قره قاط از نظر طبیعت سرد و خشک است و دارای خواص درمانی فراوانی است که مهمترین آن‌ها کاهش قند خون در بیماران دیابتی و کاهش فشار خون است.

دکتر عبدالله احمدیه در کتاب راز درمان آورده است. «در اینجا بعضی از روش‌های درمانی و نُسَخ دارویی مرض قند را که در کتب قدیم ذکری در مورد شان نشد و اینجانب بعد‌ها بدان آگاهی یافته‌ام و به گرد‌آوری شان پرداخته‌ام به شرح زیر به اطلاع می‌رسانم. قره قاط ـ میوه ریز ترش مزه‌ای است مانند زرشک که به قدرِ یک تا دو مثقال آن را دم کرده و می‌خورند قره قاط همراه با برگ زیتون، سیر، زغال اخته، چای مکه و عناب در پایین آوردن فشار خون بسیار مؤثر است. اگر قره قاط را در کنار کدوی مسمایی، تخم خیار، سیب، انار، موسیر، گزنه، گلابی، ازگیل، بومادران، و عناب مصرف شود چربی خون کاهش می‌یابد. ‍»

دکتر خیاوی در دایره‌المعارف گیاهان دارویی چنین آورده است: «قره قاط ثمر درختی است به قدر فلفل، در ترشی شبیه زرشک جهت تصفیه خون و کم و پایین آورنده فشار خون و مقوی جگر و دل است».

حکمای طب سنتی میوه این گیاه را برای قطع خون ریزی از سینه نافع می‌دانند و دم کرده برگ آن را نیز برای تورم قولون و رفع اسهال توصیه می‌کردند؛ و برگ قره قاط را مدّر و در رفع ناراحتی‌های مزمن مخاطی مثانه و مجاری ادرار مفید می‌دانند. این خاصیت به دلیل وجود تانن و اسید گالیک و به ویژه خاصیت ضد عفونی کنندگی مجاری ادراری، به دلیل وجود ماده آربوتین در برگ آن است. مقدار مصرف از برگ خشک این گیاه ۸-۴ گرم چهار بار در روز است. برای این کار ۲۰ گرم برگ خشک را در ۱۰۰۰ گرم آب جوش دم کرده و چند فنجان در روز مصرف شود. توصیه شده است که گیاه عنب‌الدب یا قره قاط، با املاح آهن، ژلاتین و آلبومین نباید هم زمان خورده شود. همچنین برگ گیاه قره قاط دارای اثر مقوی، قابض، ضد عفونی کننده و ضد اسهال است و به دلیل قابض بودن برای رفع اسهال‌های ساده ومزمن مفید است.

برای میرتل‌لینِ موجود در برگ این گیاه تأثیری شبیه انسولین تشخیص داده شده است و آن را انسولین گیاهی نیز نامیده اند با این تفاوت که قره قاط تأثیرات منفی انسولین شیمیایی را ندارد. براساس تحقیقات و آزمایشات متعدد، پزشکان و محققان به این نتیجه رسیدند که ماده میرتل‌لین موجود در برگ گیاه قره قاط میزان قند خون را در بیماران دیابتی به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد. برای مصارف خارجی جوشانده برگ گیاه به صورت غرغره، برای رفع التهاب مخاط دهان، و لوسیون و کمپرس آن نیز جهت رفع ورم چشم، بیماری‌های پوست و سوختگی‌ها به کار می‌رود. میوه این گیاه نیز که مهمترین بخش گیاه از نظر درمانی است، دارای اثر مقوی، قابض، مفرح و ضد عفونی کننده است که از آن نوعی شربت تهیه می‌شود که بهترین نوشیدنی برای بیماران تب دار است.

بررسی‌ها نشان داده است که میوه این گیاه تأثیر مفیدی در تنظیم عمل دفع و جلوگیری از عفونی شدن مواد زاید دفعی در متبلایان به بواسیر دارد و همچنین در رفع نفح و گاز‌های معده و تحریک اشتها مفیداست از موارد دیگر استعمال خارجی این گیاه جوشانده آن است که اگر از راه بینی به بالا کشیده شود، در رفع زکام تأثیر به سزایی دارد. کمپرس و تنقیه جوشانده ان نیز درد بواسیر را کاهش می‌دهد؛ و ضماد گرم میوه آن ناراحتی‌های جلدی همراه با خار‌ش‌های شدید را سریع از بین می‌برد. آب مقطر حاصل از برگ‌های این گیاه نیز چشم شویی، بسیار عالی برای فرونشاندن التهابات چشمی است. میوه پخته و جوشانده به دست آمده از آن، برای کاهش ورم روده و بیماری‌های عفونی روده مفید است. در این خصوص باید ۶۰ گرم میوه گیاه را در یک لیتر آب جوشانده، و ۵-۴ فنجان در روز خورده شود. در مورد بیماری دیابت نوع ۲ می‌توان ۲۰ گرم برگ خشک گیاه را با ۲۰ گرم برگ خشک تمشک در یک لیتر آب جوش دم، و در عرض ۲۴ ساعت کم کم مصرف کرد.

از برگ گیاه قره قاط قرمز (Cranberry) در رفع رماتیسم، نقرس، درد‌های ناشی از سنگ کلیه، سرفه و تب‌های مخاطی استفاده می‌شود و نیز با مصرف آن مقدار نسبی اسید اوریک ادرار ضمن زیاد شدن حجم آن، کاهش می‌یابد. اثر ضد عفونی کننده برگ این گیاه نیز بیشتر مربوط به هیدروکینون موجود در آن است. هرچه تابستان گرم‌تر و خشک‌تر باشد میزان درصد وجود هیدروکینون در برگ این گیاه زیادتر می‌شود.

یادآور می‌شوم باید برگ گیاه قره قاط قرمز را در زمستان از روی ساقه چید و پس از چیدن در سایه با گرمای ملایم اطاق خشک کرد. گاهی از برگ آن به جای چای و قهوه استفاده می‌کنند.

مربای قره قاط قرمز به دلیل وجود اسید بنزوئیک در میوه آن مدت زیادی می‌تواند بدون خراب و فاسد شدن بماند.

در مطالعه Aboozar Monavar Feshani و همکاران در خصوص استفاده ایرانیان از قره قاط در زمان قدیم به عنوان داروی شفابخش برای مرض قند، ذکر شده است:

«براساس مطالعاتی مشخص شده است که میوه قره قاط در طب سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای داشت، به طوری که از زمان قدیم از این گیاه به عنوان داروی مرض قند (دیابت) استفاده می‌کردند که پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در بهبود سلامتی بیماران دیابتی حاصل می‌شد. محققان ایرانی در این تحقیق و آزمایش‌های انجام شده بر روی موش صحرایی نیز به این نتیجه رسیدند که عصاره میوه

قره قاط می‌تواند قند و تری گلیسرید خون را در حیوانات دیابتی کاهش دهد. مطالعات بالینی نیز نشان دهنده تأثیر این گیاه در کاهش قند و چربی خون بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ است. در این آزمایش مکانیسم اثر آن در مرض قند به این صورت است که میوه قره قاط باعث مهار گلوکز از روده به خون می‌شود و نیز آنتی اکسیدان موجود در این گیاه موجب می‌شود سطح تری گلیسیرید خون نیز کاهش یابد».

در مطالعه Karine Feghali و همکاران در خصوص خواص درمانی گیاه قره قاط قرمز برای محافظت از لثه و دندان، چنین آمده است: «خواص درمانی قره قاط قرمز (Cranberry) از چندین جهات برای انسان شناخته شده است که بیشتر به دلیل ترکیب شیمیایی فلاونوئید‌های (Flavonoids) موجود در عصاره میوه این گیاه است. (یادآور می‌شوم فلاونوئید‌ها هریک از ترکیبات حاوی حلقه‌ای از آروماتیک مشخص است که به نحو گسترده‌ای در گیاهان یافت می‌شود) و نیز به خاطر وجود آ‌نتی اکسیدان، دارای خاصیت ضد میکروبی، ضد چسبندگی و ضدالتهابی است. تحقیقات و آزمایشات اخیر نشان داده است که با توجه به خاصیت آنتی اکسیدانی فراوان قره قاط، ممــــــکن است تأثیرات بالقوه‌ای در محافظت از دندان و درمان امراض لثه و بافت استخوانی آن داشته باشد و از بیماری‌های لثه جلوگیری کند».

منبع: سایت جامع طب سنتی ایران