خطبه‌ای از پیامبر(ص) در اولین روز ماه شعبان که دل‌ها را به لرزه انداخت

به گزارش گلستان ۲۴؛ به نقل از باشگاه خبرنگاران پویا ، یکی از پر فضیلت‌ترین ماه‌های سال، ماه شریف شعبان است؛ ماهی که مقدمه‌ای برای ورود به ماه مبارک رمضان محسوب می‌شود. در عظمت این ماه همین بس که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود ماه شعبان، ماه من و ماه رمضان، ماه خداست. از این جهت هر یک از معصومین علیهم‌السلام نسبت به پاسداشت این ماه اهتمام ویژه‌ای داشتند و آن را گرامی می‌داشتند و در هر سال که ماه شعبان آغاز می‌شد، به شیعیان خویش توصیه‌هایی ابراز می‌داشتند؛ از جمله خطبۀ مشهور و در عین حال بسیار استثنایی که رسول الله (ص) در یکی از روزهای ماه شعبان بیان فرمود. این خطبه اول‌بار در تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) دیده شد و بعد از آن، عالمانی همچون علامه مجلسی در بحار و نیز میرزا حسین نوری در مستدرک الوسائل مشروح آن را منعکس کردند.

پیامبر (ص) در اولین روز از ماه شعبان فرمود:

آیا به شما دربارۀ لشکرکشی که از سوی ابلیس، یاران و سربازان او اتفاق می‌افتد و شدیدتر از آنچه از سوی دشمنان شما اتفاق می‌افتد خبر ندهم؟ گفتند بله یا رسول الله. فرمود سوگند به کسی که مرا به حق مبعوث کرد، هنگامی که روز اول ماه شعبان می‌شود، ابلیس لشکریان خود را در جای جای زمین و افق‌های آن پراکنده می‌کند و به آنها می‌گوید برای جذب برخی بندگان خدا به‌سوی خود تلاش کنید. خداوند نیز ملائکه را در جای جای زمین و افق‌های آن پراکنده می‌کند و به ایشان می‌گوید به بندگانم عطا کنید و آنها را راهنمایی کنید. تمام آنها شما را شاد می‌کنند، مگر کسانی که امتناع ورزیدند یا سرکشی و ستم کنند، او در چنین شرایطی در حزب شیطان و سربازانش خواهد بود.

أَ وَ لَا أُحَدِّثُکُمْ بِهَزِیمَةٍ تَقَعُ فِی إِبْلِیسَ وَ أَعْوَانِه‌ وَ جُنُودِهِ أَشَدَّ مِمَّا وَقَعَتْ فِی أَعْدَائِکُمْ هَؤُلَاءِ قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً، إِنَّ إِبْلِیسَ إِذَا کَانَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ بَثَّ جُنُودَهُ فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ آفَاقِهَا، یَقُولُ لَهُمْ: اجْتَهِدُوا فِی اجْتِذَابِ بَعْضِ عِبَادِ اللَّهِ- إِلَیْکُمْ فِی هَذَا الْیَوْمِ. وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَثَّ الْمَلَائِکَةَ- فِی أَقْطَارِ الْأَرْضِ وَ آفَاقِهَا یَقُولُ [لَهُمْ‌]: سَدِّدُوا عِبَادِی وَ أَرْشِدُوهُمْ. فَکُلُّهُمْ یَسْعَدُ بِکُمْ إِلَّا مَنْ أَبَى‌ وَ تَمَرَّدَ وَ طَغَى، فَإِنَّهُ یَصِیرُ فِی حِزْبِ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ.

به درستی که خداوند عزوجل چون روز اول ماه شعبان می‎شود امر می‎کند به درهای بهشت پس باز می‎شود و امر می‌کند درخت طوبی را، پس شاخه‎های ‎خود را بر این دنیا نزدیک می‎کند؛ آنگاه منادی پروردگار عزوجل صدا می‌زند: ای بندگان خدا این شاخه‎های ‎درخت طوبی است پس به او در آویزید که شما را به سوی بهشت بلند کند و این شاخه‎های ‎درخت زقوم است، بترسید از او که شما را به سوی جهنم هدایت نکند.

إِذَا کَانَ أَوَّلُ‌ یَوْمٍ‌ مِنْ‌ شَعْبَانَ‌ أَمَرَ بِأَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَتُفَتَّحُ، وَ یَأْمُرُ شَجَرَةَ طُوبَى فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَى هَذِهِ الدُّنْیَا، [ثُمَّ یَأْمُرُ بِأَبْوَابِ النَّارِ فَتُفَتَّحُ، وَ یَأْمُرُ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ فَتُطْلِعُ أَغْصَانَهَا عَلَى هَذِهِ الدُّنْیَا] ثُمَّ یُنَادِی مُنَادِی رَبِّنَا عَزَّ وَ جَلَّ: یَا عِبَادَ اللَّهِ هَذِهِ أَغْصَانُ شَجَرَةِ طُوبَى، فَتَمَسَّکُوا بِهَا، تَرْفَعْکُمْ إِلَى الْجَنَّةِ وَ هَذِهِ أَغْصَانُ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ، فَإِیَّاکُمْ وَ إِیَّاهَا، لَا تُؤَدِّیکُمْ إِلَى الْجَحِیمِ.

قسم به آن‌که مرا به راستی به رسالت مبعوث کرده که هر که دری از خیر و نیکی در این روز کسب کند، پس به درستی که به شاخه‎ای از شاخه‎های ‎درخت طوبی در آویخته، پس آن درخت او را به سوی بهشت می‎کشاند و هر که کسب کند دری از شرّ را در امروز، پس به تحقیق که در آویخته به شاخه‎ای از شاخه‎های ‎درخت زقوم پس آن درخت او را به سوی آتش می‎کشاند

فَوَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً- إِنَّ مَنْ تَعَاطَى بَاباً مِنَ الْخَیْرِ وَ الْبِرِّ فِی هَذَا الْیَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ طُوبَى، فَهُوَ مُؤَدِّیهِ إِلَى الْجَنَّةِ، وَ مَنْ تَعَاطَى بَاباً مِنَ الشَّرِّ فِی هَذَا الْیَوْمِ، فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ، فَهُوَ مُؤَدِّیهِ إِلَى النَّارِ.

در این روز هر کس برای خدا نماز مستحبی به جا آورد و هرکه در این روز روزه بدارد و هرکه میان زنی با همسرش، یا پدری با فرزندش، یا خویشاوندان، یا زن و شوهری صلح دهد، خود را به درخت طوبی نزدیک کرده است؛ کسی که پریشانی را از بدهکاری که طلبی از او دارد بزداید، یا از طلبش که بر عهده بدهکار است بکاهد و کسی که در حساب خود نظر کند و قرض کهنه‎ای را بر عهده خود ببیند که طلبکارش از به دست آوردنش مأیوس شده، پس آن را به صاحبش برگرداند، خود را به طوبای بهشتی درآویخته است.

فَمَنْ تَطَوَّعَ لِلَّهِ بِصَلَاةٍ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ صَامَ هَذَا الْیَوْمَ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ تَصَدَّقَ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ عَفَا عَنْ مَظْلَمَةٍ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ أَصْلَحَ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ أَوِ الْوَالِدِ وَ وَلَدِهِ أَوْ لِقَرِیبِهِ أَوِ الْجَارِ وَ الْجَارَةِ أَوِ الْأَجْنَبِیِّ وَ الْأَجْنَبِیَّةِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ خَفَّفَ عَنْ مُعْسِرٍ عَنْ دَیْنِهِ أَوْ حَطَّ عَنْهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْن‌ٍ وَ مَنْ نَظَرَ فِی حِسَابِهِ فَرَأَى دَیْناً عَتِیقاً قَدْ أَیِسَ مِنْهُ صَاحِبُهُ فَأَدَّاهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْن‌.

طوبی سهم کسی خواهد بود که یتیمی را سرپرستی کند و یا سفیهی را از ضربه زدن به آبرو و عِرض مؤمنی باز دارد و کسی که قرآن یا قسمتی از آن را بخواند و خدا را یاد کند، نعمت‌هایش را برشمارد و آنگاه شکر خدا کند. کسی که از بیماری عیادت کند و کسی که به پدر و مادر یا یکی از آنها نیکی کند و آن که پیش از رسیدن روز اول شعبان پدر و مادر خویش را به خشم آورده بود و در این روز خشنودشان کند و نیز هرکه جنازه‌ای را تشییع کند و در این روز مصیبت‌زده‌ای را تسلی بخشد و هر کس در این روز چیزی از ابواب خیر را به جا آورد، در زمره کسانی است که در اول شعبان خود را به درخت طوبی بهشتی نزدیک و از زقوم جهنمی دور داشته است.

وَ مَنْ تَکَفَّلَ یَتِیماً فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ کَفَّ سَفِیهًا عَنْ عِرْضِ مُؤْمِنٍ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ قَرَأَ الْقُرْآنَ أَوْ شَیْئاً مِنْهُ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ قَعَدَ یَذْکُرُ اللَّهَ وَ نَعْمَاءَهُ وَ یَشْکُرُهُ عَلَیْهَا فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ عَادَ مَرِیضاً فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ بَرَّ وَالِدَیْهِ أَوْ أَحَدَهُمَا فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ کَانَ أَسْخَطَهُمَا قَبْلَ هَذَا الْیَوْمِ فَأَرْضَاهُمَا فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ شَیَّعَ جَنَازَةً فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ مَنْ عَزَّى فِیهِ مُصَاباً فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْنٍ وَ کَذَلِکَ مَنْ فَعَلَ شَیْئاً مِنْ سَائِرِ أَبْوَابِ الْخَیْرِ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ مِنْهُ بِغُصْن‌.

سپس فرمود:

قسم به آن‌که مرا به راستی به رسالت مبعوث کرده که هر که دری از شرّ در این روز کسب کند، پس به درستی که به شاخه‎ای از شاخه‎های ‎درخت زقوم در آویخته، پس آن درخت او را به سوی جهنم می‎کشاند. وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً وَ إِنَّ مَنْ تَعَاطَى بَاباً مِنَ الشَّرِّ وَ الْعِصْیَانِ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَقَدْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِ شَجَرَةِ الزَّقُّومِ فَهُوَ مُؤَدِّیهِ إِلَى النَّار.

پس از آن رسول الله صلی الله علیه و آله در حالی که اصحاب مات و مبهوت مانده بودند، به معرفی برخی مصادیق شرّ اشاره کردند که حاصل این بخش از خطبه، دوری از تمام شرارت‌ها و اعمال شرّ و فاسد است.

در انتها، امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید: " آیا بعد از این سخنی که در عظمت شعبان برایتان بیان کردم، این روز از شعبان را بزرگ نمی‌شمارید؟! پس چه بسیارند کسانی که در آن، خوشبخت شدند و چه بسیارند کسانی که در آن، به بدختی و هلاکت افتادند بکوشید از خوشبخت‌شدگان این روز باشید نه از بدبخت‌شدگان آن."