یادداشتی از یاشار هدایی در مورد برگزیده شدن زهره قایینی به عنوان برنده جایزه ibby-iREAD 2022

پرسشى که اینبار باید معکوس شود!

خبر تعلق جایزه جهانى iRead (من می خوانم) به زهره قایینی -چهره نام آشنای فرهنگ کودکی و ادبیات کودکان- طلیعه خوشى براى آغاز قرن و سال نو خورشیدی بود.

معیارهای انتخاب نامزد برای دریافت این جایزه، همچون پایداری، اثرگذاری، الهام بخشی، کاوش گری، نوآوری در اجرای پروژه های کتابخوانی، پای بندی و احساس مسئولیت و ایجاد عشق به خواندن، توانمند کردن کودکان در امر خواندن در مناطق محروم و… همگی با وضوح کامل در فعالیت های چندین ساله و مستمر ترویجی زهره قایینی قابل مشاهده است. حتی در نگاهی گذرا به سرفصل های فعالیت او -از مدیریت اجرایی گرفته تا پژوهش گری و از برنامه ریزی و اجرای برنامه «با من بخوان» گرفته تا نهادگذاری در حوزه ترویج و…- گویی با این معیارها چشم در چشم هستیم و گویی معیارها را از دوسیه و رزومه کاری زهره قایینی بیرون کشیده اند. از این رو تعلق جایزه «آی رید» به زهره قایینی به مصداق سخن مولوی که «عدل چِبوَد، وضع اندر موضعش»، عدلی تمام و کمال است.

هم جایزه و هم صاحب جایزه شناخته شده تر از آن هستند که نیاز به معرفی شان باشد. اما پرسش از نقش و کارکرد جایزه، جای درنگ و تأمل دارد. بی تردید، جایزه «آی رید»، تاثیری در عملکرد صاحبش ندارد. زهره قایینی پس از اخذ جایزه، همان سیاقی را در پیش خواهد گرفت که قبل از این داشت. او همان راهی را ادامه خواهد داد که پیش از این می پیمود. تاثیر جایزه به کیفیت و کمیت مادی اش هم وابسته نیست. بنابراین این تاثیر را نمی توان با اشل های خُرد و فردی سنجید و نیاز به اشل های کلان تری هست.

معمولا در چنین مواقعی این پرسش مطرح می شود که «جوایز جهانی از این دست، چه تاثیری در ادبیات کودک و فرهنگ کودکی ما خواهد گذاشت؟» اما اینبار شاید، طرح معکوس این پرسش مناسب تر و دقیق تر باشد: «تعلق این جایزه چه تاثیری در ادبیات و فرهنگ کودکی جهان خواهد گذاشت؟»

اهمیت این جایزه در اهمیت کارنمای زهره قایینی و در پاسخ به این پرسش معکوس و نامانوس، نهفته است. یک بار دیگر به همخوانی و انطباق معیارهای انتخاب نامزد با کارنامه زهره قایینی باز گردیم. استاندارد بالا و اصول حاکم بر تلاش های صاحب جایزه، استعداد و قابلیت الگوبرداری شدن و تکثیر شدن را به این تلاش ها بخشیده است.

تعلق جایزه «آی رید» به زهره قایینی، پیش و بیش از هر چیز، معرفی یک تجربه ارزنده و فاخر ملی، در سطح جهان است. تجربه ای که به واسطه دو خصلت «روشمندی» و «سیستماتیک بودن» قابل ارائه به عنوان یک الگو برای جهانیان است.