محمدرضامقدسی
باشگاه تاب آوری
نظریه تاب آوری خانواده
به گزارش میگنا مفهوم تاب آوری از عواملی که افراد را برای موفقیت آماده و مهیا میکند صحبت میکند البته مطالعات تاب آوری توانسته است افراد موفق را از سایرین متمایز کند (Kalil et al., 2003 ) نکته حایز اهمیت این است که این مفاهیم نظری برای درک تحول و کارکرد خانواده دارای کارکردهای ویژه هستند.
مفهوم تاب آوری خانواده، به ظرفیت خانواده برای مواجه شدن و مدیریت کردن شرایط دشوار، شامل داشتن منابع خانوادگی که آنها را قادر می سازد تا با سختی ها مواجه شوند و قوی بمانند، اطلاق می شود.
با مفهوم کلی تاب آوری، تعاریف متعددی از تاب آوری خانواده ارایه شده است. برای مثال، مک کوبین و مک کوبین (1988) تاب آوری خانواده را به عنوان " ویژگی ها، ابعاد و خصوصیات خانواده هایی که در برابر اختلال و در مواجهه با تغییر و سازگاری در شرایط بحران به یکدیگر کمک می کنند" تعریف کرده اند. این تعریف بر عوامل حمایتی در مرکز استحکام (قوت) خانواده تاکید می کند.
از طرف دیگر، هاولی و دهان (1996) تاب آوری خانواده را به عنوان الگوهای انطباقی خانواده که هم در زمان حال و هم در طول زمان آشکار می شوند، تعریف کرده اند. پژوهشگران حوزه تاب آوری بر نیاز به بررسی تاب آوری خانواده هم به عنوان ساختار تحولی و هم به عنوان فرایند به جای یک مجموعه پویا از کیفیت ها تاکید می کنند.
علاوه بر این، والش (1996) مفهوم تاب آوری ارتباطی (خویشاوندی)را برای توصیف فرایندهای خانواده مطرح کرد و اینکه چگونه آن فرایندها به چالش های منحصر به فردی که خانواده ها با آن مواجه می شوند،مرتبط است.
این مفهوم بر یک دیدگاه تحولی تاکید دارد که برای درک چگونگی برخورد خانواده‌ها با بحران و استرس در طول زمان است. در نهایت، پترسون(2002) ادعا می‌کند که تاب آوری خانواده می‌تواند به عنوان فرآیندی که خانواده‌ها را قادر به سازگاری و عملکرد پس از شرایط دشوار می سازد، بهتر درک شود.
با توجه به والش (1996، 2003)، مفهوم تاب آوری خانواده فراتر از دیدن تک تک اعضای خانواده به عنوان منابع بالقوه برای تاب آوری فردی است و بیشتر متمرکز بر این است که چگونه خانواده به عنوان یک واحد می تواند بعنوان یک عامل محافظتی عمل کند.
برخی از این عوامل شناسایی شده اند: انسجام خانواده، سیستم های اعتقادی خانواده و راهبردهای مقابله. انسجام خانواده در درجه اول به "پیوند" میان اعضای خانواده اشاره می کند؛ به عبارت دیگر، چگونه ارتباطی با یکدیگر احساس می کنند. خانواده های منسجم بیشتر مایل به کار «اشتراکی» برای منفعت خانواده هستند. از سوی دیگر، سیستم باورهای خانوادگی، تأثیر معنویت و چشم انداز مثبت را بر خانواده ها را تصدیق می کند.
این موضوع به نوعی حمایت از این اندیشه است که "تاکید خانواده بر مذهب ممکن است انسجام خانواده را تقویت کند و توانام والدین و فرزندان را تحت تاثیر قرار دهد و درگیری های درون خانوادگی را کاهش دهد (Kalil et al., 2003 , p. 30).
در نهایت، راهکارهای مقابله به منابع روانشناختی، مالی و اجتماعی و مهارت های خانواده اطلاق می شود که برای مقابله با شرایط سخت مورد استفاده قرار می گیرند. مهارت های مقابله ای باشایستگی و تاب آوری همراه است.
به طور کلی، چنین دیدگاه سیستماتیک از تاب آوری، تصدیق می کند که بحران های جدی (مانند مرگ یکی از اعضای خانواده، طلاق، بیکاری یک عضو خانواده) و یا چالش های مداوم بر عملکرد خانواده تاثیر می گذارد، اما این که خانواده ها دارای نقاط قوت و منابعی هستند که می توانند موفقیت بهبودی از این بحران ها را تسهیل کند را نیز تصدیق می کند.
اینکه خانواده ها چگونه مسایل و مشکات خود مواجه شده و مقابله میکنند ، بافت خاصی است که به وسیله عوامل خطر و محافظتی بی شمار میانجی می شود. بافت خاص اشاره به چگونگی تاب آوری خانواده هایی دارد که در معرض سختی هایی هستند که به شدت تحت تأثیر عوامل فردی، اجتماعی و فرهنگی قرار می گیرند(شرایط ویژه ).
به عنوان مثال، اعضای خانواده که مهارتهای مقابله ای خاصی دارند (به عنوان مثال، استراتژی های ارتباطی، مهارت های حل مسئله) ممکن است در مواقع پریشانی به خوبی از عهده برآمده و کارآیی خوبی داشته باشند. علاوه بر این، خانواده هایی که در گذشته به طور موفقیت آمیز بحران ها را پشت سر گذاشته اند، ممکن است آمادگی بیشتری برای مقابله با چالش های بعدی داشته باشند.
از سوی دیگر، عوامل خطر و عوامل محافظتی خانواده به ویژگی هایی اشاره دارند که خانواده ها را در برابر چالش هایی که ممکن است با آنها مواجه شود، آسیب پذیر و یا مقاوم تر می کند. نمونه هایی از عوامل خطر خانوادگی عبارتند از: خشونت، فقر، خانه های تک والد، طلاق یا مرگ در خانواده، در حالی که عوامل محافظتی خانواده ممکن است شامل انسجام، ارزش های فرهنگی و باورهای معنوی خانواده باشد.
بنابراین، ایده تاب آوری خانواده پیچیده و چند بعدی است. از این رو، چارچوب تاب آوری خانواده که هر دو دیدگاه بوم شناختی و تحولی را ترکیب می کند، بیشتر موثر می باشد.

محمدرضا مقدسی

بیشتر بخوانید :

تاب آوری خانواده

تاب آوری چیست ؟
پرسشنامه تاب آوری
شش حوزه تاب آوری
تاب آوری خانواده چیست ؟
تاب آوری فرهنگی چیست؟
تاب آوری سازمانی چیست ؟
تاب آوری اجتماعی چیست ؟
توسعه تاب آوری در مدارس
فرسودگی شغلی و تاب آوری
تاب آوری و روانشناسی مثبت
تاب آوری خانواده ویژگی یا فرآیند
شش زمینه مرتبط با تاب آوری کودکان
ایجاد تاب آوری در کودکان، خانواده و مدارس
ظرفیت محیط‌های آموزشی در توسعه و ایجاد تاب آوری