نوروز ، آیین پر رمز و راز کهن

نوروز ،آیا در باره ی این آیین پر رمز و راز کهن اطلاعات کافی دارید؟ برای آشنایی بیشتر با این رسم پر مهر و طراوت باستانی با مجله فیدیلیو همراه شوید و دقایقی در تاریخ سفر کنیم.

لحظه برابری اعتدال بهاری همان لحظه تحویل سال و نوروز می باشد. در گاهشماری هجری شمسی که در کشورهای ایران و افغانستان استفاده می شود، لحظه تحویل سال، آغاز سال نو محسوب می شود. در کشورهایی دیگر که از تقویم میلادی استفاده می شود، فقط به عنوان شروع فصل بهار است.

ایرانیان نوروز را شروع رستاخیز طبیعت، زنده شدن درختان و زایش باغ و بستان می دانند. ایرانیان معتقد هستند که با زنده شدن طبیعت، انسان ها هم باید نگرشی نو به جهان داشته باشند. بنا بر رسم باستانی ایران، در این روز نیک بختی ها و خوشی ها در بین مردم تقسیم می شود. به همین دلیل از این روز به نام روز امید یاد می کنند.

نوروز در کشورهای مختلف

مجمع عمومی سازمان ملل این رسم باستانی ایران را در تقویم خود ثبت کرده است. سازمان یونسکو نوروز را در تاریخ 8 مهر ماه 1388 در فهرست میراث جهانی ثبت کرد.

در کشورهایی مانند روسیه، تاجیکستان، هند، ترکمنستان، پاکستان، قرقیزستان، عراق، سوریه، گرجستان، جمهوری آذربایجان، چین، آلبانی و ازبکستان مانند ایران و افغانستان نوروز تعطیل رسمی می باشد.

تاریخچه نوروز

قدمت نوروز به دوره قبل از ورود آریایی ها به ایران برمی گردد. برخی از مورخان آغاز نوروز را به دوره بابلیان می دانند. برخی هم زمان حمله کوروش بزرگ به بابل را آغاز جشن نوروز می دانند. در شاهنامه از کیومرث و جمشید به عنوان بنیانگذاران نوروز نام برده می شود.

ابوریحان بیرونی در کتاب خود آورده است، هنگامی که جمشید پادشاه شد، دین خود را تجدید کرد و جشن بزرگی گرفت که آن روز را نوروز نامیدند. در آیین زرتشت اعتقاد بر این است که روز اول فروردین، روز هرمزد است، اهورامزدا در این روز آفرینش آسمان را شروع کرد.

از سبزی پلو شب عید تا سفره هفت‌سین

مستوفی از پلو شب عید نیز غافل نمی‌شود و در این باره می‌نویسد: «خوردن سبزی پلو در شب قبل از عید نوروز که عوام آن روز و شب را به مناسبت روز قبل از عید قربان عرفه می‌نامند، مرسوم بود و استحباب وقتی کامل می‌شد که به این سبزی پلو ماهی هم ضمیمه باشد.»
بنابر مکتوبات مستوفی قاجار: «در شب و روز عید خانم هر خانواده فاخرترین غذاها را برای اهل خانه خود تدارک می‌کرد. کمتر خانه‌ای بود که در این دو روزه تحویل و عید حتی شب قبل از عید دیگ پلو و ماهی و رشته و مرغ پلوش به بار نباشد. رشته پلو را در روز اول سال می‌خوردند که سر رشته کارها به دستشان بیاید. خانواده‌‌های توانا برای حول و حوش و همسایه خود و فقرای آبرودار، برنج و روغن عید می‌فرستادند و زکات جشن‌های خود را به این طریق می‌پرداختند.

مردمان توانا مجلس عید خود را خیلی مجلل و باشکوه ترتیب می‌دادند، مجموعه‌ها و سینی‌های شیرینی دور اتاق چیده بود، روی میز گوشه اتاق گلدان‌های شیشه‌ای پنجاه شصت پیازی از نرگس و سنبل گذاشته بودند، از صبح تا عصر بساط چای و شربت راه بود، هرکس وارد می‌شد چای و شربت می‌دادند.»

وی درباره اهمیت سفره هفت‌سین می‌گوید:

«این سفره عید سفره خانوادگی بود. بزرگتر خانه می‌نشست، افراد خانواده به دور او جمع می‌شدند، توپ تحویل که صدا می‌کرد، بین آنها تبریک و روبوسی رد و بدل می‌شد. بزرگترها به کوچکترها عیدی می‌دادند، شربت و شیرینی صرف می‌کردند، آقا و خانم و آقا کوچک‌ها و خانم کوچک‌ها به خدمتکارهای خانه عیدی می‌دادند. سفره عید جمع می‌شد و بساط پذیرایی دید و بازدید گسترده می‌گشت. در تالار یا اتاق آبرومند خانه، مجموعه‌های شیرینی که هریک 6 رنگ شیرینی در بشقاب‌های لب تخت بلور یا چینی مثل هرم چیده شده بود، می‌گذاشتند. گلدان‌های نرکس و سنبل و جام‌های پر از بنفشه و ظرف‌های سبزه، در طاقچه‌ها، لای اسباب چراغ خودنمایی می‌کرد.»

لحظه تحویل سال و غذاها و رسوم ویژه

هنگام لحظه تحویل سال، افراد خانواده کنار سفره هفت سین می نشینند. قرآن می خوانند. برخی در دل برای آورده شدن حاجات و آرزوهای خود و دیگران، دعا می کنند. با نو شدن سال افراد خانواده همدیگر را در آغوش می گیرند و سال نو را به همدیگر تبریک می گویند.

در زمان قدیم با شلیک تفنگ و یا توپ، لحظه تحویل سال را تعیین می کردند. امروزه لحظه تحویل سال از تلویزیون و رادیو اعلام می شود. در شب سال نو اکثر ایرانی ها در منزل بزرگترهای فامیل یا خانواده جمع می شوند و سبزی پلو با ماهی می خورند. برخی هم رشته پلو با ماهی نوش جان می کنند. پخت شیربرنج نیز در این شب در برخی شهرها مرسوم می باشد.

آداب و رسوم برای استقبال از نوروز

خانه تکانی: چند روز قبل از پایان سال مردم به گردگیری و غبارروبی خانه خود می پردازند. وسایل کهنه و خراب را دور می ریزند. لباس نو می خرند و یا لباس های قدیمی خود را تمیز می کنند. کاشتن سبزه: از چند روز قبل از پایان سال مردم گندم، جو، کنجد، عدس و … را پرورش می دهند و به عنوان سبزه عید، روی سفره هفت سین می گذارند. این سبزه تا روز سیزده فروردین بر روی سفره هفت سین می باشد و در روز سیزده فروردین در آب روان انداخته می شود. سفره هفت سین: چیدن سفره هفت سین یکی از سنت های ایرانیان می باشد. در کنار سفره کتاب قرآن هم گذاشته می شود. مراسم چهارشنبه سوری در چهارشنبه آخر سال هم برگزار می شود. در روز پنج شنبه آخر سال به سر مزار درگذشتگان خود می روند و خیراتی برای آنها می دهند. برخی از مردم در زمان لحظه تحویل سال در اماکن مقدس و زیارتی جمع می شوند. عیدی دادن و عیدی گرفتن هم از رسوم نوروز می باشد. برای زیبایی سفره هفت سین تخم مرغ هم رنگ زده می شود. مهمترین و اصلی ترین سنت رایج در عید نوروز صله رحم می باشد. مردم تا روز سیزده فروردین به دید و بازدید هم می روند.

سفره هفت سین

در سفره هفت سین سیب، سنجد، سیر، سرکه، سماق، سکه، سمنو، سبزه و یا سنبل بیان کننده یک راز و سمبلی است برای ایرانیان از قدیم الایام. علاوه بر این ها تخم مرغ رنگی، ماهی قرمز، شیرینی، آجیل، آینه و شمعدان و کتاب قرآن را هم بر روی سفره هفت سین می گذارند.اکثر ایرانیان این سفره را تا روز سیزدهم فروردین در خانه ها نگه میدارند.

هر سین سفره هفت سین سمبل چه چیزی است؟

سیر: گذاشتن سیر برای داشتن سالی بدون بیماری می باشد.

سبزه: سبزه نمادی از آب های بیکران و پاک است. برای داشتن سالی پر طراوت سبزه را روی سفره هفت سین می گذارند.

سمنو: سمنو از جوانه گندم تهیه می شود که یک خوراکی شیرین محسوب می شود. سمنو نماد لحظه های شیرین در آن سال می باشد.

سیب: سیب نماد زیبایی می باشد.

سنجد: نماد عشق و محبت است.

سماق: یک ادویه ایرانی به رنگ سپیده دم می باشد. سماق نماد پیروزی نور بر تاریکی و ظلمت می باشد.

سرکه: سرکه نماد صبوری بودن و کهنسالی می باشد.

سکه : سکه در سفره هفت سین نماد ثروت و دارایی می باشد.

سخن آخر

هر روزتان نوروز نوروزتان پیروز