تصویر انقلاب ایران بر نگاتیو عکاسان خارجی

عکاسی مطبوعاتی به رویداد وابسته است که دهه ۷۰ میلادی و سال های منتهی و پس از این دهه؛ جهان شاهد مهمترین تحولات تاریخی خود بود. انقلاب اسلامی ایران، انقلاب نیکاراگوئه، درگیری مجاهدین افغانستان با نیروهای شوروی، درگیری های مصلحانه جبهه آزادی بخش فلسطین؛ شورش ۱۹۶۹ ایرلند شمالی، اعتراضات مه ۱۹۶۸ فرانسه، جنگ داخلی لبنان، جنگ ویتنام، درگیری های نظامی مصر و لیبی و دیگر رویدادها را می توان بستری برای توجه بیشتر به عکاسی خبری در جهان دانست. نیازهای تصویری سبب شد که آژانس های عکس بزرگی همچون سیگما و گاما شکل بگیرد که فقط بر روی فروش عکس های خبری متمرکز بودند.

در این دوران این آژانس های عکس مهمترین منبع ارائه عکس های خبری در جهان بودند که عکاسان خود را برای پوشش وقایع خبری به سراسر جهان اعزام می کردند.

انقلاب ایران در ۱۳۵۷ شمسی (۱۹۷۹ میلادی) در کنار دیگر رویدادها چنان مورد توجه جهانیان قرار گرفت که اندشمندان بزرگی همچون میشل فوکو نویسنده و متفکر فرانسوی ترجیح دادند از نزدیک شاهد وقوع این رویداد باشند. فوکو طی ۲ سفر کوتاه خود در سال ۱۳۵۷ سر مقالات متعددی همچون «شورش با دست خالی» و «شورش ایران روی نوار ضبط صوت پخش می شود» را برای روزنامه مشهور ایتالیایی کوریر دلا سرا نوشت.

عکاسان بسیاری در سال های منتهی به انقلاب ۵۷ ایران و همچنین سال های پس از انقلاب، از وقایع و تحولات ایران عکاسی کردند که می توان به عکاسانی همچون میشل سبتون، ژیل پرس، دیوید برنت، میشل لیپچیتز، آلن دژان،آلن مینگام،الکس بویی، فرانسوآ لوشون، باب دیر و کریستینا اسپینگر اشاره کرد.

در این گزارش تلاش شده است بخشی از تصاویر عکاسان خارجی که در جریانات انقلاب ایران حضور داشتند و در فضای رسانه ای ایران کمتر دیده شده است را ارائه کنیم.

آلن دژان (Alain Dejean) عکاس خبری آژانس سیگما بود که در کنار رویدادهای مهم تاریخی همچون انقلاب ایران، عکاسی از ساندینیست ها در جریانات انقلابی نیکاراگوئه، مجاهدین افغانستان، درگیری های مصلحانه جبهه آزادی بخش فلسطین، شورش ۱۹۶۹ ایرلند شمالی، اعتراضات مه ۱۹۶۸ فرانسه، جنگ داخلی لبنان، جنگ ویتنام، درگیری های نظامی مصر در زمان انورالسادات و لیبی در دوره حکومت معمر قذافی را در کارنامه حرفه‌ای خود دارد. او همچنین علاوه بر «عکاسی فیلم» از آثاری چون «ترور تروتسکی»، سالن های مد و هنرمندانی همچون خوان میزو، جان هیوستون، برناردو برتولوچی و اندشمندانی همچون ژان پل ساتر را هم به تصویر کشید.

عکس های او از انقلاب ایران از ۱۲ بهمن ۵۷ یعنی روز بازگشت رهبر انقلاب ایران آغاز می‌شود و تا ۲۳ روز بعد از آن را دربرمی گیرد. ورود امام به تهران، تشکیل دولت موقت، تظاهرات مردمی علیه بختیار، اعتراضات خیابانی مردم، درگیری های مسلحانه، پیوستن گارد شاهنشاهی به مردم، استقرار نیروهای مردمی در کاخ شاه از تصاویر این عکاس است.

در روز ۲۳ بهمن ماه تمامی فضای ۱۱ هکتاری کاخ نیاوران با ساختمان‌هایش، در اختیار جوانان انقلابی قرار گرفت و در همان زمان لیست نگهبانی تنظیم شد و پاسداران، جایگزین محافظان گارد شاهنشاهی شدند.

سپس همه افسران داوطلبانه سلاح‌های خود را تحویل دادند و به وسیله اتوبوس‌های سرویس کاخ با حضور ۲ پاسدار مسلح مستقر در جلو و عقب خودرو به خانه‌های سازمانی گارد واقع در لویزان، انتقال یافتند.

۴۸ساعت بعد از تصرف کاخ نیاوران در تاریخ ۲۵ بهمن‌ماه ۱۳۵۷حکم سرپرستی کاخ به نام آیت‌الله حاج سیدحسن مصطفوی، امام جماعت نیاوران صادر شد.

دولت موقت انقلاب اسلامی ایران که به صورت خلاصه با عنوان دولت موقت ایران شناخته می‌شود، دولتی در ایران بود که پس از انقلاب از سال ۱۳۵۷ و به منظور رسیدگی به اوضاع به فرمان امام خمینی تشکیل شد و تا ۱۳۵۸، پیش از اعلام استعفای مهدی بازرگان به مدت ۹ ماه بر سر کار بود.

آلن دژان فوریه ۱۹۷۹ در ایران از طرف آژانس سیگما ماموریت پوشش تصاویر ایران را بر عهده گرفت و سپس به آژانس کوربیس رفت.

آلن مینیان (Alain Mingam) به عنوان خبرنگار و عکاس در خبرگزاری سیپا پرس فعالیت حرفه ای خود را آغاز کرد و سپس وارد آژانس گاما شد و در ماموریتی برای عکاسی از انقلاب ایران به سفارش این آژانس راهی ایران شد. او در سال های آخر فعالیت خود به سیگما رفت و هم اکنون عضو هیئت مدیره و هیئت اجرایی انجمن گزارشگران بدون مرز است.

عکاسی از قتل عام فلسطینیان در صبرا و شتیلا در بیروت۱۹۸۲، مجاهدین در منطقه بین کابل و جلال آباد در افغانستان، آلمان شرقی، پایان حکومت نظامی در آرژانتین، درگیری اسرائیل و فلسطین در جنوب لبنان در سال ۱۹۷۸ بخشی از فعالیت این عکاس بوده است.

وی در سال ۱۹۸۰ برای گزارش خود در مورد اعدام یک خائن در افغانستان در طول جنگ علیه ارتش شوروی برنده "مسابقه عکس جهانی مطبوعات " (world press photo) شد.

الکس بویی (ALEX BOWIE) از رویدادهای انقلاب ایران همچون تظاهرات مردم، تسخیر سفارت آمریکا، حضور انقلابیان در کاخ های شاه و همچنین از حضور محمدرضا پهلوی در مکزیک پس از انقلاب عکاسی کرده است.

گروهی از انقلابیون به همراه آیت‌الله سید محمد تقی حکیم، امام جماعت حصار بوعلی شمیران به اتفاق نمایندگانی از طرف کمیته استقبال امام (ره) وارد کاخ نیاوران شدند و الکس بووی نیز همراه این گروه وارد کاخ شد تا از آنچه رژیم گذشته برجای گذاشته عکاسی کند.

در ساعت ۸ صبح دوشنبه ۲۳ بهمن ماه ۱۳۵۷، یک روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی گروهی از انقلابیون وارد کاخ نیاوران شدند و دفتر کار شاه را تسخیر کردند.

پس از حضور آیت‌الله حکیم و ۶ نفر از جوانان محلی در اتاق، افسر نگهبان سرهنگ یوسفی‌نژاد به عنوان ارشدترین نظامی حاضر در کاخ نیاوران، خود را معرفی کرد و آمادگی خود را برای تحویل و تحول مراکز، انبارها، ابنیه کاخ، تحویل کلیدها و در اختیار گذاردن اطلاعات لازم، اعلام داشت.

۴۸ساعت بعد از تصرف کاخ نیاوران در تاریخ ۲۵ بهمن‌ماه ۱۳۵۷حکم سرپرستی کاخ به نام آیت‌الله حاج سیدحسن مصطفوی، امام جماعت مسجد جامع نیاوران صادر شد.

الکس بویی می گوید: در ایرلند شمالی علاقه به عکاسی خبری را در خود کشف کردم؛ وقتی در هنگام رفت و آمد به دانشگاه شاهد بمب گذاری، تیراندازی و شورش بودم.

بووی بسیاری از وقایع سیاسی واجتماعی را در بسیاری از نقاط دشوار جهان در دهه های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ در ایرلند شمالی، قبرس، اسپانیا، اریتره، ایران، عراق، بولیوی، نیکاراگوئه، برمه، تایلند، کامبوج، ویتنام و فیلیپین عکاسی کرد.

باب دیر (Bob Dear) در ۱۹۵۰ وارد خبرگزاری آسوشیتدپرس ( AP) شد. وی ماموریت های مختلفی را برای این خبرگزاری انجام داد که از میان آنها می توان به انقلاب ایران، جنگ در بیروت، آشوب های ایرلند شمالی، قحطی در اتیوپی و همچنین بازی های المپیک اشاره کرد.

باب دیر در سال ها فعالیت خود جوایز متعددی دریافت کرد که جایزه بخش زندگی روزمره مسابقه عکس جهانی مطبوعات( World Press Photo ) در سال ۱۹۸۳ با عکسی از سربازی که مقابل پوستر فیلم آخر عشق ایستاده است یکی از این جوایز است. وی در سال ۲۰۰۴ در سن ۶۹ سالگی در اثر سکته مغزی درگذشت.

کریستینا اسپنگلر (Christine Spengler) عکاس مشهور فرانسوی در میان عکاسان خارجی بود که همزمان با وقایع انقلاب سال ۱۳۵۷ به ایران سفر کرد و از زمان پیروزی انقلاب تا بیش از ۱ سال بعد عکس هایی از کوچه و خیابان های تهران و چند شهر دیگر ایران ثبت کرد.

تصاویر اسپنگلر بیشتر بر روی زنان ایران متمرکز است و توانسته به دلیل جنسیت خود به فضاهای زنانه انقلاب ایران نزدیک شود.

همه‌پرسی نظام جمهوری اسلامی کمتر از دو ماه پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران برای تعیین نظام جدید حاکمیت کشور، به پیشنهاد امام خمینی در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸ در سراسر ایران و خارج از کشور برگزار شد و بر پایه نتایج اعلام‌شده، نزدیک به ۹۷٪ واجدان شرکت در همه‌پرسی با دادن رأی «آری»، با برقراری نظام جمهوری اسلامی ایران موافقت کردند.

اسپنگلر عکس های ماندگاری نیز از حضور انقلابیان در خیابان و همچنین دادگاه های انقلاب گرفته است.

فریدون توانگری با نام مستعار «آرش» و بهمن نادری‌پور با نام مستعار «تهرانی» دو تن از شکنجه‌گران ساواک در زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری بودند که ۳ تیر ۱۳۵۸ با حکم دادگاه انقلاب اعدام شدند.

اسپنگلر تصاویری از مهمترین حوادث تاریخی از جنگ ویتنام، کوزو، کامبوج، نیکاراگوئه تا حوادث و جنگ های داخلی در افغانستان، عراق و انقلاب اسلامی ایران را پوشش تصویری داد. جسارت و شجاعت این عکاس زن در صحنه های خطر و حادثه باعث شد در سال ۲۰۰۸ از نیکلا سارکوزی رئیس جمهور وقت فرانسه نشان افتخار دریافت کند.

فرانسوآ لوشون (François Lochon) خبرنگار و عکاس فرانسوی است که کار خود را در آژانس گاما در سال ۱۹۷۴ آغاز کرد و گزارش هایی تصویری و نوشتاری را از ۱۴۰ کشور مختلف روایت کرد و برای کار خود در مسابقه عکس جهانی مطبوعات سه جایزه به دست آورد.

این عکاس در دوران انقلاب همراه با انقلابیون به کیش سفر کرد و عکس هایی از کاخ الیت کیش که محل اقامت محمدرضا پهلوی در شرق جزیره کیش بود تصاویر متعددی ثبت کرد.

لوشون یکی از معدود عکاسانی است که عکس هایش از ایران محدود به انقلاب ۵۷ نیست. وی عکس های متنوعی از ایران همچون خانواده پهلوی، دیدار شاه با کارتر در نیویورک در سال ۱۹۷۷، دیدار شاه ایران با انور سادات رئیس جمهور مصر، انقلابیان سال ۵۷، ورود امام به ایران و جنگ ایران و عراق در آرشیو خود دارد.

این عکاس از طرف مجله فرانسوی پاری‌مچ (Paris Match) در سال ۱۹۸۴ برای گزارش جنگ ایران و عراق جایزه بهترین گزارشگر جهان را دریافت کرد.