سن جوردی؛ جشن گل، عشق و کتاب در بارسلونا

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه: روز ۲۴ آوریل (چهارم اردیبهشت) هر سال در شهر بارسلونا و دیگر شهرهای منطقه کاتالونیا عید «سن جوردی» (San Jordi) جشن گرفته می‌شود. در این روز چهره شهر به طور کامل تغییر می‌کند. خیابان‌ها و پیاده‌روها پر از دستفروشان و دکه‌هایی می‌شوند که به فروش گل یا کتاب مشغولند. در سال‌های پیش، قبل از درگیر شدن جهان با همه‌گیری کرونا، در این روز خانواده‌ها هم به فضای شهر می‌آمدند تا برای فرزندان و عزیزان خود گل و کتاب بخرند و در فستیوال بزرگی که همه شهر را فرا گرفته شرکت کنند. این جشن روز عشاق نیز هست.

سن جوردی، قدیس منطقه کاتالونیا به شمار می‌رود. در کشور اسپانیا هر منطقه، هر شهر و هر روستا قدیس (یا محافظ) مخصوص به خود را دارد. به عنوان مثال نام قدیس شهر بارسلونا «مرسه» است و قدیس شهر مادرید نیز «سنت ایسیدرو» نام دارد. هر کدام از این قدیس‌ها در شهر یا منطقه مربوطه روز جشن مخصوص به خود را دارند و این روز در تقویم تعطیل رسمی است. از این جهت در اسپانیا با این پدیده زیاد برخورد می‌کنیم که یک روز در یک منطقه از کشور تعطیل است در حالیکه بقیه کشور در آن روز کار می‌کنند. گفته می‌شود که انتخاب سن جوردی به عنوان قدیس محافظ کاتالونیا به قرن نوزدهم و به دورانی باز می‌گردد که با عنوان «رانایشنسا» یا رنسانس کاتالونیا مشهور است. احیای این نماد باعث ایجاد وحدت و حرکت به سمت سرزمینی مدرن در این منطقه شد.

ریشه اسطوره‌ای عید سن‌جوردی

در افسانه‌ها آمده است که روزگاری در یک شهر کوچک در کاتالونیا با نام «مونت بلانک» اژدهایی پدیدار شد که بر روی شهر پرواز می‌کرد و حیواناتی را که در مزارع بودند و گاهی نیز انسان‌ها شکار می‌کرد. وقت‌هایی که موفق به شکار نمی‌شد با آتش نفسش زمین‌های کشاورزی و محصولات مردم را می‌سوزاند. مردم شهر برای مراقبت از خود و زمین‌هایشان تصمیم گرفتند هر روز یک نفر از خود را به عنوان قربانی برای اژدها بفرستند تا از آتش خشم او مصون بمانند. یک روز قرعه به نام دختر پادشاه می‌افتد و درست وقتی که اژدها آماده شده است تا او را ببلعد، ناگهان شوالیه‌ای شجاع از راه می‌رسد و به جنگ اژدها می‌رود. او سن جوردی است.

سن جوردی نیزه‌اش را در گردن اژدها فرو می‌کند و خونش را می‌ریزد و او را از پای در می‌آورد. از جای ریخته شدن خون اژدها بر زمین بوته‌های گل سرخ سر بر می‌آورند. این افسانه نمادین سرچشمه انتخاب سن جوردی به عنوان محافظ زمین‌های کاتالونیا از یک سو و نیز سمبلی برای عشق (روییدن گل‌های سرخ و نجات جان پرنسس) بوده است. خریدن و هدیه دادن گل به عزیزان رسمی است که از این وجه اسطوره‌ای آمده است.

چرا کتاب به جشن روز سن جوردی اضافه شده است؟

این بخش از سنت کاتالان به اوایل قرن بیستم باز می‌گردد. کتابفروشان و فعالان صنف کتابفروشی با همراهی مسئولان این صنف تصمیم گرفتند روز ۲۳ آوریل را به عنوان روز کتاب جشن بگیرند. دلیل این امر آن است که این روز مصادف است با سالروز مرگ ویلیام شکسپیر، میگل د سروانتس و گارسیلاسو دلا وگا (شاعر مشهور اسپانیایی در قرن شانزدهم).

همچنین این روز مصادف است با سالگرد تولد تعداد دیگری از نویسندگان مهم اسپانیا و جهان از جمله ژوزپ پلا، موریس درون، ولادیمیر ناباکوف و مانوئل مخیا وایخو. از آنجایی که سنت برگزاری محافل ادبی، توجه به ادبیات، چاپ کتاب و شعر و داستان در شهر بارسلونا سنتی دیرینه بوده است، سرانجام در ابتدای قرن بیستم این روز را به عنوان روزی برای بزرگداشت کتاب نیز انتخاب کردند. امروز این دو مناسبت به شکل جالبی با یکدیگر تلفیق شده‌اند و هدیه دادن گل و کتاب به عزیزان تبدیل به یک فرهنگ شده است.

جشن سن جوردی و محدودیت‌های مربوط به کرونا

سال گذشته این جشن اساساً برگزار نشد. دلیل این امر نیز قرنطینه اجباری اعلام شده از سوی دولت اسپانیا برای مقابله با موج شدید بیماری در سراسر کشور بود. امسال این جشن برگزار می‌شود اما قرار است با رعایت جدی مسائل بهداشتی و سلامت باشد. برای انجام این امر شهرداری بارسلونا برنامه‌ای تدارک دیده است تا جشن سن جوردی به صورت غیر متمرکز برگزار شود. برا این کار در تمامی محله‌های شهر بارسلونا به تفکیک، برنامه‌هایی فرهنگی و جایگاه‌های مشخص فروش گل و کتاب در نظر گرفته شده است. این کار برای حفظ فاصله این جایگاه‌ها با هم و نیز جلوگیری از تجمع افراد زیاد در یک نقطه خاص انجام شده است. به این ترتیب در شرایطی که در سال‌های گذشته رخدادهای اصلی جشن در مرکز شهر، حوالی میدان کاتالونیا و خیابان مشهور رامبلا و نیز خیابان پاساژ د گراسیا برگزار می‌شد، امسال این رخدادها در همه محلات و مناطق شهر پراکنده شده‌اند. کتابفروشی‌های زیادی میزبان نویسندگان سرشناس هستند تا کتاب‌های خود را برای خوانندگان امضا کنند، نمایش فیلم، اجرای موسیقی و از همه فراگیرتر محوطه‌هایی برای بازی و فعالیت کودکان از دیگر برنامه‌هایی است که در این روز برگزار می‌شود.

جشنی که مانع از ترویج فرهنگ آمریکایی شده است

استقبال از این جشن به صورت گسترده در شهرهای منطقه کاتالونیا نشان می‌دهد چگونه تاکید بر ارزش‌های فرهنگی بومی می‌تواند باعث مقابله با پدیده آمریکایی کردن فرهنگ در جهان شود. اگرچه روز سن ولنتاین به عنوان «روز عشق» در اغلب نقاط دنیا جا افتاده و در آن عشاق به یکدیگر هدایایی مثل عروسک‌ها یا قلب‌های رنگارنگ در اندازه‌های مختلف می‌دهند (در کشورمان ایران نیز این روز به تدریج تبدیل به یک مناسبت همگانی شده است) در بارسلونا و دیگر شهرهای منطقه کاتالونیا این روز در مقابل روز سن جوردی بسیار کم جلوه است.

روز عشاق در این منطقه بر خلاف دیگر نقاط اسپانیا و بر خلاف بسیاری از کشورهای جهان، نه تنها در ماه فوریه و در روز سن ولنتاین جشن گرفته نمی‌شود، که در فصل بهار و به ماه آوریل تعلق دارد. از آن گذشته هدایای این روز بسیار سمبلیک و فرهنگی هستند. شاخه‌ای گل یا یک کتاب (و اغلب هر دو مورد) هدایای عشاق به یکدیگر هستند. از این گذشته، صنعت نشر کتاب و صنف کتابفروشان در این روز (و در روزهای منتهی به آن) از کسب و کار خود غبارزدایی می‌کنند و رونق بزرگی را در کار خود تجربه می‌کنند.

جشن سن جوردی نمونه‌ای از کار خوب فرهنگی است که در آن نه تنها به سنت‌های گذشته به خوبی احترام گذاشته می‌شود، بلکه این آداب و رسوم به روز شده و نسل جوان را نیز درگیر خود می‌کند. ضمن اینکه مقاومت فرهنگی مستحکمی نیز در مقابل امواج خروشان فرهنگ آمریکایی که در حال بلعیدن جهان است ایجاد می‌کند. از این منظر بررسی علمی و تاریخی و مردم شناسانه این جشن می‌تواند به عنوان مدلی برای استفاده در کشورمان مورد توجه قرار گیرد.

این خبر را رایزنی فرهنگی ایران در اسپانیا برای مهر ارسال کرده است.