گزارش شفقنا از بزرگداشت استاد حکیمی؛ آیت الله سیدان: استاد حکیمی واضع کلمه تفکیک بود/ مهریزی: استاد حکیمی دین را متن زندگی انسان می دانست/ اسفندیاری: نیازهای انسان در الحیاه مورد توجه قرار گرفته است

شفقنا- مراسم بزرگداشت اندیشه های اجتماعی استاد محمدرضا حکیم به همت موسسه فرهنگی پژوهشی فهیم برگزار و در آن عنوان شد که استاد حکیمی در تالیفات خود به نیازهای اجتماعی انسان توجه داشته و درحقیقت دین را متن زندگی انسان و برای انسان می دانسته است.

آیت الله سیدان: استاد حکیمی واضع کلمه «تفکیک» در دین بود

به گزارش خبرنگار شفقنا، آیت الله سیدان در نشست اندیشه های اجتماعی استاد محمدرضا حکیمی که به همت موسسه فرهنگی پژوهشی فهیم برگزار شد، اظهار داشت: استاد محمدرضا حکیمی عالمی وارسته و دانشمندی پرکار و پرتلاش و متوجه به مسائل مهم اجتماعی و فردی و کوشا در جهت رشد و تکامل و سعادت خود و دیگران و از شخصیت‌های برجسته نویسندگی و تالیف بود.

او ادامه داد: ایشان در جهات مختلف مسائل حوزوی ورود به‌سزایی داشتند و آثار ارزنده‌ای هم در مسائل مختلف از ایشان باقی مانده است؛ در مراحل مختلف دوران عمر خود بر دو چیز اصرار داشتند و اهتمام به آن را از دست ندادند و با توجه به این دو مسئله عمر را سپری کردند.

استاد برجسته حوزه علمیه خراسان ادامه داد: یکی مسئله حفظ آثار اهل البیت(ع) و تثبیت ولایت ائمه معصومین(ع) بود که در کتب مختلف و به صورت مقالات و تالیفات از ایشان باقی مانده است. «خورشید مغرب» از بهترین تالیفات در ارتباط با امام عصر(عج) است که ایشان دارند و بسیار این کتاب در ارتباط با حضرت حجت(عج) جامع است و مطالب مختلف و مستدل و منطقی دارد، در بقیه آثارشان نیز در حفاظت از این اصل تلاش کرده‌اند.

او اضافه کرد: دومین مسئله که در طول عمر خود بر آن اصرار داشتند تفهیم این معنا بود که مطالب وحیانی و معارف وحیانی با افکار مشاهیر بشر خلط نشود و هرجا که افکار بشری با مطالب وحیانی سازگار نیست، جداسازی شود. عنوان «تفکیک» کلمه‌ای است که ایشان به کار گرفت و دکتر فلاطوری نیز این کلمه تفکیک را آورده که بین دین و فلسفه تفکیک کنید و ایشان قبل از مرحوم فلاطوری این اصطلاح را گفته‌اند که باید تفکیک بین افکار بشری که سازگار با معارف وحیانی نیست با دین جدی گرفته شود و سعی داشتند این معنا را در مراکز علمی ترویج کنند و کتب متعددی در این‌باره نوشته‌اند.

آیت الله سیدان در پایان گفت: همچنین از جمله کتاب‌‌های مهمی که نوشتند «الحیات» است که با کمک دو برادر خود تالیف کردند و الحیات دایره المعارفی از مسائل حدیثی و وحیانی در مسائل اخلاقی اعتقادی و اجتماعی و … است و امیدواریم خداوند درجات ایشان را متعالی و همه ما را در مسیر حفظ مکتب اهل بیت(ع) ثابت قدم کند و به این وسیله خود و دیگران را در مسیر سعادت قرار داده باشیم.

مهریزی: استاد حکیمی دین را متن زندگی انسان می دانست

استاد مهدی مهریزی هم در این نشست اظهار داشت: بسیاری از جوامع دیندار یا بخشی از عالمان دینی وقتی به معرفی دین می پردازند تمام توجه و اهتمام آنها بخش مناسکی دین است یا گاهی روی امور اعتقادی و باورها تاکید می شود لذا بخشی از دین که باید در زندگی انسان وجود داشته باشد و خود را نشان دهد، غفلت می شود.

او با بیان اینکه استاد حکیمی دین را برای زندگی تعریف می کند، افزود: مرحوم حکیمی نمی خواست تعریف انتزاعی از دین ارائه دهد بلکه معتقد بود دین، متن زندگی انسان است و از آیات قرآن و متون دینی این استفاده می شود.

استاد حوزه علمیه قم گفت: انسان اجتماعی در منظومه فکری استاد حکیمی اصل است و دین را برای زندگی می داند به همین دلیل در کتاب «الحیاه»، بحث انسان موج می زند. حتی در بحث حکومت اسلامی هم ایشان بحث انسانی را دنبال می کند.

او با بیان اینکه در کشورها سه رویکرد به حکومت وجود دارد، بیان داشت: در رویکرد استبدادی، حفظ قدرت و وابستگان و کیان و خانواده حاکمان معیار است. در حکومت های تمدنی، سرزمین، توسعه جغرافیا و عمران و آبادانی ملاک و معیار است.

مهریزی با بیان اینکه نگاه تمدنی که امیرالمومنین در نهج البلاغه با محوریت انسان دارند را استاد حکیمی می خواهد ارائه دهد، گفت: تلقی انسانی از حکومت سومین رویکرد است. در این رویکرد، برخورداری، احترام و کرامت انسان و اخلاق محور است.

او افزود: استاد حکیمی نمونه های فراوانی از ادبیات علمی و عملی امیرالمومنین (ع) و نیز پیامبر اکرم (ص) به عنوان شاخصه های حکومت انسانی بیان می کند.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث با یادآوری این نکته که تلقی استاد حکیمی از دینداری این بود که دین برای زندگی است، ادامه داد: ویژگی دیگر استاد حکیمی این بود که در اندیشه سیاسی، اجتماعی و حکومتی ایشان انسان محور است.

او گفت: آنچه که استاد حکیمی را ماندگار و جاودانه کرد این بود که به این سخنان و نوشته ها صادقانه باور داشت و در عمل به آن پایبند بود و ذره ای از آنها عقب نشینی و تخطّی نکرد.

مهریزی اظهار داشت: مرحوم استاد حکیمی بدون تردید دغدغه انسان و بعد اجتماعی انسان را داشت و ایده های بلندی در زمینه انسان شناسی در مکتب اهل بیت (ع) داشت و نظریاتی داشت که در لا به لای این نوشته ها پراکنده است اما اندیشه به معنای کلاسیک آن نباشد لذا در مقام ارزیابی و سنجش نباید چنین خط کش هایی را بگذاریم و این شخصیت ها را با آن خط کش ها بسنجیم.

او تصریح کرد: استاد حکیمی و همه انسان ها را در میدانی که حرکت می کردند بسنجیم؛ استاد حکیمی در راهی که آغاز کرد، تا پایان ایستاد و صادقانه تلاش کرد. در معرفی بعد اجتماعی دین و دین برای زندگی و محوربودن انسان در ادبیات دینی قلم زد و ذره ای از اینها عدول نکرد لذا می توان گفت عاش سعیدا و مات سعیدا.

اسفندیاری: انسان اجتماعی و نیازهای او در «الحیاه» بسیار مورد توجه قرار گرفته است

به گزارش خبرنگار شفقنا، دکتر محمد اسفندیاری نیز در سخنانی بیان داشت: کتاب الحیاه در حقیقت «درر و غرر» احادیث ائمه اطهار علیهم السلام است و احادیثی که در جوامع روایی است از چند صافی گذشته و در کتاب الحیاه آمده است.

او افزود: در الحیاه به انسان در عینیت جامعه و مسائل اجتماعی بسیار پرداخته شده است بویژه در جلد هفتم و نهم که درباره حکومت اسلامی است.

شاگرد استاد حکیمی با بیان اینکه به انسان اجتماعی و نیازهای انسان در الحیاه بسیار توجه شده است، گفت: نیازهای فیزیولوژیکی، نیاز به احترام، نیاز به حفظ کرامت انسانی و نیاز به شکوفایی از جمله مواردی است که در جلد ۶ تا ۹ الحیاه مورد توجه قرار گرفته و نمونه هایی در سیره اهل بیت (ع) را ذکر کرده است.

او تاکید کرد: اقتصاد استاد حکیمی اقتصاد چپ است و محافظه کار نیست اما اینکه کسی مرتب از عدالت سخن بگوید، لزوما از مارکسیست و سوسیالیسم تاثیر نپذیرفته است مگراینکه قرائن دیگری وجود داشته باشد. به اندازه ای آیات و روایات در مورد عدالت، تکاثر، فقر و غنا هست که لزومی به وام گرفتن از مکتب های دیگر نیست. آقای حکیمی از همین آیات و روایات تاثیر پذیرفته است.

اسفندیاری ادامه داد: آقای حکیمی سلسله مقالاتی در یکی از روزنامه های عصر داشت؛ او می گوید: وقتی من کودک بودم بااینکه در خانواده مرفه بودم همیشه فکر می کردم چرا عده ای فقیر هستند و چرا عده ای اینقدر غنی هستند. تا اینکه به حوزه رفتم و در ۱۳ سالگی، کتاب سیوطی را برمی داشتم و در زاغه ها، و کارگاه های قالیبافی و … حفظ می کردم تا ببینم فقرا چگونه زندگی می کنند. با توجه به این قرائن، منش استاد حکیمی در بینش او اثرگذار بود.

او در پاسخ به اشکال برخی افراد به آقای حکیمی که می گفتند آقای حکیمی مرتب کلی گویی می کرد و برنامه نمی داد؛ گفت: آقای حکیمی کارشناس اقتصادی نبود که برنامه برای عدالت بدهد بلکه عالم دینی بود لذا عدالت در نظر آقای حکیمی از محکمات و اهداف دین است و کارشناسان اگر می خواهند برنامه ای بدهند باید متناسب با این باشد.