اختلال شخصیت نوعی اختلال روانی است که الگوی فکر، عملکرد و رفتار فرد در آن ناسالم می‌شود. فرد مبتلابه اختلال شخصیت برای درک و هم ذات پنداری با موقعیت و اشخاص به مشکل برمی‌خورد. این امر منجر به محدودیت و مشکلات جدی در روابط، فعالیت‌های اجتماعی، کار و مدرسه می‌شود. امید است نه خود و نه خانواده‌تان به هیچ‌یک از اختلالات روان‌پزشکی برنخورید اما شاید بد نباشد برخی از این اختلالات را بشناسید.

قبل از شناخت این اختلالات باید بدانید گاهی ممکن است متوجه نشوید که دچار اختلال شخصیت هستید چون نحوهٔ تفکر و رفتار برای خودتان طبیعی به نظر می‌رسد و به خاطر چالش‌های پیش رو دیگران را سرزنش می‌کنید.

معمولاً اختلال شخصیت در سال‌های نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی شروع می‌شود. اختلال شخصیت انواع مختلفی دارد. با رسیدن سن فرد به میان‌سالی از شدت برخی از انواع اختلالات کاسته می‌شود. در مورد شخصیت شناسی بیشتر بخوانید.

قبل از شناخت این اختلالات باید بدانید گاهی ممکن است متوجه نشوید که دچار اختلال شخصیت هستید چون نحوهٔ تفکر و رفتار برای خودتان طبیعی به نظر می‌رسد و به خاطر چالش‌های پیش رو دیگران را سرزنش می‌کنید.

علائم اختلال شخصیت
انواع اختلالات شخصیت بر اساس علائم و ویژگی‌های مشابه به سه گروه دسته‌بندی می‌شود. بسیاری از افراد مبتلابه یک اختلال شخصیت علائم و نشانه‌های دست‌کم یک اختلال شخصیت دیگر را نیز از خود نشان می‌دهند. حتماً نباید تمام علائم و نشانه‌های یک اختلال در فرد دیده شود تا این اختلال را در او تشخیص دهیم.

دستهٔ اول
ویژگی این دسته رفتار یا تفکر عجیب و غیرعادی است. اختلال شخصیت پارانوید، اسکیزوئید و اسکیزوتایپی جزو این دسته هستند.

اختلال شخصیت پارانویید
بی‌اعتمادی و شک دائم به دیگران و مقاصد آن‌ها، باور غیرمنطقی به اینکه دیگران سعی دارند او را فریب دهند یا به او آسیب برسانند
شک بی‌مورد به وفاداری یا قابل‌اعتماد بودن دیگران و تردید در اعتماد به دیگران به خاطر ترس منطقی از اینکه دیگران از اطلاعات محرمانه علیه شما استفاده کنند
موقعیت‌های بی‌خطر را توهین یا حملهٔ شخصی تلقی می‌کنند و واکنش خشونت‌آمیز یا متخاصم نسبت به رفتاری که به باورشان توهین یا تحقیر است
میل به کینه‌ورزی
شک بی‌دلیل و مداوم به عدم وفاداری همسر یا شریک جنسی

اختلال شخصیت اسکیزوئید
ابن افراد بی‌میلی به روابط اجتماعی و فردی دارند و ترجیح می‌دهد تنها باشد، محدودهٔ بروز احساسات این فرد کم است.
نمی‌تواند از اکثر فعالیت‌ها لذت ببرد و متوجه سرنخ‌های عادی اجتماعی نمی‌شود و ظاهر سرد یا بی‌تفاوت نسبت به دیگران هستند.
کم میلی یا بی‌میلی به برقراری رابطهٔ جنسی یکی دیگر از علائم این شخصیت است.

اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
لباس، افکار، باور، گفتار یا رفتار عجیب‌وغریب؛ تجربهٔ ادراک عجیب، مثل شنیدن صدایی که نامتان را صدا میزند و خنثی بودن ازنظر عاطفی یا واکنش نامناسب عاطفی از ویژگی‌های این شخصیت است.
اضطراب اجتماعی و نداشتن رابطهٔ صمیمانه یا راحت نبودن با برقراری روابط دوستانه و واکنش بی‌تفاوت، نامناسب یا مشکوک به دیگران از دیگر علائم این شخصیت به شمار می‌رود.
«تفکر جادویی». فرد باور دارد که با افکار خود می‌تواند روی اشخاص و رویدادها تأثیر بگذارد و باور به اینکه یک سری اتفاقات تصادفی فقط برای شخص شما پیغام به خصوصی دارد.

دستهٔ دوم
ویژگی این دسته رفتار یا تفکر نمایشی، بیش‌ازاندازه عاطفی یا غیرقابل‌پیش‌بینی است. اختلال شخصیت ضداجتماعی، مرزی، نمایشی و خودشیفته جزو این دسته است.

ضداجتماعی
اهمیت ندادن به نیازها و احساسات دیگران و دروغ‌گویی مداوم و دزدی کردن از ویژگی‌های این شخصیت است. این اشخاص معمولاً بانام مستعار دیگران را سرکار می‌گذارند.
مدام با قانون به مشکل برمی‌خورد و تخطی از حقوق دیگران کار آن‌ها است.
رفتار پرخاشگرانه و اغلب خشونت‌آمیز و اهمیت ندادن به امنیت خود یا دیگران، رفتار بدون فکر، بی‌مسئولیتی و عدم پشیمانی از رفتار از رفتارهای قالب این شخصیت است.

مرزی
رفتار پرخطر و بدون فکر، مثل رابطهٔ جنسی پرخطر، قمار یا پرخوری دارد. تصویری که از خود دارد متزلزل و بی‌ثبات است و روابط دشوار و بی‌ثبات دارد.
ابن شخصیت دمدمی‌مزاج، اغلب در واکنش به استرس میان فردی است و رفتار خودکشی یا تهدید به خودآزاری دارد. فرد مبتلابه شخصیت مرزی ترس شدید از تنهایی یا ترک شدن دارد و مدام احساس پوچی می‌کند.
بروز خشم به‌صورت شدید و متناوب و پارانویای مقطعی به خاطر استرس از علائم این بیماری است.

نمایشی
مدام به دنبال جلب توجه است و رفتار نمایشی، عاطفی یا جنسی از خود نشان می‌دهد تا توجه بگیرد.
نظرات قدرتمند دارد اما جزئیات یا حقایق زیادی پشت حرف‌هایش نیست و به‌راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرد.
احساساتش سطحی است و مدام تغییر می‌کند و نگرانی بیش‌ازحد نسبت به‌ظاهر خود دارد.
فکر می‌کند رابطه‌اش با دیگران بسیار صمیمانه است درصورتی‌که این‌طور نیست.
اگر اختلال شخصیت درمان نشود، مشکلات جدی در زندگی به وجود می‌آورد که بدون درمان بدتر خواهد شد.

خودشیفته
باور به خاص و مهم‌تر بودن از دیگران، فانتزی قدرت، موفقیت و جذابیت، در توجه به نیاز و احساسات دیگران ناتوان است، در استعداد و دستاوردهای خود اغراق می‌کند، مدام انتظار تحسین و تمجید دارد
و تکبر دارد.
توقع غیرمنطقی برای دریافت لطف و مزیت، اغلب از دیگران سوءاستفاده می‌کند به دیگران حسادت می‌کند یا فکر می‌کند دیگران به او حسادت می‌کنند.

دستهٔ سوم
رفتار یا تفکر مضطربانه و دلهره‌آور از ویژگی‌های دستهٔ سوم است. اختلال شخصیت اجتنابی، وابسته و وسواسی جزو این دسته قرار می‌گیرند.

اجتنابی
بسیار به انتقاد یا طرد شدن حساس است
احساس ناکافی بودن، جذاب یا مهم نبودن می‌کند
از فعالیت‌های عملی که به برقراری رابطه با دیگران نیاز دارد می‌پرهیزد
منزوی است و از موقعیت‌های اجتماعی واهمه دارد، از انجام فعالیت‌های جدید یا دیدار با غریبه‌ها می‌گریزد
در شرایط اجتماعی و روابط شخصی به‌شدت خجالتی
ترس از مورد تأیید واقع نشدن، شرمندگی یا مسخره شدن

وابسته
وابستگی شدید به دیگران و احساس نیاز به اینکه مورد مراقبت قرار گیرد
نسبت به دیگران رفتار مطیع یا وابسته دارد
از اینکه مواظب خودش باشد یا درصورتی‌که تنهایی از خود دفاع کند می‌ترسد
کمبود اعتمادبه‌نفس، برای گرفتن کوچک‌ترین تصمیمات به راهنمایی و تأیید دیگران نیاز دارد
به‌سختی می‌تواند با دیگران مخالفت کند، از مورد تأیید واقع نشدن می‌ترسد
تحمل برخورد غیرمحترمانه و خشونت‌آمیز حتی وقتی گزینهٔ دیگر وجود دارد
نیاز مبرم به شروع رابطهٔ جدید با پایان یک رابطهٔ صمیمی

وسواسی
دل‌مشغولی شدید به جزئیات، نظم و ترتیب
کمال‌گرایی شدید، به‌طوری‌که وقتی امر مطلوب به ثمر نرسد پریشان و بی‌قرار می‌شود مثلاً حس می‌کند نمی‌تواند پروژه را تمام کند چون به استانداردهای مطلوب نخواهد رسید
میل به کنترل اشخاص، امور و شرایط و ناتوانی در سپردن امور به دیگران
نادیده گرفتن دوستان و فعالیت‌های لذت‌بخش چون تعهد زیادی به کار یا پروژه دارد
نمی‌تواند اشیای شکسته و خراب را دور بی اندازد
سرسخت و کله‌شق
در برابر اخلاق یا ارزش‌ها منعطف نیست
کنترل شدید نسبت به بودجه و خرج پول
اختلال شخصیت وسواسی با اختلال وسواس فکری-عملی، که نوعی اختلال اضطراب است، یکسان نیست.

کی باید به دکتر مراجعه کنیم؟
اگر علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت را در خود مشاهده می‌کنید، به مشاور روانشناس یا متخصص اعصاب و روان یا روان‌پزشک مراجعه کنید. اگر اختلال شخصیت درمان نشود، مشکلات جدی در زندگی به وجود می‌آورد که بدون درمان بدتر خواهد شد.