تبیین ویژگی های کتاب «الوسیط فی أصول الفقه» تالیف حضرت آیت الله سبحانی  

شفقنا- حجت الاسلام علیرضا سبحانی، بنا به در خواست برخی از اساتید به تبیین خصوصیات کتاب «الوسیط فی أصول الفقه» تألیف حضرت آیت الله العظمی سبحانی پرداخته است.

به گزارش شفقنا، به گفته حجت الاسلام علیرضا سبحانی، خصوصیات این کتاب به شرح زیر است:

۱. در آغاز جلد اوّل به سیر تدوین علم اصول از قرن سوم تا قرن چهاردهم اشاره شده است تا روشن شود که این علم سابقه بسیار طولانى دارد تا آنجا که به عصر ائمه اطهار(علیهم السلام) منتهى مى گردد.

۲. مى گویند موضوع علم اصول است ادله اربعه است، کتاب و سنت و عقل و اجماع، بنابراین باید براى هرکدام از این چهار دلیل، باب جداگانه گشوده شود در حالى که چنین کارى در کتاب هاى درسى انجام نگرفته است، تا آنجا که بحث در «کتاب» در حجیت ظواهر حجیت، بحث در سنت در حجیت خبر واحد، حجیت عقل در قطع قطاع و حجیت اجماع محصل در اجماع منقول ادغام شده اند. ولى در این کتاب براى هرکدام از این چهار دلیل باب مستقلى گشوده شده است.

۳. بر مسائل هر علمى باید از دلایل متناسب با موقعیت آن علم استدلال نمود، از این جهت استدلال بر مسائل اصولى با قواعد فلسفى کاملاً ناروا است، از این جهت در این کتاب از قواعد فلسفى زیر بهره گرفته نشده است:
۱. الواحد لا یصدر منه إلاّ الواحد(در مبحث صحیح و اعم).
۲. بحث درباره جنس و فصل، ماده و صورت در مبحث مشتق.
۳. ترکیب اتحادى و انضممى در بحث اجتماع امر و نهى.
۴. بحث درباره لا بشرط مقسمى و قسمى، در بحث مطلق إلى غیر ذلک که کوچک ترین ارتباطى به مسائل اصولى ندارند. و مساحتى از کتاب هاى اصولى را گرفته اند.

۴. فقهاى عامه بر استنباط احکام شرعى با قواعد هفتگانه استدلال مى کنند، مانند قیاس، استحسان، سد الذرایع و….» ولى در کتاب هاى متأخرین بحثى از اینها صورت نگرفته، در حالى که در کتاب هاى قدماء مانند «الذریعه» سید مرتضى، «عدّه» شیخ طوسى همه این قواعد مورد بحث واقع شده، و لذا در این کتاب، اصول هفتگانه یاد شده مورد بررسى واقع شده است. مسلماً یک فقیه نمى تواند از دلایل مخالف آگاه نباشد.

۵. بحث هاى جانبى مانند جبر و اختیار به مناسبت طلب و اراده، که خود بحث کلامى است مطرح نشده است زیرا کوچک ترین اثرى در استنباط ندارد جز این که طلبه را از رسیدن به مقصد باز دارد.

۶. غالباً ثمرات فقهى هر مسأله به صورت موجز مطرح شده است تا تدریس اصول فقه بسان قواعد ریاضى با تمرین همراه باشد.

۷. در اصول عملیه که یکى از آنها تخییر است باب مستقلى در رسائل و کفایه نیست، بخشى از آن در شک در تکلیف و بخشى در شک در مکلف به مطرح شده است و چنین کار این جا نوع ناهماهنگى در ذهن طلبه پدید مى آورد. در این کتاب اصل تخییر، به طور مستقل مطرح شده است.
در پایان هیچ کار بشرى بدون کاستى نیست مسلماً این کتاب از این قاعده مستثنى نیست، لذا تذکرات اساتید مورد احترام مؤلف است که در چاپ هاى بعدى رعایت شود. ضمناً یادآورى مى شود که مؤلف متجاوز از هفتاد سال در حوزه به تدریس اصول و فقه پرداخته است و از تجارب خود در این تألیف بهره گرفته است.