زمانی که نام کیوی به گوشمان می خورد به یاد میوه یا نهایت یک نوع پرنده می افتیم اما باید بگوییم که نام یک شهر در ایران نیز کیوی می باشد .در استان اردبیل شهری با نام شهرکیوی قرار دارد .فاصله این شهر تا شهر اردبیل ۸۰ کیلومتر است که در جنوب آن قرار دارد. کیوی به نامهای سنجبد و گیوی نیز شناخته میشود که در شهرستان کوثر قرار دارد. برخی از اهالی کیوی را کویو تلفظ میکنند.شهر کیوی در شهرستان کوثر واقع شده است که شهرستان کوثر با مرکزیت شهر کیوی و با وسعت تقریبی ۱۲۴۵کیلومتر مربع حدود ۱۵۰۰متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این شهرستان از شمال با شهرستان اردبیل، از شرق با شهرستان خلخال، از غرب و جنوب یا شهرستانهای نیر و میانه همسایه است. این شهرستان از دو بخش و چهار دهستان تشکیل شده است.
قدمت شهر کیوی
قبل از اسلام نام شهر کیوی دورداولر بوده است. نام پیشین شهرستان کوثر، سنجبد بوده است که از سال ۱۳۷۵ تحت نام کوثر شناخته میشود که از دو بخش مرکزی و فیروز تشکیل شده است. اکنون شهرستان کوثر به مرکزیت کیوی با شهرستانهای اردبیل، خلخال، نیر و میانه همسایه است. آب و هوای این شهر معتدل کوهستانی است. مشخصه مهم شهر کیوی، وجود مناظر طبیعی و کوه های مشجر و پارک های زیباست. از مناطق مهم، دیدنی و توریستی آن میتوان به آبگرم «ایستی سو» و محیط دلپذیر و آرام منطقه و هوای لطیف کوهستان و مناطق زیبای طبیعی آن اشاره نمود. اثرات شفابخش آب های معدنی که همه ساله، مسافران زیادی را از شهرهای دیگر به خود جذب میکند نیز از مشخصات بارز این منطقه است.
مردم شهرستان کوثر (کیوی) عموما به زبان ترکی صحبت می کنند و مسلمان و شیعه مذهب هستند. شهر گیوی ۳۴۰۰۰نفر جمعیت دارد. کوثر یک منطقهی کاملا کشاورزی است و بیش تر افراد آن به کشاورزی اشتغال دارند. از میان هنرهای دستی معروف این شهرستان می توان به تهیه شال، جاجیمهای ابریشمی و پشمی،گلیم بافی، پلاس، لباس های پشمی وکرکی و بافت مسند اشاره نمود. شغل اصلی ساکنین منطقه را کشاورزی، دام داری، پرورش زنبور عسل و صنایع وابسته به آن تشکیل می دهد. از این رو صادرات این شهرستان را سیب، گلابی، گردو و فرآورده های دامی، انواع دام، قالی و گلیم تشکیل می دهند.
جاهای دیدنی کیوی
آبگرم ایسی سو
چشمه آبگرم گیوی در سمت شرق در مسیر جاده گیوی – خلخال بر سر راه اردبیل – خلخال قرار دارد. چشمه معدنی آبگرم ایسی سو که دارای ۲ استخرم زنانه و مردانه است که قبل از ورود باید بلیت تهیه کرد. هتل کوثر آبگرم گیوی در منطقه نمونه گردشگری آبگرم گیوی در نزدیکی رود هیروچایی نیز پذیرای مسافران است.
حمام سنگی
در شهر کیوی، حمام سنگی گیوی که به آن داش حامامی میگویند در کنده کاری میان سنگها قرار دارد که آب آن از ۳ نقطه تامین میشود که درجه حرارت متفاوتی با یکدیگر دارند. آبها در دو ضلع شمالشرقی و شمالغربی در حوضچههایی کوچک جمع میشوند و سپس وارد حوض اصلی میشود. در دیواره شرقی حمام سومین سرچشمه آب جریان دارد که نسبت به ۲ سرچشمه قبل کمی سردتر است.
غار یخگان
غار یخگان یا بوزلوق یک اثر طبیعی است که در روستای هواشانق در ۲۰ کیلومتری شمال شرق کیوی قرار دارد. در فصل گرما یعنی تابستان در داخل غار یخ موجود است که باعث خنک و دلپذیر شدن هوا میشود که مورد استقبال مسافران و اهالی قرار میگیرد.
مرداب گنجگاه
مرداب گنجگاه به زبان ترکی گنجگاه گولی نامیده میشود در روستای گنجگاه در فاصله ۱۴ کیلومتری شمال غرب کیوی قرار دارد که طریق جاده ۳۱ از راه اردبیل – جاده گیوی میتوانید به مرداب گنجگاه برسید. مرداب گنجگاه فصلی بوده و در فصل تابستان آب آن کمتر میشود اما باز هم زیبایی خود را داراست.
پل تاریخی فیروزآباد
پل تاریخی فیروزآباد که به دست مهندسان آلمانی ساخته شده است.
روستای فیروزآباد در ۳۰ کیلومتری جنوب غرب کیوی در نزدیکی هیروچایی قرار دارد. پل فیروزآباد در محل به هم پیوستن رودخانههای گیوی چایی و سنگ آباد در سال ۱۳۱۲ در زمان جنگ جهانی دوم در دوره پهلوی توسط مهندسان آلمانی احداث شده است. مزرعه رومانف جوادی، پل معلق پیر تقی و دربند فیروزآباد از دیدنیهای روستای فیروزآباد کیوی هستند.
سنگ سوراخ
سنگ سوراخ یا دلیکلی داش در ۱۲۰ کیلومتری شمال کیوی قرار دارد. از رسم و رسومات جالبی که در این محل برگزار میشود میتوان به اجتماع دختران مجرد و زنان نازا در روز چهارشنبهسوری اشاره کرد که نیت میکنند و از سوراخ سنگ رد میشوند. اگر به آرزوی خود برسند چهارشنبهسوری سال بعد در دلیکلی داش به رقص و پایکوبی میپردازند و شیرینی پخش میکنند.
روستای کرندق
روستای کرندق در ۲۰ کیلومتری شمال کیوی قرار دارد که در آن ییلاق بابا رشید در کوه بابا رشید کرندق (خان یوردی) از ییلاقات باصفای شهرستان کوثر است. امامزاده سید کاظم(ع) از اماکن زیارتی در روستای کرندق است.یکی از رسومات این منطقه گذر دختران مجرد از سوراخ سنگ به نیت بخت گشایی در روز چهارشنبه سوری است.
منبر مشکول
روستای مشکول در ۳۵ کیلومتری جنوب کیوی قرار دارد. منبر مشکول معروف به منبر عبدالله در روستای مشکول قرار دارد. منبر مشکول از جنس چوب و قهوهای رنگ است که از هیچ میخی در ساخت آن استفاده نشده است. بر بدنه آن آیت الکرسی با خط کوفی نوشته شده است. قدمت منبر تاریخی مشکول به ۹۰۰ سال پیش بازمیگردد. پل معلق پیرتقی بر فراز رود هیروچایی در ۳ کیلومتری جنوب روستای مشکول واقع شده است که دیدن آن را همراه با چشمههای آب معدنی پیرتقی به شما توصیه میکنیم.
پارک فدک کیوی
در گیوی پایین، در کنار باغهای رودخانه کیوی چایی پارک فدک کیوی واقع شده است. پارک فدک با مساحت ۳۰۰۰ متر مربع در دهه ۷۰ بنا شده است که یکی از زیباترین و بزرگترین پارکهای منطقه به شمار میرود.
صنایع دستی شهر کیوی
جاجیم بافی، قالی بافی، گلیم بافی و پارچههای شال پشمی از صنایع دستی کیوی به شمار میروند.