روایت ایرانی «گنج اژدها» در مسیر جهانی/ ایده‌ای که «انسی» پسندید

به گزارش خبرنگار مهر، «گنج اژدها» دومین انیمیشن سینمایی به کارگردانی اشکان رهگذر پس از «آخرین داستان» است که در استودیو هورخش تولید می‌شود. این انیمیشن سینمایی به‌تازگی در بخش میفا پیچز جشنواره بین‌المللی انسی ۲۰۲۱ پذیرفته شده و تنها نماینده سینمای انیمیشن ایران در این بخش است.

در این دوره از میفا پیچز ۴۳۳ انیمیشن از سراسر دنیا خواستار حضور در این بخش بودند که تنها ۳۶ کار واجد شرایط حضور در این بخش شناخته شدند و از این میان ۸ انیمیشن سینمایی از کشورهای آمریکا، فرانسه، آلمان، مکزیک و… حضور دارند.

رهگذر پیش‌از این هم با اولین انیمیشن سینمایی‌اش، «آخرین داستان» در سال ۲۰۱۳ در این بخش پذیرفته شده بود که توانست این موفقیت را با دومین انیمیشن سینمایی‌اش تکرار کند. او در گفتگو با مهر درباره ویژگی‌های انیمیشن سینمایی «گنج اژدها» و اهمیت حضورش در انسی صحبت کرده است.

سوژه‌ای که از داستان‌های مادربزرگم آمد

اشکان رهگذر کارگردان انیمیشن سینمایی «گنج اژدها» در گفتگو با خبرنگار مهر درباره ویژگی‌های این انیمیشن سینمایی و اهمیت حضورش در جشنواره انسی گفت: ما در این انیمیشن این بار به سراغ فضای حماسی نرفتیم. البته ادبیات کهن همیشه برایم جذاب بوده است ولی فکر کردم که با توجه به اینکه می‌خواهم فیلم دیگری بسازم، بهتر است فضای جدیدی را تجربه کنم و به سراغ یکی دیگر از دغدغه‌هایم بروم. دغدغه‌ای که من و برادرم؛ آرمان رهگذر که در این کار تهیه‌کننده است، هر ۲ درگیر آن هستیم؛ محیط‌زیست.

وی افزود: سوژه «گنج اژدها» زمانی شکل گرفت که مادربزرگ من داستانی را برایم تعریف کرد. مادربزرگم در روستایی به نام «سرشک» در شهر نطنز زندگی می‌کند. یکی از شهرهای کویری ایران که در آنجا خشک‌سالی در حال حاضر هم مساله جدی است و قنات‌ها، نقش بسیاری مهمی در زندگی مردم و محیط‌زیست آنجا ایفا می‌کنند، اما متأسفانه این قنات‌ها که هزاران سال از ساخت آنها می‌گذرد، در حال از بین رفتن هستند. زمانی که بچه بودم مادربزرگم برای من قصه فولکلوری درباره علت قطع شدن آب در آن منطقه می‌گفت که بسیار جذاب بود. قصه‌ای درباره یک اژدها و گنج. این قصه اولین منبع الهام من برای نوشتن فیلمنامه «گنج اژدها» بود که توسعه پیدا کرد.

خیلی از درون‌مایه‌های فیلمنامه «گنج اژدها» از داستان‌ها و افسانه‌های ایرانی گرفته شده است. حتی شخصیت‌های اساطیری در این قصه حضور دارند و نشانه‌هایی از قصه‌های هزار و یک‌شب هم در این فیلمنامه دیده می‌شود رهگذر ادامه داد: از کودکی تا الان این قصه همیشه در ذهنم بوده است. با گذر زمان و بالا رفتن درکم نسبت به محیط‌زیست، این داستان در ذهنم پررنگ‌تر شد و تصمیم گرفتم آن را سوژه دومین فیلمم قرار بدهم. البته باید اضافه کنم خیلی از درون‌مایه‌های فیلمنامه «گنج اژدها» از داستان‌ها و افسانه‌های ایرانی گرفته شده است. حتی شخصیت‌های اساطیری در این قصه حضور دارند و نشانه‌هایی از قصه‌های هزار و یک‌شب هم در این فیلمنامه دیده می‌شود. همه این منابع از فیلتر من به‌عنوان ارائه‌دهنده طرح و آیدا نوشالی به‌عنوان نویسنده فیلمنامه گذشته است تا تبدیل به «گنج اژدها» شده است.

وی با اشاره به اینکه تهیه‌کننده‌ای از کانادا در فرآیند ساخت این اثر او را همراهی می‌کند، بیان کرد: علیرضا کبیری به نمایندگی از شرکت میستیک هوس کانادایی در این پروژه با ما همکاری دارد. ما در مجموعه هورخش همیشه سعی کردیم در کارهایمان نگاه جهانی داشته باشیم و از سال ۲۰۱۳ که اولین حضور ما به‌واسطه انیمیشن سینمایی «آخرین داستان» در بازارهای جهانی فیلم بود، همیشه تلاش کرده‌ایم تا از ظرفیت‌ها و منابعی که در فضای بین‌المللی وجود دارد، استفاده کنیم. آقای کبیری ایرانی‌تبار و از دوستان ما هستند که نسبت به کار ما علاقه داشتند و قرار است در تأمین بخشی از بودجه فیلم به ما کمک کنند. فکر نمی‌کنم تحریم‌ها برای ما مشکلی به وجود بیاورند چون معمولاً کارهای فرهنگی و هنری مشمول تحریم نمی‌شوند. ضمن اینکه مشارکت میستیک هوس برای تأمین هزینه‌هایی است که قرار است در خارج از کشور برای فیلم انجام دهیم.

رهگذر درباره اینکه یکی دیگر از تهیه‌کنندگان فیلم برادرش است، توضیح داد: برادرم آرمان بیشتر از همه ما دغدغه‌های محیط‌زیستی دارد و هم در مجموعه هورخش سعی می‌کند این نگاه محیط‌زیستی‌اش را پیاده کند و هم خودش فعال محیط‌زیست است. او انیمیشن کوتاه «جبیر» را که آن‌هم موضوع محیط‌زیستی دارد تهیه‌کنندگی کرده است. اصلاً این انیمیشن بر اساس دغدغه‌های او بود که شکل گرفت. در طول پروژه «آخرین داستان» هم آرمان رهگذر به‌عنوان مجری طرح در کنار احسان رسول‌اف تهیه‌کننده بود. بسیاری از کارهایی که باید انجام می‌شد اعم از مسائل مالی یا مذاکرات با گروه‌های مختلف را او انجام می‌داد. بنابراین در همان دوران هم تجربه تهیه‌کنندگی را به دست آورد. در این پروژه هم عملاً چون آقای کبیری در کاناداست و تولید در ایران اتفاق می‌افتد، این آرمان است که بیشتر بر کار نظارت دارد.

«گنج اژدها» نگاه جهانی دارد

کارگردان «آخرین داستان» درباره حضور «گنج اژدها» در بخش میفاپیچز شصتمین دوره جشنواره بین‌المللی انسی فرانسه اظهار کرد: «گنج اژدها» بعد از انیمیشن سینمایی «آخرین داستان»، دومین اثر سینمایی است که از ایران در این بخش حضور پیدا می‌کند و خوشبختانه هر دوی آنها محصول استودیو هورخش هستند. فکر می‌کنم دلیل انتخاب هر دوی این کارها، نگاه جهانی بوده است که داشته‌ایم.

وی افزود: ما در «آخرین داستان» باوجود اینکه قصه برداشتی از شاهنامه، اثری کاملاً ایرانی بود از کهن‌الگوی نبرد خیر و شر استفاده کردیم. کهن‌الگویی که در همه‌جای دنیا مورد توجه و قابل‌درک است. «گنج اژدها» هم در رابطه با موضوع آب و خشک‌سالی است؛ موضوعی که همه جهان را درگیر خود ساخته است. فکر می‌کنم جشنواره بین‌المللی انسی به آثاری علاقه دارد که حرف جهانی دارند. در کنار موضوع، سعی کردیم از گرافیک و طراحی بصری متفاوتی نسبت به کار قبلی‌مان استفاده کنیم. تکرار فضای قبلی نه برای خودمان جذاب بود و نه دیگران. به نظرم می‌رسد که این ۲ ویژگی عامل موفقیت «آخرین داستان» و «گنج اژدها» در این بخش بوده ضمن اینکه موفقیت‌های «آخرین داستان» حتماً در این انتخاب تأثیر داشته چون برای جشنواره انسی بسیار مهم است که وقتی از فیلمی حمایت می‌کند، آن فیلم به نتیجه برسد تا بتواند بگوید فیلمی که از آن حمایت کردم، به نقطه تولید و نمایش رسید. آن‌ها می‌دانند که ما بسیار پیگیر هستیم و با هر سختی که وجود دارد کارمان را به ثمر می‌نشانیم. بنابراین این بحث هم به اعتبار ما کمک کرده است.

موفقیت‌های «آخرین داستان» حتماً در انتخاب «گنج اژدها» تأثیر داشته چون برای جشنواره انسی بسیار مهم است که وقتی از فیلمی حمایت می‌کند، آن فیلم به نتیجه برسد تا بتواند بگوید فیلمی که از آن حمایت کردم، به نقطه تولید و نمایش رسید. آن‌ها می‌دانند که ما بسیار پیگیر هستیم و با هر سختی که وجود دارد کارمان را به ثمر می‌نشانیم رهگذر درباره بخش «میفاپیچز» در جشنواره انسی هم مطرح کرد: میفاپیچز بخشی است که فکر نمی‌کنم عمر آن در جشنواره انیمیشن انسی بیشتر از ۲۰ سال باشد. نام قبلی آن کریتیو فوکس Creative focusبود که بسیار کوچک‌تر از میفاپیچز برگزار می‌شد. حتی آن دوره‌ای که «آخرین داستان» در این بخش پذیرفته شد، هنوز میفاپیچز خیلی در ایران شناخته شده نبود. سیاست این بخش از بازار جشنواره انسی این است که به مولفان و سازندگان انیمیشن‌های کوتاه، سریالی، سینمایی و حتی کارهای تلفیقی اعم از مولتی مدیا، گیم و وی‌آر کمک کند تا آثار خودشان را به مخاطبان حرفه‌ای این حوزه همچون تهیه‌کنندگان، سرمایه‌گذاران، پخش‌کنندگان و توزیع‌کنندگان معرفی کنند.

وی ادامه داد: این موضوع که فیلمی در همان مراحل ابتدایی کار به این افراد متخصص و حرفه‌ای معرفی شود، تأثیر بسیار خوبی روی سرنوشت فیلم دارد. این معرفی می‌تواند منجر به مشارکت این افراد در ساخت اثر شود. این بخش معمولاً چند اسپانسر هم دارد که هرکدام جوایزی را به فیلم‌های برنده اهدا می‌کنند. برای این دوره از جشنواره انسی سه جایزه به سه انیمیشن از ۸ فیلمی که در این بخش حضور دارند، داده می‌شود؛ جایزه اول ۲۵ هزار یورو کمک‌هزینه و دو ماه اقامت کارگردان در موسسه تولید فیلمی است که بتواند در آنجا مسترکلاس بگذارند و برای ساخت فیلمش مشاوره بگیرد.

رهگذر افزود: جایزه دوم ساخت موسیقی تریلر فیلم است و شرکتی که اسپانسر این جایزه است آن را برای فیلم منتخب می‌سازد. جایزه دیگر این بخش، صداگذاری، طراحی و میکس صدای فیلم است. هر سه این جوایز به پایین آمدن هزینه‌های ساخت فیلم کمک می‌کند. مخصوصاً برای کسانی همچون ما که خصوصی هستند و فیلمی مستقل می‌سازند، این جوایز می‌توانند تأثیرگذار باشد. اما حضور در این بخش فقط به جذب حمایت و گرفتن جایزه ختم نمی‌شود، وقتی فیلمی در این بخش حضور پیدا می‌کند به این معنی است که جشنواره انسی تا زمان نمایش فیلم از سازندگان آن حمایت می‌کند. مثلاً وقتی ما در سال ۲۰۱۳ به خاطر «آخرین داستان» در این بخش پذیرفته شدیم، جشنواره انسی با هزینه خودش ما را دعوت به حضور در رویدادی در جشنواره بین‌المللی فیلم کن ۲۰۱۶ کرد و در این رویداد بازهم مهمانانی از سینمای حرفه‌ای حضور داشتند که برای ما بسیار مؤثر بود. از طرف دیگر چون این جشنواره و این بخش را حرفه‌های سینمای انیمیشن رصد می‌کنند، پذیرفته شدن در این جشنواره به معنی این است که همه آن را می‌شناسند و منتظر نمایش آن هستند. این اتفاق مذاکرات پخش بین‌المللی کار را آسان‌تر می‌کند.

این کارگردان درباره زمان ساخت این انیمیشن توضیح داد: اولین مرحله ساخت انیمیشن به‌اصطلاح Development یا توسعه نامیده می‌شود. این مرحله از کار برای ما از حدود سه، چهار سال پیش آغاز شد. این به معنی این نیست که تمام استودیو درگیر آن بودند. گروه دو یا سه نفره‌ای بودند که به توسعه داستان، پرورش ایده و طراحی چند شخصیت اصلی کمک می‌کردند. درنهایت برای آنکه بخش‌هایی از کار را بسازیم، گروهی حدوداً ۱۰، ۱۲ نفرِ را درگیر کار می‌کردیم. اما مرحله پیش‌تولید کار از سال گذشته شروع شد و تا تابستان امسال ادامه خواهد داشت. بعد از آن وارد مرحله تولید می‌شویم و اگر معادلات ما درست از آب دربیاید، «گنج اژدها» برای سال ۱۴۰۲ آماده نمایش خواهد شد.

رهگذر در پایان درباره تکنیک ساخت گنج اژدها مطرح کرد: این کار هم با تکنیک دوبعدی ولی با فضای بصری کاملاً متفاوت از «آخرین داستان» ساخته خواهد شد. «گنج اژدها» هویت بصری مستقل خودش را دارد و امیدوارم که به بهترین شکل پیاده‌سازی شود.