌های قرآنی و حدیثی هستید.

استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که در شیوه نقل متن کتاب کافی دقت در نقل وجود دارد ولی قرائنی وجود دارد که بخشی از احادیث تقطیع شده‌اند، گفت: در کتاب بحار هم تقطیع و تکرار وجود دارد، اما در پایگاه جامع الاحادیث نقل عین عبارات، امکان مداوم تصحیح، اعراب‌گذاری احادیث، ارتباط با مصادر اصلی، تجمیع نقل‌ها شامل استخراج تقطیع، عدم تکرار و شناخت نقل به معنا از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد است.