نگاهی به آثار باستانی هرات | چراغ سبز یونسکو برای ثبت هرات در فهرست میراث‌های فرهنگی جهان

به گزارش شهرآرانیوز؛ یونسکو به تازگی اعلام کرده است که طرح ثبت شهر هرات در فهرست میراث‌های فرهنگی جهان را پذیرفته است.

«محمدطاهر زهیر»، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ در صفحه فیس بوک خود در این باره نوشته است که سازمان یونسکو از افغانستان خواسته است تا برای عملی‌شدن این طرح اسناد لازم را ارایه کند.

او تاکید کرده است که اسناد لازم برای ثبت شهر هرات در فهرست میرات‌های فرهنگی جهان آماده و به سازمان یونسکو ارسال شود. شهر هرات با داشتن بنا‌های تاریخی، به‌ویژه بنا‌های تاریخی دوره اسلامی، برای دولت افغانستان و جهان مهم است.

مکان‌های تاریخی هرات

هرات یکی از شهر‌های باستانی افغانستان است، این شهر که در غرب این کشور قرار دارد، بربنیاد آمار مسئولان فرهنگی هرات، بیش از ۷۰۰ آبده و بنای تاریخی در این ولایت وجود دارد، اما مشکل جدی کمبود امکانات برای بازسازی و مرمت این بنا‌ها و آبده‌ها است.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره مناره‌های هرات + عکس

ارگ هرات یا قلعه اختیارالدین

ارگ هرات یا قلعه اختیارالدین توسط «اسکندر مقدونی» ساخته شده است و بنای عظیم آن اکنون یکی از کهن‌ترین و زیباترین اماکن هرات است. براساس اسناد تاریخی فارس‌ها، ترک‌ها، مغول‌ها و ازبک‌ها برای تسخیر این قلعه جنگیده‌اند. در اواخر دوره محمد ظاهرشاه (۱۲۹۳- ۱۳۸۶) و دوران سردار داودخان (۱۹۰۹- ۱۹۷۸)، بودجه‌ای برای بازسازی آن اختصاص دادند که در پایان دوره داودخان دوباره احیا و بازسازی شد. برج و بارو‌های بزرگ این قلعه از دوردست‌ها دیده می‌شود.

مسجد جامع هرات پنجمین مسجد جامع بزرگ جهان

مسجد جامع بزرگ شهر هرات نیز که به پنجمین مسجد جامع بزرگ جهان شهرت دارد یکی از شگفتی‌های این مرز و بوم است. ساختمان این مسجد به این دلیل که پیش از اسلام نیز عبادتگاه آریایی‌های یکتاپرست بوده است، بیش از ۱۴۰۰ سال قدمت دارد و مساحت آن به ۴۶هزار و ۷۶۰متر مربع می‌رسد. این بنای زیبا و شگفت‌انگیز که چند هزار سال قدمت دارد در سال ۲۹ هجری بعد از گرایش مردم هرات به دین اسلام، از حالت ساختمان معبدی بزرگ به مسجد مسلمانان بدل شد.

گذشته از ارگ هرات و مسجد جامع، گازرگاه شریف (آرامگاه پیر هرات)، شاهرخ میرزا، مناره‌ها، مسجد گوهرشاد بیگم و چشت شریف از جمله بنا‌های تاریخی هرات است.

علاوه بر این مقبره‌ها و آرامگاه‌های مولانا، جامی، امام فخر رازی، شهزاده قاسم، شهزاده عبدالله، سلطان آغا، خواجه غلطان ولی، ملا واعظ کاشفی، ملا ناسفنج وسید عبدالله مختار، قدمت فرهنگی این شهر را به رخ هر بازدید کننده‌ای می‌کشد.

حوض‌ها و آب انبار‌های تاریخی شهر هرات نیز از مظاهر مهم معماری و تمدن این شهر به حساب می‌آمده‌اند. از نظر فن معماری و ارزش‌های تاریخی، آب انبار‌های هرات، به مهم‌ترین بنا‌های تاریخی این شهر، همچون مساجد و مزارات آن پهلو می‌زند.

پل مالان

از دیگر آثار تاریخی هرات پل مالان است که یکی از بنا‌های تاریخی هرات و از پل‌های زیبا و تاریخی افغانستان می‌باشد که بر روی رودخانه هریرود در منطقه مالان ساخته شده است. این پل در سال ۵۰۵ هجری قمری (برابر با ۱۱۱۰ میلادی) و در زمان سلطان سنجر سلجوقی به همین شکلی که اکنون هست، با اندک تفاوت، ساخته شد.

در سال ۱۹۷۸ میلادی به دنبال حفاری‌های باستان‌شناسی که در هرات جریان داشت، چهار کنیسه به نام‌های «ملا آشور»، «غول»، «یوآو» و چهارمی بدون نام، کشف شد که همه آن‌ها در قسمت‌های قدیمی شهر باردورانی و مُهمند‌ها قرار داشتند. بعد‌ها کنیسه ملا آشور تبدیل به مکتب و کنیسه غول به عنوان مسجد حضرت بلال نام گرفت. ولی کنیسه یوآو هنوز با مشخصات اصلی‌اش باقی مانده.

هرات بزرگ‌ترین جامعه یهودی افغانستان را دارا بوده است و یهودیان محلی به شکل فرهنگی با یهودیان ایران در ارتباط بوده‌اند. یهودیان افغانستان که بیشتر در هرات، کابل، بلخ و بعضا در غزنی می‌زیسته‌اند، پیشینه طولانی در این کشور دارند.

حضور یهودیان در هرات بیشتر در شهر قدیم هرات و در محدوده بازار عراق و محله مُهمند‌ها بوده و اکثریت آنان به فعالیت‌های تجارتی اشتغال داشتند. مهاجرت یهودیان هرات به دیگر کشورها، با تشکیل دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ میلادی و همزمان با آغاز جنگ اعراب و اسرائیل و تشدید، مخالفت‌ها با یهودیان شروع شد که با کودتای ثور- اردیبهشت سال ۱۳۵۷ و جنگ‌های داخلی، آخرین بازماندگان یهودی از هرات خارج شدند.

در دوره طالبان برخی از آثار تاریخی این شهر به دستور مقامات این گروه ویران شد. برخی دیگر در اثر جنگ‌های ۲۰ سال اخیر و بی توجهی دولت لطمه دیده است.

در سال ۲۰۰۸ شهر قدیم هرات برنده جایزه میراث فرهنگی آسیا-اقیانوسیه در سازمان علمی فرهنگی آموزشی (یونسکو) سازمان ملل شد.

مشاهیر هرات

این شهر آرامگاه‌های بزرگان اولیا و علما را در خود جای داده از این جمله می‌توان آرامگاه خواجه عبدالله انصاری معروف به «پیر هرات»، بزرگترین شاعر صوفی هرات، جامی، امام فخر رازی و خواجه محمد ابوالولید را نام برد. آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در روستای گازرگاه در شمال شهر هرات است که به فرمان شاهرخ تیموری ساخته شد.

آرامگاه ملکه گوهرشاد بیگم در نواحی مرکزی شهر هرات

آرامگاه خواجه عبدالله انصاری در شمال شهر هرات

مسجد جامع خرقه مبارکه در پاحصار هرات

هرات در برخی منابع داخلی به خاک اولیاء الله معروف است. این سرزمین تاریخی، همواره کانون علم و فرهنگ بوده است. علماء و فضلای بزرگ را در دامان خویش پرورانیده است.

در فهرست زیر نام تعدادی از آن‌ها که در هرات به دنیا آمده یا زیسته‌اند آمده است:

خواجه عبدالله انصاری مشهور به پیر هرات، عارف و شاعر سدهٔ پنجم هجری

مولانا عبدالرحمن جامی، شاعر سدهٔ نهم هجری

امام فخر رازی، شاعر سدهٔ ششم هجری

کمال‌الدین بهزاد، نقاش و مینیاتوریست عصر تیموریان

امیر علیشیرنوایی، دانشمند و شاعر عصر تیموریان

میرعلی هروی، خوشنویس عصر تیموریان

مولانا حسین واعظ کاشفی، واعظ عصر تیموریان

میرخواند، مورخ عصر تیموریان

ساتی‌برزن، والی هریوا، در عصر داریوش سوم، آخرین شاهنشاه هخامنشی

خواجه محمد ابوالولید، واعظ سده سوم هجری

خواجه علی موفق بغدادی، شاعر سده سوم هجری

فوشنجی هروی، عارف سده چهارم هجری

شهزاده عبدالله

سلطان آغا

خواجه غلطان، ولی

ملا ناسفنج

سید عبدالله مختار

ابوعبدالله هروی، از مشایخ تصوف

سیفی هروی، مورخ سده هشتم هجری و مؤلف تاریخ‌نامه هرات

استاد محمدعلی عطارهروی، خوشنویس معاصر

صابر هروی، نویسنده و پژوهشگر

محمد کریم هروی، دوتار نواز

استاد مشعل، مینیاتوریست

سیدای کرخی، شاعر

نادیا انجمن، شاعر