سلامت نیوز:سلامت، حق تمام انسان‌هاست و ارائه عادلانه خدمات سلامت، از ضروریاتی است که سیاست‏گذاران هر کشور باید به آن توجه ویژه داشته باشند. یکی از شاخص‌های دسترسی عادلانه به خدمات سلامت، توزیع مناسب مراکز درمانی و دسترسی مردم به پزشکان است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه صبح نو ،یکی از مطالبات مهمی که از نظام سلامت دولت آینده وجود دارد، رفع انحصار و افزایش تعداد نیروهای ارائه‌دهنده خدمات پزشکی است و درصورتی که تعداد پزشکان افزایش نیابد مشکلات زیادی گریبانگیر جامعه خواهد شد. طبق آمارهای موجود، سرانه پزشک در کشورمان به‌ازای هر ۱۰هزار نفر، حدود ۱۱.۷ است؛ یعنی به‌ازای هر ۱۰هزار نفر جمعیت ایرانی، کمتر از ۱۲پزشک اعم از پزشک عمومی و متخصص وجود دارد. این در حالی است که کشورهایی مانند بلغارستان، قبرس، لهستان، ترکیه و ... به مراتب تعداد پزشکان بسیار بیشتری نسبت به ایران دارند.

ایران از لحاظ تعداد پزشک حتی در مقایسه با کشورهای منطقه نیز وضعیت مناسبی ندارد؛ کشورهایی مانند گرجستان، سوریه، فلسطین، ترکیه، عمان، لبنان، تاجیکستان و ... نیز تعداد بیشتری از پزشکان را نسبت‌به ایران دارند. همانطور که گفته شد ایران به‌ازای هر ۱۰هزار نفر جمعیت، کمتر از ۱۲پزشک دارد اما همین تعداد پزشک نیز به‌طور مناسب و عادلانه در مناطق مختلف کشور توزیع نشده‌اند.

چندی پیش ملک فاضلی، نماینده مردم سراوان گفته بود که؛ سرانه پزشک در سراوان (سیستان‌وبلوچستان) دو پزشک به‌ازای هر ۱۰هزار نفر است اما همین سرانه دو پزشک هم ناپایدار است و پزشکان حضور دائمی در این مناطق ندارند!

او همچنین اضافه کرد: «مردم بم‌پشت، از توابع شهرستان سراوان استان سیستان‌وبلوچستان، برای دسترسی به پزشک راهی پاکستان می‌شوند؛ سراوان حدود ۸۴کیلومتر مرز مشترک با کشور پاکستان دارد، خاصیت مرز به‌خصوص در سراوان این است که روستاهای این منطقه با روستاهای پاکستان بسیار نزدیک هستند و فاصله‌شان در حدود پنج کیلومتر است. کمبود پزشک در منطقه سراوان و سهولت دسترسی به این مراکز در حدی است که مردم برای دسترسی به پزشک راهی این مراکز در بعضی از شهرهای بلوچستان پاکستان می‌شوند.»

واکنش به معضل کمبود پزشک
همین موضوع درنهایت سبب واکنش 165تن از نمایند‌گان مجلس شد که طی آن درمورد افزایش ظرفیت رشته‌های پزشکی بیانیه‌ای خطاب به رییس‌جمهور صادر کردند. در این بیانیه آمده است: «دسترسی به پزشک و دندانپزشک در بسیاری از نقاط کشور به یک معضل اساسی برای مردم تبدیل شده است. به‌گونه‌ای که بسیاری از مردم مناطق برای دسترسی به پزشک، رنج و خطر سفر به مراکز استان‌ها حتی تهران را به جان خریده‌اند و درنهایت در مقابل بیمارستان‌ها انتظار دریافت نوبت برای ویزیت پزشک را می‌کشند.

متاسفانه کمبود پزشک به‌ویژه پزشک متخصص، نظام سلامت را در برابر بحران‌هایی همچون پاندمی کرونا بسیار آسیب‌پذیر کرده است به‌گونه‌ای که در پیک‌های پی‌درپی، موضوع کمبود پزشک عامل اصلی افزایش فشار بر کادر درمان و تهدیدی جدی برای سلامت مردم در حوزه‌های انتخابیه بوده است.»

این نمایندگان گفته‌اند که؛ «با وجود اختلافات موجود بر سر سرانه پزشک، متاسفانه تمام سناریوهای مطرح‌شده در نهادهای مختلف، نشان‌دهنده کمبود شدید پزشک و دندانپزشک نسبت‌به جمعیت کشور در مقایسه با منطقه و کشورهای پیش‌رو در نظام سلامت است. از طرفی باید به این نکته توجه کرد که کشور در آستانه بحران سالمندی جمعیت قرار دارد که موجب افزایش شدید نیاز به خدمات پزشکی خواهد شد.

در صورت عدم افزایش ظرفیت تربیت پزشک کافی برای پاسخگویی به نیازهای سالمندان، هزینه سنگینی به مردم و کشور تحمیل خواهد شد و ممکن است همانند ابتدای انقلاب مجبور به واردات پزشک شویم.»

در ادامه این بیانیه آمده است که «همانطور که مستحضرید ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور در اقدامی بجا و قابل تقدیر، افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی رشته پزشکی به میزان سالانه سه تا پنج‌هزار نفر به مدت پنج‌سال را مصوب کرده است اما متاسفانه این اقدام ازسوی نهادهای صنفی پزشکی به‌شدت مورد هجمه قرار گرفته و این نهادها با نامه‌نگاری با شما درخواست خروج این مصوبه از دستورکار شده‌اند.

ما نمایندگان مجلس شورای اسلامی ضمن تقدیر و تشکر از این اقدام انقلابی ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور، حمایت کامل خود را از این اقدام ابراز می‌داریم و از حضرتعالی می‌خواهیم که منافع مردم را در اولویت تصمیم‌گیری خود قرار داده و در راستای عمل به وعده خود مبنی بر رفع انحصار از حوزه سلامت نسبت‌به تصویب و اجرای این مصوبه توجهات ویژه خود را مبذول دارید.»

آسیب‌های کمبود پزشک در کشور
یکی از مهم‌ترین آسیب‌های کمبود پزشک در ایران، افزایش فشار کاری روی کادر درمان است که نمونه‌ آن را در دوران کرونا شاهد بودیم. کمبود پزشک باعث کاهش دسترسی مردم به خدمات درمانی می‌شود و اصل عدالت در سلامت را خدشه‌دار می‌کند. معضل دیگر، این است که به‌دلیل کمبود پزشک، پزشکان مجبور می‌شوند تعداد بیشتری از بیماران را در زمان کمتر ویزیت کنند که این امر علاوه‌بر کاهش کیفیت ارائه خدمات و عدم ارائه درمان مناسب باعث افزایش نارضایتی بیماران از روند درمان می‌شود و نظام سلامت را با چالشی اساسی روبه‌رو می‌کند.

اگرچه طبق اعلام معاونت درمان وزارت بهداشت، حداقل زمان استاندارد ویزیت بیماران ۱۵دقیقه است اما در کشورهایی مانند انگلیس، آلمان، ایالات‌متحده و استرالیا این بازه زمانی به بیش از ۲۰دقیقه نیز می‌رسد؛ این در حالی است که متوسط زمان ویزیت بیماران ازسوی پزشکان در ایران حدود پنج دقیقه است. معضل دیگری که در آینده نزدیک گریبانگیر حوزه سلامت خواهد شد، پیری جمعیت است؛ مطابق با بررسی‌ها جمعیت سالمندان کشور تا ۱۵سال آینده بیش از دو برابر خواهد شد. با پیری جمعیت و افزایش سن افراد به بالای ۶۰سال، نیاز به خدمات پزشکی تا چهار برابر افزایش می‌یابد. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد اکثر پزشکان فعلی، در بازه سنی ۴۵ تا ۶۰سال هستند و در ۱۵سال آینده، بیش‌ از ۵۰هزار پزشک از چرخه خدمت‌رسانی خارج می‌شوند که این خود نیاز به تربیت پزشک را چند برابر می‌کند.

چرایی کمبود پزشک در ایران
عامل اول در ماجرای کمبود پزشک را می‌توان نحوه پذیرش دانشجوی پزشکی دانست؛ در سال‌های اخیر به‌دلیل جایگاه اجتماعی و موقعیت مالی پزشکان در ایران، تقاضا برای تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی افزایش پیدا کرده است، قبل از سال۸۸ حدودا بین ۳۰ تا ۳۵درصد متقاضیان کنکور سراسری داوطلب رشته تجربی بودند؛ اما درحال‌حاضر تقریبا نزدیک ۶۵درصد داوطلبان یعنی ۷۰۰هزار نفر در صف پذیرش رشته‌های علوم‌پزشکی هستند و از این تعداد مجموعا در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی مجموعا یک‌ونیم درصد در هرسال پذیرش می‌شوند.

در این میان، نقش مافیای کنکور را نباید نادیده گرفت؛ کلاس‌های آموزشی و کتاب‌های کمک‌درسی سالانه هزینه زیادی را با سودای رتبه بالای کنکور به خانواده‌هایی که فرزند پشت‌کنکوری دارند تحمیل می‌کند و هرچه پذیرش در رشته‌های پزشکی تسهیل شود، پولی که به جیب این بخش می‌رود، کمتر می‌شود.

از سوی دیگر، نظام پرداخت مبتنی بر کارانه در نظام سلامت، این انگیزه را برای پزشکان ایجاد می‌کند که تعداد بیشتری بیمار را ویزیت کنند و به نوعی انحصارطلبی نیز مانع از این شده که سیاستگذاران نظام سلامت که همواره خود پزشک نیز هستند، خواستار رفع موانع افزایش ظرفیت پزشکان عمومی و متخصص شوند.165نماینده مجلس در بیانیه‌ای خطاب به رییس‌جمهور خواستار افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان پزشکی
در کشور شدند.