گزارشی از سرگیری نشست کمیسیون مشترک برجام

هجدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام به ریاست انریکه مورا، مدیر سیاسی اقدامات خارجی اتحادیه اروپا و با حضور مقامات ارشد آلمان، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و ایران روز سه‌شنبه 17 فروردین 1400 (6 آوریل) در وین، پایتخت اتریش برگزار شد. طرفین توافق کردند که ادامه مذاکرات را روز جمعه 20 فروردین 1400 (9 آوریل) در همین شهر از سر بگیرند. شرکت‌کنندگان در این مذاکرات احتمال بازگشت آمریکا به برجام، اجرای کامل آن و لغو تحریم‌ها علیه ایران را بررسی کردند.

به گزارش بی بی سی، نمایندگان دولت جو بایدن رئیس جمهور آمریکا به گفتگوهای اتمی در وین ملحق شده‌ و در هتلی در وین مستقر شده‌اند که حدود ده دقیقه با محل مذاکرات فاصله دارد. به گفته طرفین قرار نیست هیچ ملاقاتی بین نمایندگان ایران و آمریکا برگزار شود. هماهنگ کننده اتحادیه اروپا به عنوان میانجی با همه طرف‌ها از جمله ایران و آمریکا در تماس خواهد بود. رابرت مالی نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران سرپرستی گروه مذاکراتی ایالات متحده را بر عهده دارد. مالی گفته است که بازگشت آمریکا به برجام برای حفظ منافع این کشور حیاتی است. او پیش‌بینی کرده که اگر هر یک از طرفین موضع حداکثری داشته باشد، مذاکرات به مشکل خواهد خورد اما افزوده که اصل این گفتگو "راه درستی" است.

انریکه مورا مدیر سیاسی اقدامات خارجی اتحادیه اروپا طی توییتر قبل از حضور در این نشست نوشت: هدف ما اطمینان از بازگشت تمام طرف‌ها به این توافق و اجرای کامل و موثر آن است.

مورا در پایان نشست نیز آن را توصیف کرده و اظهار داشت که طرف‌ها، توافق و انگیزه برای پیوستن به اقدامات دیپلماتیک لازم را دارند.

عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران درباره این نشست گفت: این نشست عادی کمیسیون بود که هر سه‌ماه یک‌بار انجام می‌شود و مصادف شد با فرصتی که برای بازگشت به برجام توسط همه کشورها شکل گرفته است. وی افزود: نشست اول ویدئو کنفرانسی برگزار شد و این نشست دوم بود. در مجموع جلسه سازنده‌ای بود و توافق کردیم دو گروه کاری تحریم‌ها و هسته‌ای تشکیل شود و این‌ها متشکل از کارشناسان همه کشورها بجز آمریکاست. آمریکا در هیچ جلسه‌ای که ایران حضور داشته باشد، حضور ندارد و این سیاست قطعی ماست. عراقچی در ادامه گفت: وظیفه کارگروه‌ها این است که مجموعه اقداماتی که آمریکا باید انجام دهد تا رفع کامل تحریم‌ها در یک مرحله صورت گیرد را، مشخص کنند. فهرستی از اقدامات باید مشخص شود. در کمیسیون مشترک برجام هم پذیرفته شده است که بازگشت گام به گام پذیرفته نیست. احتیاجی به این سیاست نداریم و کارهایی که ایران و آمریکا باید انجام دهند برای بازگشت به برجام، روشن است. البته ایران مجموعه اقداماتش را بعد از این‌که آمریکا اقداماتش را انجام داد و راستی‌آزمایی کردیم، انجام می‌دهد. وی ادامه داد: مذاکرات بین ما و 1+4 در قالب کمیسون مشترک است این‌که این موارد را چگونه به آمریکا منتقل کنند به آنها مربوط است در وین یا هر جای دیگر. حرکت گام به گام نداریم و معتقدیم در یک گام نهایی کار باید انجام شود. تنها گفت‌وگوهایی که داریم، گفت‌وگوهای فنی و حقوقی است که دارد انجام می‌شود. ما فقط درباره این‌که بازگشت به برجام شامل چه چیزهایی باید باشد، گفت‌وگوی حرفه‌ای و حقوقی انجام می‌دهیم. معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد: قرار است صبح روز جمعه دوباره کمیسیون مشترک در سطح معاونان و مدیران سیاسی تشکیل شود و پیشرفت کار را ببینیم. مشکلات و موانع را ارزیابی کنیم. اگر ببینیم طرف‌های ما جدی نیستند کار را خاتمه می‌دهیم. عجله‌ای در این امر نداریم، ما زمانی مذاکرات را جلو می‌بریم که در راستای منافع ایران باشد. وی تاکید کرد که جلسات جداگانه‌ای با چین و روسیه در حاشیه مذاکرات داشته و همواره به رایزنی‌های مستمر با این کشورها ادامه می‌دهند و همکاری خوبی هم بین سه کشور در جریان است. همچنین با کشورهای اروپایی هم رایزنی داشته‌اند و دوبار با آقای مورا مسائل را بررسی کرده و هماهنگی‌ها را انجام داده‌اند.

علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران در نشست خبری ویدیویی خود با خبرنگاران اظهار داشت: ما در سرآغاز فرایند احیای برجام هستیم و امروز هم با اطمینان می‌گوییم که در آینده‌ای بسیار نزدیک دولت امریکا راهی به جز خاتمه دادن به رفتارهای قانون شکن ندارد، تحریم‌های یکجانبه و ناقض توافق و مقررات بی‌ المللی به پایان خواهد رسید. وی در خصوص نشست کمیسیون مشترک برجام در وین به ارائه توضیحات پرداخته و گفت: نشست وین فرصتی برای تبادل نظرات همه طرف‌ها درباره نحوه و زمانبندی بازگشت به تعهدات در برجام است. ربیعی در پاسخ به خبرنگار CBS آمریکا درباره مذاکرات در وین گفت:‌ شرط عقلانی بودن در حضور در یک مذاکره این است که فردی که مذاکره را ترک کرده ابتدا به عهد خود برگردد. چون سابقه عهدشکنی متعدد دیدیم، تا قبل از بازگشت آمریکا به برجام هیچ مذاکره‌ای نخواهیم داشت. البته آماده‌ایم نظرات دیگران را بشنویم و پیشنهادات را بررسی کنیم. اجرای برجام به همان سادگی نقض برجام از طرف آمریکاست. تا زمانی که تحریم‌ها تماما لغو نشود ایران به تعهدات خود بازنخواهد گشت. سخنگوی دولت ایران با بیان اینکه دستور کار جلسه رفع تحریم‌های آمریکا و اجرای تعهدات دو طرف است، ادامه داد: اظهارات راب مالی، مسئول تیم مذاکره آمریکا در نشست وین، درباره لغو تحریم‌های نقض برجام را امیدوارانه ارزیابی می‌کنیم. این موضع می‌تواند روند برای اصلاح رفتار آمریکا باشد. مشتاقانه منتظر عملی شدن این اظهارات هستیم. این شیوه می‌تواند به روند مناسب قبل از ترک ترامپ از برجام کمک کند.

جن ساکی سخنگوی کاخ سفید هم گفت "امروز اولین روز" مذاکراتی بود که از مجرای شرکای اروپایی در جریان است و "انتظار داریم روندی طولانی باشد" اما به باور دولت آمریکا "راه دیپلماتیک بهترین راه پیش رو است." وی افزود: کنار کشیدن دولت دونالد ترامپ از برجام سبب شده است "توان هسته‌ای ایران بسیار کمتر در معرض دید قرار گیرد." خانم ساکی "نحوه بازگشت ایران به تعهداتش و کاری که آمریکا لازم است انجام دهد" را یکی از مهمترین موضوعات گفتگوها دانست و تاکید کرد: ما این را روشن کرده‌ایم که منتظر اقدامی نیستیم و اجازه می‌دهیم گفتگوها ادامه پیدا کنند.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم درباره مذاکرات هسته‌ای گفت که خواسته‌های ایران «حداکثری» است و طرح آنها در این جلسات سازنده نیست. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفت که خواسته‌های حداکثری ایران راهگشا نخواهد بود. پرایس، تاکید کرد که دلیل حضور در این گفت‌وگوها این است که قدم‌های دو طرف برای بازگشت به تعهدات تصریح شده در توافق مورد بحث قرار بگیرد.

دو گروه کاری همزمان مشغول به کار است. یک کارگروه بر گام‌هایی متمرکز است که ایران باید بردارد تا به تعهداتش در برجام بازگردد. کارگروه دیگری هم هست که لغو گام به گام تحریم‌های آمریکا بنا به برجام را در دستور کار دارد.

سناتور تام کاتن از حزب جمهوری‌خواه که یکی از چهره‌های مخالف برجام است، در توییتی نوشته که ایرانی‌ها به قصد گرفتن امتیازاتی به وین رفته‌اند. کاتن نوشته که هیئت ایرانی شامل تعداد زیادی بانک‌دار و فعال امور نفتی هستند و این افراد برای گرفتن امتیازاتی از دولت بایدن عازم وین شده‌اند.

میخائیل اولیانف، نماینده دائم روسیه، در آژانس بین المللی انرژی اتمی که در این مذاکرات حضور دارد، نتیجه اولیه این نشست را مثبت ارزیابی کرده اما اظهار داشته است که ترمیم برجام به فوریت اتفاق نخواهد افتاد و امری است که نیازمند زمان است.

گفته می‌شود پس از این جلسه، دو نشست کارشناسی موازی میان اعضای کمیسیون مشترک برجام یکی درباره رفع تحریم‌های آمریکا و دیگری درباره بازگشت ایران به تعهدات اتمی تشکیل شد. قرار است نتیجه این دو نشست به کمیسیون مشترک گزارش شود که در سطح معاونان وزارت خارجه ایران، بریتانیا، فرانسه، آلمان، چین و روسیه تشکیل می شود.

این در حالی است که در ایران برخی از سیاستمداران از جمله ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه و برخی از روزنامه‌های منتقد از شروع مذاکرات اخیر انتقاد کرده‌اند. روزنامه وطن روز سه‌شنبه در تیتر اول خود مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا در وین را "شتابزدگی دولت روحانی" خوانده که "فشار را از روی دولت آمریکا برمی دارد".

از سوی دیگر برخی از رسانه‌ها نیز گزارش دادند که معترضان به سیاست‌های ایران در برابر هتل محل برگزاری کمیسیون مشترک تجمع کردند.

گفتنی است، آمریکا سه سال پیش از برجام خارج شد و همه تحریم‌های اتمی را همراه با تحریم‌های جدید دیگر مجددا اعمال کرد. ایران نیز پس از یک سال عمل به توافق، قدم به قدم از تعهدات برجامی خود کاست. ایران اکنون غنی سازی 20 درصدی را از سرگرفته، ذخایر اورانیوم غنی شده خود را به بیش از 10 برابر حد مجاز رسانده و سطح بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را کاهش داده است. ایران خواستار پایان فوری تمامی تحریم‌های یکجانبه آمریکا است. آیت الله علی خامنه ای گفته است که همه تحریم‌های آمریکا باید یکجا رفع شود و سپس ایران با "راستی آزمایی" آن دوباره به تعهدات خود در برجام بازخواهد گشت. ایالات متحده پیشتر با این پیشنهاد مخالفت کرده بود.