نعیمه زمانی | شهرآرانیوز؛ از کشتی و ورزش زورخانه‌ای که صحبت به میان می‌آید بی‌درنگ مرام پهلوانی و اخلاق نیک به خاطر می‌رسد. همان جوانمردی و مرامی که سیدعلی بامشکی را به گود زورخانه و تشک کشتی کشاند. کشتی‌گیر و رئیس اسبق هیئت کشتی استان که گرچه بازنشسته شده است، اما فراموش نشده و مانند بعضی پیش‌کسوتان با نیکی‌هایش ماندگار شده است. او در دوران فعالیت ورزشی و حرفه‌ای خود کارنامه درخشانی را رقم زده است. امروز در تقویم کشورمان روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای است. مهمان علی بامشکی ساکن محله سجاد شدیم و با او که اکنون نایب رئیس انجمن پیش‌کسوتان کشتی خراسان‌رضوی است گفتگو کردیم.

مرام پهلوانی

سید علی بامشکی آبان ماه سال ۱۳۲۳ در محله عیدگاه به دنیا می‌آید. او با اشاره به کودکی خود می‌گوید: «محله عیدگاه یکی از محلات قدیمی و خوب مشهد است. درگذشته ارتباطات به‌گونه‌ای بود که آنجا همه یکدیگر را می‌شناختند. بیشتر هیئت‌های مذهبی و تکایا نیز در آنجا مستقر بودند و مراسم مذهبی برگزار می‌شد. ریشه مذهبی ما نیز به همان محله و پدربزرگم برمی گردد که حسینیه معتمدالشریعه عیدگاهی (بامشکی) جنب بازار رضا مشهد برپا کرد. هنوز هم دایر است و مراسم عزاداری تا قبل از کرونا در آنجا برگزار می‌شد. من در چنین محیطی بزرگ شدم. در همان دوران دبستان و دبیرستان والیبال، فوتبال و بسکتبال بازی می‌کردم. قدم بلند بود و آن ورزش‌ها را دوست داشتم. در والیبال دبیرستان هم تیم ما مقام اول تا سوم را در چند دوره کسب کرد. فوتبال را هم در زمین‌های خاکی خیابان ۱۷ شهریور با جلیل قوچان‌نژاد (عموی رضا قوچان‌نژاد) بازی می‌کردیم. او در دبیرستان فردوسی درس می‌خواند و در مسابقات آموزشگاه‌ها با هم آشنا شده بودیم.»

بامشکی ادامه می‌دهد: ابتدای کوچه عیدگاه باشگاهی به نام «توس» بود که هم تشک کشتی و هم گود زورخانه داشت. برادر بزرگم در آنجا کشتی و ورزش باستانی تمرین می‌کرد. آن زمان نوجوانی ۱۵، ۱۶ ساله بودم و برادرم من را به یادگیری کشتی تشویق کرد. تا قبل از آن به عنوان تماشاچی به آنجا می‌رفتم و بعد تصمیم گرفتم روی تشک بروم.

تماشاچی نوجوان حالا وارد گود کشتی شده و به سرعت پی به استعدادش می‌برد «به خاطر دارم در سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۰ مسابقات داخلی و خارجی کشتی را در باشگاه توس از نزدیک تماشا می‌کردم. مسابقاتی که با کشتی مرحوم محمد خادم، حمید توکل و کاظم غلامی برای ما هیجان‌انگیز بود. زیرا آن‌ها ورزشکاران تراز اول و خوبی بودند و دیدن مسابقاتشان خیلی لذت‌بخش بود. آن دوره کشتی برای خراسانی‌ها ارزش خاصی داشت و جوانان قدیم هم به آن گرایش داشتند. در این شرایط کشتی را شروع کردم و نزد استاد حمید توکل به فراگیری فنون کشتی پرداختم. هفته‌ای سه روز تمرینات کشتی داشته و هفته‌ای یک روز هم باستانی کار می‌کردم. افرادی که باستانی کار می‌کنند قدرت بالاتنه و دست‌هایشان خوب است. با این حال مرام پهلوانی در این دو رشته افراد را به خود جذب می‌کند.»

استخدام در شرکت برق

پس از دریافت دیپلم ۱۸ ماه در سپاه دانش خدمت کرده و سال ۴۷ کار در شرکت برق را شروع می‌کند. استخدام او نیز داستان خودش را دارد. «سال ۴۷ به دفتر برق منطقه‌ای در خیابان ملک‌آباد رفتم و درخواست کار دادم. منشی آنجا به من گفت روی در نوشته شده است که استخدام نداریم. من در جواب به او گفتم عکسی را ضمیمه درخواستم کرده‌ام تا به مدیریت بدهید.

در عکس، برادر مدیرعامل شرکت برق که رئیس اداره آموزش و پرورش خراسان وقت بود در حال اهدای لوح سپاس به من برای کسب مقام قهرمانی کشتی آموزشگاه‌های خراسان بود. به لطف خداوند و سابقه فعالیت ورزشی، پس از گذشت چند روز با استخدامم به مدت ۳ ماه آزمایشی موافقت شد. به کارم علاقه داشتم و به همین دلیل به‌خوبی آن را انجام می‌دادم. این موضوع سبب شد تا بعد از آن ۳ ماه به کارم ادامه بدهم. پس از استخدام از طرف محل کار به مدت ۲ سال به تهران رفتم و در مرکز فنی و حرفه‌ای مؤسسه عالی برق تهران وابسته به وزارت نیرو در رشته برق قدرت آموزش دیده و مدرک فوق‌دیپلم دریافت کردم. کارم ادامه داشت تا اینکه سال ۵۵ از طرف اداره برای آموزش، بورسیه انگلیس شدم. به همراه همسرم عازم آنجا شدیم و به مدت ۳ ماه در نیروگاه اتمی آموزش لازم را گذراندم.

کسب مقام نایب‌قهرمانی کشور

اولین حضورش روی تشک مسابقات به سال ۱۳۳۸ برمی‌گردد. او درباره موفقیت‌های ورزشی خود می‌گوید: «در سال‌های ۴۳ تا ۴۸ چهاربار در مسابقات آموزشگاه‌های خراسان در وزن ۶۲ کیلوگرم نفر اول شدم. پس از آن در سال‌های ۴۸ تا ۵۲ در مسابقات باشگاه‌های استان در وزن ۶۲ کیلوگرم توانستم رتبه اول را کسب کنم.»

خاطره‌ای از مسابقات باشگاه‌ها نیز دارد و می‌گوید: در این مسابقه چند نفر از دوستان که دارای مقام قهرمانی بودند در وزن ۶۲ کیلوگرم شرکت کردند. در بین آن‌ها من جوان‌ترینشان بودم. دو نفر از شرکت‌کنندگان در مقابل حریف‌های خود بازی را واگذار کردند. من با رقیبان آن‌ها مسابقه داده و نفر اول شدم و بالای سکوی قهرمانی رفتم. برایم افتخاری بود که پس از موفقیت در آموزشگاه‌ها حالا توانسته بودم در مسابقات باشگاه‌ها هم موفق شوم.»

این پیش‌کسوت کشتی هم‌دوره آقایان حبیب غفاری، عسگر ناجی، محمود قشنگ، حسن راستگو، چنگیز عامل و خدابخش عفت‌دار، حسین مهرافروزیان و علی‌رضا رستمی است. او با اشاره به اینکه در اردو‌های تیم ملی مسابقات قبل از انقلاب حضور داشته است، بیان می‌کند: «سال ۵۴ در مسابقات قهرمانی لیگ کشتی کشور که در ساری برگزار شد با وزن ۶۸ کیلوگرم شرکت کردم و توانستم مقام دوم و نایب قهرمانی مسابقات را به دست آورم. نفر اول آن مسابقه مرحوم محمد خرمی بود که یادش را باید گرامی داشت.»

حضور در تیم کشتی برق منطقه‌ای

کار در اداره برق نیز برای علی آقا خارج از فضای کشتی نبوده است. اداره هم تیم کشتی خود را داشت و به گفته بامشکی، آنجا تیم تمام تلاش خود را می‌کرد که در کشور درجه یک باشد. پیش‌کسوت کشتی محله سجاد می‌گوید: «از همان زمان استخدام در اداره برق تا بازنشستگی برای تیم کشتی آنجا فعالیت داشتم و در مسابقات بسیاری زیرنظر اداره شرکت کردم که با موفقیت‌هایی نظیر کسب مقام دوم در مسابقات لیگ کشور و کسب رتبه اول در مسابقات باشگاه‌های استان همراه بود.»

فعالیت در تیم کشتی اداره برق به بازی در آن بسنده نمی‌شود. تلاش او موفقیت‌های بعدی را برایش رقم می‌زند. او ادامه می‌دهد: «از سال ۵۷ تا ۶۷ مربی تیم کشتی برق منطقه‌ای خراسان بودم و از سال ۶۷ تا ۷۷ نیز مسئولیت امور ورزش شرکت برق منطقه‌ای خراسان را به عهده داشتم و سال ۷۷ بازنشسته شدم.»
او خاطراتی نیز از دوران فعالیتش در تیم اداره دارد: «هرساله مسابقات ورزشی کارگران کشور برگزار می‌شود. به یاد دارم سال ۴۹ مسابقات در تبریز برگزار شد. من نیز توسط تیم برق خراسان با همراهی پیش‌کسوتانی از جمله مرحوم پهلوان احمد وفادار، مرحوم عباس گلمکانی، مرحوم نیازی، مرحوم روحانی، حسن راستگو، ابراهیم آزمون، خدابخش عفت‌دار و اکبر زحمتکش در آن شرکت کردیم. با یک اتوبوس به آنجا رفتیم و خاطرات خوبی در طول مسیر برایمان رقم خورد. آن‌قدر خوش گذشت که هنوز هم وقتی به یادش می‌افتم حس خوبی پیدا می‌کنم.»

نام پهلوانان که می‌آید به ویژه آن‌ها که دیگر نیستند آقای بامشکی از خوبی‌های کشتی‌گیران یاد می‌کند. از مرام و اخلاقشان می‌گوید: «در کشتی مرحوم تختی را الگوی خود قرار دادم و کشتی‌گیران دیگر همچنین بودند. مانند مرحوم پهلوان وفادار که هرجا قدم می‌گذاشت به کودکان سلام می‌کرد. فرد خوبی بود طوری که پهلوان پایتخت و صاحب بازوبندی پهلوانی کشور بود.»

حضور در هیئت کشتی

سید علی بامشکی در دوران فعالیتش در هیات کشتی استان نیز خوش درخشیده است. او بیان می‌کند: «از سال ۶۷ تا ۷۰ دبیر هیئت کشتی خراسان بودم و تمام تلاش خود را برای حفظ این ورزش انجام دادم. سال ۹۱ مسئول هیئت کشتی استان شدم و تا سال ۹۵ این مسئولیت را به عهده داشتم. در زمان مسئولیت با آقای رسول خادم جلسات مشورتی ماهیانه داشتیم و تمام رؤسای شهرستان‌ها برای حضور در جلسه باید به تهران می‌رفتیم.»

فعالیت او به‌گونه‌ای بوده که در دورانِ برگزاری اولین دوره مسابقات بین‌المللی کشتی نوجوان جام یادگار امام از سوی مجله بین‌المللی دنیای کشتی به عنوان رئیس هیئت کشتی نمونه در سال ۱۳۹۵ انتخاب می‌شود. او ادامه می‌دهد: «اکنون در انجمن پیش‌کسوتان کشتی استان به عنوان نایب‌رئیس انجمن فعالیت دارم و تمام تلاشمان حمایت از پیش‌کسوتان این ورزش ملی مهم است.»

استفاده از تجربیات برق

پس از بازنشستگی از اداره برق با کارش خداحافظی نمی‌کند. بلکه با راه‌اندازی فروشگاه و شرکتی در زمینه تابلوسازی برق فعالیتش در آن حوزه را ادامه می‌دهد. او در این باره توضیح می‌دهد: «پس از آنکه بازنشسته شدم مغازه‌ای خریده و به فعالیت‌های مربوط به برق می‌پرداختم. پس از گذشت چند سال شرکتی در این حوزه در خیابان سنایی راه‌اندازی کردم تا خدمات بهتری بتوانم ارائه دهم. بیش از ۲۰ سال است که در بازار فعالیت دارم و در حال حاضر رئیس اتحادیه برق صنعتی استان نیز هستم.»

توجه به اخلاق در ورزش

اخلاق برای آقای بامشکی معنا و اهمیت ویژه‌ای دارد. همان اخلاق و مرامی که او را به سمت کشتی کشاند. او با اشاره به ضرورت توجه به پیش‌کسوتان می‌گوید: «پیش‌کسوتان همان آغازگران هستند. آن‌ها الگوی جوانمردی اند و تا همیشه محترم و معتمد هستند. قدرشان را باید بدانیم اگر به نسل‌های آینده امید بسته‌ایم.»

او درباره اهمیت اخلاق نیز می‌گوید: «در آموزش‌هایم همیشه بر اخلاق تأکید داشتم و به شاگردانم هم این موضوع را یادآوری می‌کردم. انسان بودن گسترده است و در همه ابعاد زندگی می‌توان آن را اجرا کرد. من به کشور‌های خارجی بسیاری سفر کردم. مردم در آنجا درباره اخلاق حساس هستند و اگر فردی دروغ بگوید از او فاصله می‌گیرند. آن‌ها معتقد هستند که یک انسان از نظر انسانی باید در درجه اول انسان خوبی باشد و طوری زندگی کند که الگویی برای دیگران باشد. قهرمان بودن خوب است، اما باید به گونه‌ای رفتار کرد که نگویند چه قهرمان خوبی است بلکه بگویند چه انسان خوبی است. به نظر من اخلاق در ورزش از هر چیز دیگر مهم‌تر است. قدیمی‌ها بر مرام و جوانمردی تأکید داشتند. استادان من همچون حمید توکل و مرحوم یعقوب‌علی شورورزی نیز انسان‌های بااخلاقی بودند و بر توجه به اخلاقیات سفارش می‌کردند.»

و صحبتش را با شعری به پایان می‌رساند.
پوریای، ولی گفت که صیدم به کمند است/ از همت داوود نبی بخت بلند است/
افتادگی آموز اگر طالب فیضی/ هرگز نخورد آب زمینی که بلند است

وضعیت نامطلوب بوستان‌های سجاد

تا سی‌سالگی‌اش در محله عیدگاه زندگی می‌کند و پس از ازدواج در سال ۴۸ به همراه همسرش از آن محله نقل مکان کرده و در فلکه برق ساکن می‌شوند. از سال ۵۷ در محله سجاد سکونت دارد. او در این باره بیان می‌کند: «زمانی که به محله سجاد آمدم بیشتر زمین خاکی دیده می‌شد و خانه‌های مسکونی کمی به چشم می‌خورد. من زمینی خریدم و خانه‌ای ساختم. به خاطر دارم که یک مینی‌بوس جای باغ ملی می‌ایستاد و آن سرویس از آنجا حرکت می‌کرد و ایستگاه آخرش به انتهای سجاد ختم می‌شد. آخرین سرویس ساعت ۸ شب بود و من باید به موقع از محل کار خود را به آن می‌رساندم در غیر این صورت از مینی‌بوس جا می‌ماندم. در محله نیز به مرور که بر تعداد خانه‌ها و همسایگان افزوده شد با یکدیگر مبلغی جمع‌آوری کرده و خیابان را آسفالت کردیم. محله سجاد، محله‌ای خوب است، اما آنچه آزاردهنده است وضعیت نامطلوب بوستان‌های آن به‌ویژه جامی و امین است. این بوستان‌ها پاتوقی برای بزهکاری و سیگارکشیدن جوانان شده که مشکلات بسیاری به دنبال دارد.»

بی‌توجهی به کشتی

بامشکی گلایه‌هایی هم دارد. گلایه‌هایی که بار‌ها از زبان کشتی‌گیران بیان شده، اما اتفاق مثبتی در این زمینه نیفتاده است. او نیز از بها ندادن به این ورزش گله‌مند است و نبود رغبت جوانان امروزی به این رشته او را دلسرد کرده است. او بیان می‌کند: «متأسفانه رسیدگی نکردن به وضعیت معیشتی کشتی‌گیران و بیشتر بها دادن به ورزش‌های دیگر کشتی را کمرنگ می‌کند. درحالی‌که کشتی یک ورزش ملی است و باید به آن بهای بیشتری داده شود. در گذشته کشتی آنچنان اهمیت داشت که در مشهد پنج باشگاه کشتی فعالیت داشت، اما اکنون به یکی دو جا بیشتر خلاصه نشده است. از طرف دیگر آن شوقی که در گذشته در کشتی میان جوانان و نوجوانان وجود داشت دیگر نیست و جوانان امروزی رغبتی به کشتی ندارند.»

قهرمانی در جام جمهوریت افغانستان

سید علی بامشکی عکسی قدیمی از قهرمانی مسابقات بین‌المللی جام جمهوریت افغانستان نشان می‌دهد. آن را به سال ۱۳۵۵ نسبت داده و می‌گوید: «آن زمان تیم کشتی خراسان قوی و پرقدرت بود و در ایران نیز جزو تیم‌های برتر محسوب می‌شد. در آن مسابقه هم فقط تیم خراسان از ایران شرکت کرد. سفر به آنجا با اتوبوس انجام شد. به یاد دارم ابتدا به تایباد و دوغارون رفته و سپس وارد خاک افغانستان شدیم. در آنجا نیز به هرات رفته، سپس قندهار و پس از آن هم به کابل رفتیم. حدود دو روز در مسیر بودیم و ۱۰ روز هم در کابل سپری شد. در مسابقه بین‌المللی جام جمهوریت افغانستان ۲۰ کشور شرکت کرده بودند و تیم خراسان با مربیگری مرحوم کریم محمدیان توانست مقام اول و قهرمانی را کسب کند. خاطره آن روز‌ها هرگز از یادم بیرون نخواهد رفت، زیرا کسب قهرمانی در بین ۲۰ کشور و درخشیدن نام ایران بی‌شک ارزشمند و ماندگار است.»

فنون کشتی قدیم، اصیل بود

از نظر این پیش‌کسوت کشتی، فنون گذشته چیز دیگری بوده است. او می‌گوید: «کشتی‌های قدیم حال و هوای بهتری داشت و فنون بیشتری در میان ورزشکاران رد و بدل می‌شد، اما در کشتی‌های فعلی دیگر از فنون اصیل ایرانی مانند گذشته خبری نیست. درحالی‌که در گذشته کشتی‌گیران خودشان هم دوست داشتند در مسابقات فن اجرا کنند و همین امر جاذبه‌ای در سالن به‌وجود می‌آورد و مردم نیز دوست داشتند به تماشای آن بنشینند. ضمن اینکه کشتی ارزش خاصی داشت و افراد هم برای کشتی‌گیران و این حرفه احترام خاصی قائل بودند.»