وزارت بهداشت به تازگی نسبت به شیوع بیماری سرخک در کشور هشدار داده است. از این رو باید با علائم و راه های درمان این بیماری بیشتر آشنا شوید.

بیماری سرخک نوعی عفونت سیستم تنفسی در کودکان است و از طریق تنفس منتقل می‌شود. در گذشته تعداد زیادی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شدند،‌ اما هم‌اکنون می‌توان با تزریق واکسن از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. سرخک که تحت عنوان روبلا نیز شناخته می‌شود،‌ می‌تواند جان کودکان را به صورت جدی تهدید کند. با وجود این که واکسن تعداد مرگ و میرهای ناشی از این بیماری را در دنیا کاهش داده است،‌ اما همچنان سالانه بیش از ۱۰ هزار کودک زیر پنج سال بر اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.

از آنجایی که وزارت بهداشت نسبت به شیوع این بیماری در کشور هشدار داده است،‌ ما قصد داریم در ادامه این مطلب شما را با این بیماری بیشتر آشنا کنیم.

فهرست:

سرخک چه علائمی دارد؟ مراحل سرخک کی باید به پزشک اطفال مراجعه کنیم؟ دلایل ابتلا به سرخک عوامل خطر سرخک عوارض سرخک راهکارهای پیشگیری از سرخک اگر شخصی از خانواده سرخک داشت، چه باید کرد؟ راه‌های پیشگیری از عفونت‌های مختلف تشخیص سرخک روش‌های درمان سرخک داروهایی برای درمان سرخک

سرخک چه علائمی دارد؟

علائم سرخک، پس از گذشت ۱۰ تا ۱۴ روز از قرار گرفتن در معرض ویروس خود را نشان می‌دهند. علائم سرخک معمولا به شرح زیر هستند:

تبسرفه خشکآبریزش بینیگلو دردچشم‌های ملتهب (ورم ملتحمه)لکه‌های کوچک با مراکز متمایل به آبی-سفید در زمینه‌ای قرمز که در پوشش داخلی دهان و در قسمت گونه‌ها دیده می‌شود و به لکه‌ی کوپلیک (Koplik’s spots) معروف است.نوعی بثورات پوستی که از لکه‌های بزرگ و مسطح تشکیل شده که اغلب روی یکدیگر می‌افتند. این عفونت مراحلی دارد که در یک دوره دو تا سه هفته به ترتیب اتفاق می‌افتد.

مراحل سرخک

الف) بثورالت عفونت و دوره نهفتگی

در ۱۰ تا ۱۴ روز اول بعد از عفونت، ویروس سرخک نهفته می‌ماند. طی این مدت بیمار با هیچ نشانه و علائمی مواجه نمی‌شود.

ب) علائم و نشانه‌های نامشخص

سرخک معمولا با تبی خفیف تا متوسط آغاز می‌شود که اغلب با سرفه مداوم، آبریزش بینی،‌ چشم‌های ملتهب (ورم ملتحمه) و گلودرد همراه است. این بیماری ۲ تا ۳ روز به طول می‌انجامد.

پ) بیماری حاد و بثورات پوستی

بثورات از نقاط قرمز و کوچکی تشکیل شده‌اند که برخی آن‌ها کمی ورم دارند. لکه‌ها و برآمدگی‌ها بسیار نزدیک به هم و به شکل خوشه‌ای قرار دارند و به پوست ظاهری لکه‌دار می‌دهند. این لکه‌ها ابتدا در صورت ظاهر می‌شوند.

بعد از چند روز بثورات به بازوها و سایر قسمت‌های بدن از جمله پاها و ران‌ها منتقل می‌شود. در این مدت تب به صورت چشم‌گیری بالا می‌رود و اغلب دمای بدن از 40 تا ۴۱ درجه است. بثورات به تدریج از بین می‌رود و ابتدا از صورت و سپس از ران‌ها و پا محو می‌شود.

ت) دوره انتقال بیماری

شخص آلوده می‌تواند تا ۸ روز باعث انتقال بیماری به دیگران شود که چهار روز قبل از ظاهر شدن بثورات شروع شده و تا چهار روز بعد از ایجاد بثورات خاتمه می‌یابد.

کی باید به پزشک اطفال مراجعه کنیم؟

در صورتی که تصور می‌کنید شما یا کودکتان در معرض سرخک قرار گرفته‌اید یا جوش و لکه‌هایی مثل سرخک روی پوست‌تان ظاهر شده،‌ به پزشک مراجعه کنید. سوابق واکسیناسیون خانواده خود را مخصوصا وقتی کودکتان مدرسه یا دانشگاه را شروع می‌کنند یا قبل از سفرهای خارجی،‌ با پزشک مرور کنید.

دلایل ابتلا به سرخک

سرخک نوعی بیماری ویروسی و به شدت واگیردار است که در گلو یا بینی کودکان و بزرگسالان تکثیر می‌شود. هنگامی که شخص مبتلا، سرفه یا عطسه می‌کند و حتی صحبت می‌کند، قطرات آلوده در هوا پخش می‌شوند و افراد دیگر با تنفس هوا،‌ این ذرات را وارد بدن خود می‌کنند.

علاوه بر این احتمال دارد که این ذرات روی زمین بنشینند، تا ساعت‌ها فعال بمانند و باعث سرایت به دیگران شوند. در صورتی که این سطوح را لمس کنید و سپس دهان، بینی یا چشم‌های خود را بمالید، به ویروس آلوده خواهید شد. لازم به ذکر است که حدود ۹۰ درصد از افرادی که با بیمار در تماس هستند یا در معرض این ویروس قرار می‌گیرند، به سرخک مبتلا خواهند شد.

عوامل خطر سرخک

عوامل خطر سرخک به شرح زیر هستند:

واکسینه نبودن: در صورتی که واکسن دریافت نکرده باشید،‌ احتمال ابتلا شما به سرخک بسیار بالا خواهد بود.

سفرهای بین‌المللی: تعداد مبتلایان به سرخک در کشورهای در حال توسعه معمولا بیشتر است؛ از این رو در صورتی که به چنین کشورهایی سفر کنید، احتمال ابتلای شما به این بیماری بیشتر خواهد بود.

کمبود ویتامین A: اگر در رژیم غذایی شما خبری از ویتامین A نباشد، امکان بروز علائم شدیدتر و عوارض سرخک در شما افزایش پیدا می‌کند.

عوارض سرخک

عوارض سرخک به شرح زیر هستند:

عفونت گوش: عفونت میکروبی گوش یکی از اصلی‌ترین عوارض سرخک است.برونشیت، التهاب حنجره یا خروسک: سرخک می‌تواند باعث التهاب حنجره یا دیواره‌های داخلی عبور هوا از شش‌ها بشود.پنومونی: پنومونی عارضه رایج سرخک است. افرادی که سیستم ایمنی بدنشان به خطر افتاده است می‌توانند مبتلا به نوع خاص و خطرناکی از پنومونی شوند که گاهی کشنده است.انسفالیت: عارضه‌ای به نام انسفالیت تقریبا از هر ۱۰۰۰ نفر مبتلا به سرخک در یک نفر به وقوع می‌پیوندد.مسائل بارداری: اگر در دوران بارداری به سرخک مبتلا شوید، ممکن است با عوارضی نظیر زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد مواجه شوید؛ به همین خاطر برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری باید مراقبت‌های ویژه‌ای انجام دهید.

راه‌کارهای پیشگیری از سرخک

طبق گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به سرخک در کودکان و بزرگسالان تزریق واکسن است.

واکسن سرخک در کودکان

کودکان،‌ معمولا دوز نخست واکسن سرخک را در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی دریافت می‌کنند و دومین دوز نیز در ۴ تا ۶ سالگی به آن‌ها تزریق می‌شود. به نکات زیر توجه کنید:

الف) در صورتی که کودک ۶ تا ۱۱ ماهه دارید و قصد دارید به سفر بروید، درباره‌ی تزریق واکسن با پزشک مشورت کنید.

ب) در صورتی که فرزند شما در زمان مذکور واکسن را تزریق نکرده باشد،‌ ممکن است او به مدت دو هفته به دو دوز از واکسن با فاصله ۴ هفته احتیاج داشته باشد.

واکسن سرخک در بزرگسالان

اگر شما فرد بزرگسالی هستید که ویژگی‌های زیر را دارید باید نسبت به تزریق واکسن سرخک اقدام کنید:

در معرض خطر بالای سرخک باشید – مانند رفتن به دانشگاه، مسافرت بین‌المللی یا کار در بیمارستان – و اثباتی بر مصونیت ایمنی شما وجود نداشته باشد.

اگر مطمئن نیستید که به واکسن سرخک احتیاج دارید یا خیر،‌ لازم است که در خصوص این مسئله با پزشک خود صحبت کنید.

اگر شخصی از خانواده سرخک داشت، چه باید کرد؟

در صورتی که یکی از اعضای خانواده شما به سرخک مبتلا شد، باید برای جلوگیری از ابتلای سایر اعضای خانواده و دوستان آسیب‌پذیر اقدامات زیر را انجام دهید:

کناره‌ گیری: قدرت انتقال پذیری بیماری سرخک بسیار بالا است. از این رو تا ۴ روز قبل از پدیدار شدن علائم پوستی و ۴ روز بعد از آن، سایر افرادی که با بیمار در ارتباط هستند، امکان ابتلا به سرخک را دارند.

واکسیناسیون: مطمئن شوید هر کسی که در معرض ابتلا به سرخک بوده و واکسن را تزریق نکرده است، در سریع‌ترین زمان ممکن اقدام به تزریق واکسن خواهد کرد. این شامل شیرخواران بزرگتر از ۶ ماه و هرکس متولد ۱۹۵۷ یا بعد از آن است که اسناد و مدارک کتبی در مورد واکسیناسیون نداشته یا مدارکی در مورد مصونیت ایمنی یا ابتلا به سرخک در گذشته ندارد.

راه‌های پیشگیری از عفونت‌های مختلف

در صورتی که تا پیش از این به سرخک مبتلا شده باشید، بدن شما در برابر این بیماری ایمن شده است و مجددا به آن آلوده نخواهید شد. اکثر شهروندان ایالات متحده آمریکا که تاریخ تولد آن‌ها به پیش از سال ۱۹۵۷ باز می‌گردد یا در آن زمان زندگی کرده‌اند، در برابر سرخک ایمن خواهند بود، زیرا قبلا به آن مبتلا شده‌اند.

اما سایر افراد به دلایل زیر باید اقدام به تزریق واکسن سرخک کنند:

۱. ترویج و حفظ مصونیت گسترده

پس از پیدایش واکسن سرخک، این بیماری در ایالات متحده آمریکا ریشه‌کن شده است؛ حتی اگر تمام افراد واکسن تزریق نکرده باشند. به این اثر ایمنی گله‌ای می‌گویند. اما احتمال دارد که این ایمنی گله‌ای در حال حاضر تضعیف شده باشد،‌ چرا که میزان واکسیناسیون در این کشور کاهش پیدا کرده است. لازم به ذکر است که شمار مبتلایان به این بیماری در ایالات متحده آمریکا اخیرا به شکل چشم‌گیری افزایش پیدا کرده است.

۲. جلوگیری از بازخیز سرخک

وجود نرخ تثبیت‌شده واکسیناسیون در کاهش شیوع سرخک نقش مهمی دارد. به این معنا که اگر تعداد تزریق واکسن بالا برود، احتمال ابتلای افراد کاهش پیدا می‌کند. در سال ۱۹۹۸ مقالاتی چاپ شد که اوتیسم را به واکسن سرخک ـ اوریون – سرخچه مرتبط می‌کرد. اما این موضوع مورد پذیرش قرار نگرفت و حالا چنین فرضیه‌ای که ارتباط میان ابتلا به اوتیسم و تزریق این واکسن‌ها را نشان می‌داد، اعتبار ندارد.

تشخیص سرخک

از طریق علائم ظاهری مانند لکه‌های کوچک با مراکز متمایل به آبی-سفید در زمینه‌ای قرمز که در پوشش داخلی دهان در قسمت گونه‌ها دیده می‌شود و به لکه کوپلیک معروف است، امکان تشخیص این بیماری برای پزشکان مقدور است. اما تعداد زیادی از پزشکان سرخک را مشاهده نکرده‌اند و احتمال دارد که در تشخیص بیماری دچار اشتباه شوند. در صورت نیاز، باید از آزمایش خون برای اطمینان از ابتلا به سرخک کمک گرفته شود.

روش‌های درمان سرخک

تاکنون هیچ درمان قطعی برای این عفونت کشف نشده است، اما افراد آسیب‌پذیری که در معرض ویروس قرار دارند باید اقدامات زیر را انجام دهند:

۱. واکسیناسیون پس از مواجهه

افراد آسیب‌پذیری که ایمن نشده‌اند، مانند نوزادان، می‌توانند ظرف ۷۲ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس سرخک واکسینه شوند. در صورتی که سرخک همچنان در فرد ادامه پیدا کند، به شکل خفیف‌تر و در دوره‌ای کوتاه‌تر پیش می‌رود.

۲. ایمونوگلوبولین سرم

زنان باردار،‌ نوزادان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف که در معرض ویروس قرار دارند ممکن است تزریقی از پروتئین‌ها (آنتی‌بادی‌ها) با نام ایمونوگلوبولین سرم دریافت کنند. این آنتی بادی‌ها زمانی که ظرف مدت ۶ روز پس از مواجهه با ویروس داده شوند می‌توانند از سرخک جلوگیری کرده یا شدت علائم را کم کنند.

داروهایی برای درمان سرخک

۱. تب برها

به منظور پایین آوردن تب بیمار باید از داروهای بدون نسخه‌ای مانند ایبوپروفن (Advil ، Motrin کودکان و غیره)، استامینوفن (Tylenol و بقیه) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) استفاده شود. اما کودکان و نوجوانانی که علائم سرخک دارند، نباید آسپرین مصرف کنند. دلیل اصلی این موضوع این است که آسپرین می‌تواند باعث بروز سندرم ری (Reye’s syndrome) شود که وضعیتی نادر اما کشنده است.

۲. آنتی بیوتیک‌ها

اگر با وجود سرخک، عوارضی نظیر عفونت گوش و ذات‌الریه در کودک پیدا شود، احتمال دارد که پزشک برای درمان از آنتی بیوتیک‌ها استفاده کند.

۳. ویتامین A

خطر ابتلا به گونه شدیدتر سرخک در کودکانی که کمبود ویتامین A دارند، بیشتر است. مصرف این ویتامین می‌تواند از شدت سرخک بکاهد. این ویتامین به طور کلی با مگادوز ۲۰۰۰۰۰ واحد بین‌المللی (IU) برای کودکان بالای یک سال تجویز می‌شود.