نگهداری کتب خطی وقفی ایرج جنابی از ارزشمندترین نسخ فقه و فلسفه در کتابخانه ملی ایران

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت به نقل از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حمزه مرادی‌ بهرام فهرست نویس نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درخصوص کتاب‌های خطی وقف شده ایرج جنابی (گیلانی) عنوان کرد: این شخصیت از دانشمندان و شعرای گیلان است و در سال 1306 شمسی متولد شده، او سال‌ها به امر قضاوت مشغول بود؛ این قاضی به مکاتب ادبی آشنا و در امر کتابشناسی زبده بوده است.

وی ادامه داد: جنابی سفرهای متعددی به سرزمین‌های اسلامی مانند مصر، تونس، مراکش، ترکیه، هند و سوریه داشته و حاصل این مسافرت‌ها خریداری و جمع آوری نسخه‌های خطی و کتاب‌های چاپی و نشریات تخصصی بود که برخی مانند دوره کامل مجله فقهی «المقتطف»، نمونه مشابهی جز در کتابخانه‌های ایران ندارد.

مرادی‌ بهرام تصریح کرد: زنده یاد جنابی در سال 1375، به دلیل عشق به فرهیختگان کشور و تلاش برای محفوظ ماندن مجموعه کتاب‌هایش، تعداد 700 جلد نسخه خطی به همراه چهارده هزار جلد کتاب چاپی را به کتابخانه دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس اهدا و وقف کرد؛ این امر با همکاری ریاست وقت دانشکده علوم انسانی، زنده یاد صادق آئینه‌وند به انجام رسید. واقف جز مُهری که بر برگ نخست تمام کتاب‌ها نقش بسته، سند وقف دیگری نگاشته نشد.

وی عنوان کرد: سرانجام جنابی در سال 1377 چهره در نقاب خاک کشید و در زادگاه خویش به خاک سپرده شد. در زمان حیات هیچگاه تجلیل و قدردانی شایسته‌ای از این عالم فرهیخته، صورت نگرفت و امید است با انتشار فهرست این مجموعه، زمینه‌ای برای معرفی هرچه بهتر زنده یاد جنابی، به همگان فراهم آید؛ تا همواره چراغ اهدای کتاب و به‌خصوص مجموعه‌های خطی به کتابخانه‌ها و مراکز علمی و فرهنگی، فروزان بماند.

مرادی‌ بهرام گفت: مجموعه اهدایی زنده یاد ایرج جنابی شامل 689 جلد کتاب خطی، 700 جلد کتاب چاپ سنگی و بیش از چهارده هزار جلد کتاب چاپی است که به صورت وقف در اختیار کتابخانه دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس تهران قرار گرفته است. بیشتر نسخه‌های خطی این مجموعه در تملک علمایی چون شیخ حر عاملی و شیخ فضل الله نوری بوده و به مباحث فقهی، اصول و فلسفی اختصاص دارد.

این فهرست نویس نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه گفت: در راستای ساماندهی نسخ خطی این کتابخانه تفاهم‌نامه همکاری بین سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس به امضا رسید و سازمان اسناد و کتابخانه ملی عهده‌دار سازماندهی، فهرست‌نویسی، چاپ و انتشار فهرست نسخ خطی، حفاظت و نگهداری نسخه‌های خطی و چاپ سنگی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس شد.

وی ادامه داد: همچنین مشارکت در رقومی‌سازی منابع خطی و همکاری در آفت‌زدایی و مرمت، تهیه چاپ عکسی (فاکسیمیله) و اطلاع‌رسانی نسخه‌های خطی از دیگر بندهای تفاهم‌نامه امضاء شده بود.
مرادی‌ بهرام تصریح کرد: ویژگی بارز کتاب‌های خطی مجموعه ایرج جنابی، جنبه محتوایی آنهاست. از امتیازات این مجموعه می‌توان به بیشترین تعداد نسخه‌های به خط مولف، نسخه‌های کمیاب و منحصر به‌فرد، نسخه‌هایی که در تملک علمایی چون شیخ حر عاملی، شیخ فضل الله نوری بوده و همچنین وجود بسیار زیاد تقریرات درس علمای بزرگی چون شیخ مرتضی انصاری و میرزا حبیب‌الله رشتی اشاره کرد.

وی گفت: زنده‌یاد جنابی با توجه به علاقه و تخصص خویش و شناخت کاملی که از نویسندگان و عناوین مؤلفات آنها داشت، هر یک از کتاب‌ها را خود شخصا برمی‌گزید. وجود برخی اطلاعات کتابشناسی نگاشته شده در نسخه‌ها به خط مرحوم جنابی، نشان می‌دهد که وی شخصیتی کتاب‌شناس نیز بوده است. بر همین اساس است که بیشترین فراوانی موضوعات نسخه‌ها را مباحث فقهی، اصولی و فلسفی دربر می‌گیرد. پس از آن موضوعاتی از جمله کلام، منطق و عرفان در رتبه دوم قرار دارد و کتاب‌های تاریخ، ادبیات، حساب، نجوم، پزشکی، موسیقی کمترین تعداد عناوین را به خود اختصاص داده‌اند.

مرادی‌ بهرام افزود: این کتاب‌ها از قدیمی‌ترین تاریخ در قرن ۶ هجری تا جدیدترین در قرن 14 هجری نگاشته شده‌اند و با توجه به سفرهای متعدد واقف به سرزمین‌های مختلف، محل کتابت نسخه‌ها از شرق تا غرب ممالک اسلامی را شامل می‌شود.

وی عنوان کرد: یکی از اهداف کتابخانه ملی در بحث فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی رسیدن به الگویی واحد و وحدت رویه در فهرست نسخ خطی و بر پایه یک شیوه و استاندارد واحد و ثابت است. بنابراین فهرست مجموعه دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرّس براساس شیوه و استاندارد کتابخانه ملی از سوی فهرست نویسان کتابخانه ملی در قالب پایان‌نامه دانشگاهی انجام پذیرفته است و هنوز نیز در همان قالب باقی مانده است. امیدواریم در آینده نزدیک فهرست این مجموعه ارزشمند در قالب کتاب چاپ شود تا در اختیار پژوهش‌گران، اساتید حوزه‌های مختلف علمی و دانشجویان قرار گیرد.