معرفی و آشنایی با بورس ژاپن (توکیو)

بورس ژاپن (توکیو)

در آخرین مطلب از سری مقالات بازارهای مالی بزرگ جهان به معرفی دیگر بازار مهم آسیای شرقی یعنی بورس اوراق بهادار توکیو رسیده‌ایم. کلان‌شهر توکیو علاوه بر جاذبه‌های توریستی و پذیرایی از میلیون‌ها مسافر در طول سال، در کنار نیویورک و لندن یکی از سه پایتخت مالی بزرگ جهان محسوب می‌شود. این شهر آسیایی با جمعیتی بسیار بالا و تراکم نسبتاً زیادی از شرکت‌های برتر چندملیتی نقش مهمی در عرصه اقتصاد جهانی داشته و به طور کلی کشور ژاپن همواره در تعیین سیاست‌های کلان اقتصادی و سیاسی جهان تأثیرگذار بوده است.

نگاهی به اقتصاد ژاپن

زمانی که صحبت از کیفیت و دوام کالاهای خارجی به میان می‌آید، معمولاً نام برندهای ژاپنی در ذهن اغلب ما ایرانیان تداعی می‌شود! کشور چشم ‌بادامی‌های مؤدب آسیای شرقی از لحاظ میزان تولید ناخالص داخلی در رده سوم جهان ایستاده است؛ در حالی که ژاپن از لحاظ منابع طبیعی کشور چندان غنی محسوب نمی‌شود.

این رشد اقتصادی گسترده به واسطه نیروی انسانی سخت‎کوش و سرمایه‌گذاری در صنعت و تکنولوژی‌های پیشرفته حاصل شده است. تمامی عوامل مذکور سبب شده‌اند که در حال حاضر ژاپنی‌ها بتوانند به عنوان یکی از قدرتمندترین صادرکنندگان خودرو، تجهیزات الکترونیکی، ابزار صنعتی و… بخش بزرگی از بازار جهانی را تصاحب کنند.

روند رشد اقتصادی ژاپن نسبتاً باثبات بوده و در بلندمدت تلاطمات شدیدی را تجربه نکرده است. از طرفی کسب‌وکارهای فعال در این کشور نیز از قدمت بالایی برخوردارند؛ بنابراین بانک‌های بزرگ معمولاً تمایل بالایی نسبت به ارائه وام به شرکت‌های ژاپنی از خود نشان می‌دهند.

البته شایان ذکر است که شیوع ویروس کرونا برای کشور ژاپن نیز آسیب‌های اقتصادی نسبتاً شدیدی را در پی داشته است!

بورس ژاپن چند سال قدمت دارد؟

بورس اوراق بهادار توکیو در پانزدهم می سال 1878 میلادی تحت عنوان «Tokyo Kabushiki Torihikijo» با هدایت وزیر دارایی وقت «Shibusawa Eiichi» که یکی از طرفداران سرسخت سرمایه‌داری بود، تأسیس شده و فرآیند معاملات بازار نیز در یکم ژوئن همان سال آغاز شد. در سال 1943 این بازار با ده بورس محلی در شهرهای بزرگ ژاپن ادغام شده و بورس یکپارچه ژاپن تأسیس شد.

عملیات بازار جدید بلافاصله پس از بمباران ناگازاکی متوقف و مجدداً سازماندهی شد. پس از اتمام مسائل و مشکلات مربوط به جنگ، سرانجام بورس جدید توکیو در شانزدهم می سال 1949 دوباره آغاز به کار کرد.

بورس ژاپن در بازه زمانی 1983 تا 1990 میلادی رشد عجیب و بی‌سابقه‌ای را تجربه نمود؛ تا جایی که در اوج سال 1990 و پیش از ریزش قریب‌الوقوع شاخص‌ها این بازار حدوداً 50 درصد سرمایه موجود در بازارهای سهام جهان را به خود اختصاص داده و در رده چهارمین بازار مالی بزرگ جهان قرار گرفت! البته شایان ذکر است که پس از ترکیدن این حباب قیمتی در بازار سهام و املاک، شاخص‌های بورس افت محسوسی را تجربه کردند.

ساختمان فعلی بورس ژاپن در بیست و سوم می سال 1988 افتتاح شده و طبقه تالار معاملات در روز سی‌ام آپریل همان سال بسته شد، تا فرآیند معاملات به صورت تمام الکترونیکی انجام شود.

در ادامه بورس ژاپن یک سامانه معاملاتی به نام «TSE Arrows» را در سال 2000 معرفی و راه‌اندازی کرد. در ادامه فرآیند الکترونیکی شدن بازار نیز سامانه معاملاتی جدید و پیشرفته «Arrowhead» در سال 2010 در دسترس سرمایه‌گذاران این بازار قرار گرفت.

ساختار بورس ژاپن چگونه است؟

سهام پذیرفته شده در بازار بورس ژاپن در سه بخش شامل بازار اول (راه‌اندازی از سال 1949 شامل شرکت‌های بزرگ)، دوم (راه‌اندازی از سال 1961 شامل شرکت‌های متوسط) و بازار شرکت‌های استارت‌آپی (راه‌اندازی از سال 1991) دسته‌بندی می‌شوند.

در تقسیم‌بندی دیگری بازار بورس ژاپن شامل پنج بخش یعنی بازار اصلی شامل بازارهای اول و دوم، بازار شرکت‌های استارت‌آپی شامل دو بازار Mothers برای شرکت‌های نوظهور با پتانسیل رشد بالا و Jasdaq برای شرکت‌های نوظهور با رشد استاندارد و همچنین بازار Tokyo Pro Market صرفاً مختص سرمایه‌گذاران حرفه‌ای می‌باشد.

بسیاری از سرمایه‌گذاران دسته‌بندی‌های موجود را عامل پیچیدگی و سردرگمی فعالان این بازار می‌پندارند، زیرا هر کدام از این بخش‌ها الزامات پذیرش و قوانین خاص خود را دارند.

بورس ژاپن نیز ابزار سرمایه‌گذاری متنوعی نظیر سهام، شاخص‌ها، اوراق قرضه، کالا، ETF و اوراق مشتقه در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد. همچنین این بازار یکی از بورس‌های متراکم از لحاظ کمیت شرکت‌های پذیرفته شده است؛ به گونه‌ای که هم اکنون بیش از 3700 کمپانی در فهرست شرکت‌های بورسی بازار توکیو حضور دارند؛ که ارزش بازار آن‌ها در مجموع بیش از 5 تریلیون دلار است.

شاخص Nikkei 225 چیست؟

Nikkei 225 مخفف عبارت Nikkei 225 Stock Average است، که نام مهم‌ترین شاخص بورس ژاپن می‌باشد. این شاخص قیمتی هم‌وزن متشکل از سهام 225 شرکت برتر پذیرفته شده در بازار بورس ژاپن است. بر اساس تاریخچه بازارهای مالی، نیکی قدیمی‌ترین شاخص در بازارهای مالی آسیا می‌باشد.

در واقع شاخص نیکی بورس ژاپن معادل شاخص میانگین صنعتی داوجونز در بازار سهام ایالات متحده است. این شاخص در گذشته (بین سال‌های 1975 تا 1985) Nikkei Dow Jones Stock Average نام داشت، اما امروزه نام آن از شهرت «Nihon Keizai Shimbun» معروف‌ترین روزنامه اقتصادی ژاپن ملقب به «Nikkei» برگرفته شده است؛ زیرا این روزنامه اقتصادی مسئولیت محاسبه و انتشار این شاخص را بر عهده دارد.

این شاخص از سپتامبر سال 1950 میلادی ایجاد شده است. ترکیب شاخص نیکی همه ساله در ماه سپتامبر بررسی شده و تغییرات لازمه در ماه اکتبر اعمال می‌شود.

از مهم‌ترین شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار توکیو می‌توان به Canon Inc (شرکت تجهیزات الکترونیکی)، Sony (شرکت چند صنعتی فعال در لوازم الکترونیکی، صنعت بازی‌های ویدئویی و تجهیزات سرگرمی) و Toyota (ابَر شرکت سازنده خودرو، پیشرانه و ماشین‌آلات) اشاره نمود.

موقعیت مکانی و زمان فعالیت بورس اوراق بهادار توکیو

ساختمان مرکزی بورس ژاپن در «Nihonbashi Kabutochō» محل تجمع شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بزرگترین منطقه مالی ژاپن واقع شده است. بازار اوراق بهادار توکیو در روزهای کاری هفته یعنی دوشنبه تا جمعه طی دو جلسه معاملاتی (09 تا 11:30 و 12:30 تا 15) فعالیت می‌کند. البته سایر تالارهای معاملاتی ساعات کاری متفاوتی دارند.

این بازار همانند سایر رقبای جهانی خود در روزهای مشخصی از سال نظیر عید سال نو، تولد امپراطور، فرهنگ، بنیان‌گذاری کشور و… تعطیل است، اما به نظر می‌رسد که در اینجا تعداد تعطیلات نسبت به سایر بازارهای مالی مهم جهان کمی بیشتر باشد!

سری مقالات معرفی بازارهای مالی مهم جهان به پایان رسید و در طول این مطالب همواره سعی بر این داشتیم، که با شرایط اقتصادی کشور مبدأ، تاریخچه هر کدام از این بازارها، ساختار عملیاتی و شاخص‌های مهم آن‌ها آشنا شویم؛ تا به عنوان یک سرمایه‌گذار یا معامله‌گر با اطلاعات کامل‌تری نسبت به شرایط حاکم بر بازارهای مالی بین‌المللی در دنیای بورس و سرمایه‌گذاری فعالیت کنیم.