از هویتزر M109 که قرار است برای اوکراین ارسال شود چه می‌دانیم

سه کشور عضو ناتو قصد دارند هویتزرهای خودکشش زرهی M109 را برای اوکراین ارسال کنند که در ادامه نگاهی کامل به مشخصات آن خواهیم داشت.

در حال حاضر توپخانه به یکی از اصلی‌ترین تسلیحات مورد استفاده در جنگ اوکراین بدل شده و طرفی که قدرت آتش بالاتر و انعطاف عملیاتی بیشتری داشته باشد، برگ برنده در دستان اوست. کشورهای پشتیبان اوکراین نیز با بررسی این نبرد که اکنون وارد ماه سوم خود شده، به این نتیجه رسیدند که بایستی توپخانه‌های بیشتری برای اوکراین بفرستند تا با ایجاد آتش پشتیبانی از نیروهای مدافع، بتوانند نیروهای متجاوز را عقب رانده و خاک خود را باز پس گیرند.

هلند و آلمان قصد دارند شمار نامشخصی هویتزر خودکشش PzH 2000 برای اوکراینی‌ها ارسال کنند. فرانسه مشغول آموزش نیروهای اوکراینی برای کار با هویتزرهای خودکشش چرخدار سزار است و گفته می‌شود 12 فروند به آن‌ها می‌هد. انگلیس 20 عراده AS90 به اوکراینی‌ها اهدا می‌کند و جمهوری چک نیز بالای 20 دستگاه هویتزر خودکشش دانا به ارتش اوکراین تحویل داد. اسلواکی نیز از انتقال هویتزرهای زوزانا سخن گفت که همچنان با اوکراین به توافق نرسیده‌اند.

آمریکا،‌ کانادا و استرالیا نیز در مجموع صد قبضه هویتزر کششی M777 برای اوکراین ارسال کردند. علاوه بر مجموع هویتزرهای گفته شده، هزاران گلوله 155 میلی‌متری برای آن‌ها نیز در اختیار اوکراین قرار گرفته که گلوله‌های هدایت ماهوراه‌ای M982 اکسکالیبور پیشرفته‌ترین و دوربردترین نوع آن‌ها هستند؛ این گلوله‌ها از سوی آمریکا برایشان تامین شده و کانادا نیز قصد ارسالشان را دارد. تمامی این هویتزرها کالیبر 155 میلی‌متری هستند، به غیر از دانا که 152 ‌‌م‌م است.

M109L

حال نخست وزیر ایتالیا از تصمیم کشورش مبنی بر ارسال هویتزرهای خودکشش زرهی M109 و همچنین PzH 2000 به اوکراین سخن گفت. دو کشور بلژیک و نروژ نیز نیت مشابهی برای هویتزرهای M109 خود دارند. هویتزرهای موجود در زاردخانه‌های این 3 کشور همگی در حالت ذخیره و یا بازنشسته و غیرعملیاتی به سر می‌برند و برای ارسال بایستی آماده سازی شوند. هویتزرهای نروژ مدل M109A3 GN(M)، نمونه‌های بلژیکی M109A4 BE و ایتالیایی‌ها نیز M109L هستند.

ایتالیا از مجموع 260 عراده M109 که دریافت کرد، اکثر آن‌ها را بازنشسته، اوراق و یا به کشورهای دیگر اهدا نمود و در حال حاضر می‌تواند حداکثر 38 دستگاه مدل M109L برای اوکراین ارسال کند. نروژ نیز از مجموع 56 دستگاهی که در انبار دارد، به تازگی 20 عراده از آن‌ها را به منظور ارزیابی وضعیت از حالت ذخیره خارج کرده و در میدان تیر با شلیک گلوله آزمایش نمود. بر اساس آمار موجود، بلژیکی‌ها نیز بایستی 89 عراده M109A4 BE در انبارهای خود داشته باشند.

M109A6 Paladin

البته از سویی دیگر رسانه‌های تایوانی اعلام کردند که آمریکا از دولت این کشور خواسته تا پیرو نیاز اوکراین، سفارش 40 عراده هویتزر M109A6 موسوم به پالادین (Paladin) را با تاخیر 3 ساله دریافت کند. می‌توان این احتمال را مطرح کرد که آن‌ها را برای ارسال به اوکراین در نظر گرفته‌اند. با این حال مسئله فوق همچنان مطرح نشده است. اما اگر رنگ حقیقت به خود گیرد، پیشرفته‌ترین نمونه M109 است که برای اوکراین ارسال می‌شود؛‌ آمریکا خود کاربر M109A7 PIM است.

نسخه‌های ایتالیایی در اصل نمونه‌های قدیمی‌تر مانند A1B بودند که وزارت دفاع در سال 1986 تصمیم به ارتقا گرفت. تمام 280 عراده‌‌‌ی موجود دستخوش ارتقا و بین‌ سال‌های 1986 تا 1992 تحویل ارتش شدند. اصلی‌ترین بهسازی صورت گرفته تغییر لوله توپ از نمونه 3.5 متری به 6 متری بود که سبب افزایش دقت و برد به 24 کیلومتر برای گلوله عادی و 30 کیلومتر برای گلوله دارای موتور راکتی شد. بدنه نیز به ارتقای M109A3 رسیده و سیستم مهار لگد بهسازی شده بود.

یک عراده M109A3GNM نروژی

دستگاه‌های M109 نروژی نیز در دو نمونه GN و GNM موجود هستند که در اصل M109G متعلق به آلمان غربی بودند. 126 عراده از این هویتزرها بین سال‌های 1969 تا 1971 به صورت دست دوم خریداری و در نیمه دوم دهه 1980 به نسخه M109A3GN ارتقا یافتند. 70 دستگاه تا پایان جنگ سرد اوراق و تا سال 2006 همچنان 56 عراده دیگر در خدمت بودند. 14 عدد به نسخه GNM بروز شده و سیستم ارتباطی و هدایت ماهواره‌ای جدید دریافت کردند. مابقی نیز به انبار رفتند.

بلژیک در سال 1983 میلادی 127 عراده M109A2 خریداری و 40 دستگاه نسخه قدیمی‌تری که داشت را به استاندارد A3 ارتقا داد. سپس تمام 40 دستگاه A3 را به برزیل فروخت و همه ناوگان A2 خود را در سال 2008 به نسخه M109A4 BE ارتقا داد. از این تعداد نیز مجددا در سال 2016 شمار 38 عراده را به اندونزی فروخت. در حال حاضر بلژیک بایستی 89 دستگاه M109A4 BE در انبارهای خود داشته باشد که در خدمت نبوده و می‌تواند بخشی از آن‌ها را به اوکراین بفرستد.

بخشی از هویتزرهای M109A4 BE بلژیکی در انبار

ارتقای بلژیکی‌ها به هویتزرهای M109 سیستم گلوله گذار نیمه خودکار داد تا به کمک آن ظرف مدت 20 ثانیه 3 گلوله شلیک کرد. همچنین قادر بود در یک دقیقه نخست آتش 6 گلوله شلیک کند. زره NBC که به دستگاه امکان فعالیت در محیط‌های آلوده به مواد رادیواکتیو، شیمیایی و بیولوژیکی را می‌داد و همچنین سیستم تصفیه هوای کابین نیز ارتقا یافتند. ژنراتور نیز با نمونه قوی‌تر جایگزین شده و از نظر اعتمادپذیری، آمادگی و نگه‌داشت نیز مورد ارتقا قرار گرفتند.

نسخه M109A6 که ممکن است به دست اوکراینی‌ها برسد، پیشرفته‌ترین نمونه‌ای خواهد بود که برایشان ارسال می‌شود؛ البته پیشرفته‌ترین نمونه موجود از این هویتزر نسخه M109A7 PIM است که نخستین نمونه‌های آن در سال 2015 تحویل ارتش آمریکا شده و در سال 2017 رسما وارد خدمت شد. آمریکا تنها کاربر این نسخه است و تا سال 2021 شمار 123 عراده از 133 دستگاه مد نظر خود را دریافت کرده بود. M109A7 رکورد دوربردترین شلیک توپ را نیز در کارنامه دارد.

پالادین هم اکنون در خدمت آمریکا و عربستان است که به ترتیب نزدیک به 1500 و 177 عراده را دارند. تایوان نیز قرار بود با دریافت 40 عراده کاربر آن باشد که تا اینجای کار آمریکا از آن‌ها خواسته سفارش خود را به جای 2023، در سال 2026 دریافت کند، زیرا اوکراین به سلاح نیاز دارد. ارتش آمریکا پالادین‌های خود را از 1994 تا 1999 دریافت نمود که در کنار نسخه M109A7، تنها هویتزرهای خودکشش موجود در خدمتش هستند که البته به دنبال نمونه‌های چرخدار جدید است.

پالادین برجک بزرگ‌تری نسبت به مدل‌های دیگر دارد و با گنجایش 39 گلوله برای توپ، 3 عدد بیشتر از نمونه‌های دیگر حمل می‌کند. طول لوله 6 متر است و برد آتش آن با گلوله‌های عادی 25، برای گلوله راکتی 30 و هنگام شلیک گلوله اکسکالیبور تا 40 کیلومتر می‌رسد. گلوله گذاری مجدد توپ به روش نیمه خودکار است و نواخت آتش آن نیز حداکثر 8 گلوله در دقیقه برای مدت کوتاه، 4 گلوله در دقیقه برای 3 دقیقه و 1 گلوله در دقیقه برای آتش پیوسته و طولانی مدت است.

پالادین 4 خدمه شامل راننده، فرمانده، توپچی و گلوله گذار دارد که درون شاسی و برجک جای گرفته و زره فولادی بدنه با ورقه‌های کولار از آن‌‌ها در برابر گلوله‌های کالیبر سنگین و ترکش محافظت می‌کند تا بتوانند در نزدیکی خط مقدم و زیر آتش دشمن نیز به شلیک و پشتیبانی از نیروهای خودی بپردازند. خودرو همچنین سیستم اعلام حریق و آتش خاموش کن، سیستم تهویه مطبوع و زره NBC دارد. بالای برجک نیز یک تیربار سنگین 12.7 میلی‌متری تعبیه شده که 500 گلوله دارد.

هویتزر سیستم کنترل آتش و کامپیوتر بالستیک پیشرفته‌ با قابلیت شرکت در نبر شبکه محور دارد و پس از دریافت اطلاعات هدف از نیروهای خودی از راه سیستم ارتباط دیجیتال و صوتی امن، به کمک سیستم هدایت داخلی و ماهواره‌ای موقعیت‌یابی کرده و با توجه به شرایط جوی و سرعت دهانه، می‌تواند عمل نشانه‌روی شامل تنظیم جهت برجک و زاویه توپ را به صورت خودکار انجام دهد. برجک چرخش 360 دارد و توپ نیز از زاویه منفی 3 تا مثبت 75 درجه بالا و پایین می‌رود.

کامپیوتر می‌تواند مکان مناسب برای استقرار جهت شلیک را مشخص و پس از توقف، کمتر از 1 دقیقه لوله توپ را از حالت قفل هنگام حرکت خارج و ظرف 15 ثانیه 3 گلوله شلیک کند. سپس حرکت کند تا از آتش ضد آتشبار در امان بماند. دیگر تجهیزات الکترونیکی شامل برجک پریسکوپی راننده دارای دوربین تلوزیونی و فروسرخ برای دید در هر ساعت روز و از بین مه،‌ دود و غبار است. توپچی نیز برجک اپتیکی مشابهی با فاصله‌یاب و نشانه‌گذار لیزری برای شلیک مستقیم دارد.

وزن هویتزر M109 در نسخه پالادین به تنهایی 25.6 تن است که امکان حمل و نقل هوایی آن را بسیار آسان می‌کند. وزن این سامانه هنگام ماموریت رزمی به نزدیکی 28.9 تن رسیده و حداکثر وزن ممکن برایش 32 تن است. یک موتور دیزل 8 سیلندر با 440 اسب بخار نیروی محرکه آن را تامین و اجازه حرکت با بیشینه سرعت 65 کیلومتر بر ساعت و پیمایش 350 کیلومتر با یکبار سوخت گیری را می‌دهد. سیستم انتقال قدرت نیز 4 دنده به جلو و 2 دنده به عقب دارد.

طول کلی هویتزر با توپ به سمت جلو 9.67 متر و طول بدنه به تنهایی 6.8 متر است. شاسی 3.14 متر پهنا و 3.62 متر تا بالای برجک ارتفاع دارد. کفشک‌های شنی (زنجیر) از نوع لاستیکی هستند تا هنگام حرکت روی آسفالت، آن را تخریب نکنند و تعویضشان آسان باشد. پالادین می‌تواند از شیب 54 درجه بالا رفته و از معبرهای نامتوازن و با شیب یک طرفه 27 گذر کند. همچین قادر به عبور از گودال 1.8 متری، رودخانه 1.1 متری می‌باشد و از مانع به ارتفاع 0.5 متر بالا می‌رود.

تحویل هویتزرهای M109 به اوکراین توان آتش توپخانه‌ای آن‌ها را افزایش می‌بخشد و این کشور را به دارنده متنوع‌ترین سیستم‌های توپخانه‌ای تبدیل می‌سازد. اوکراین با دریافت این حجم از هویتزرهای خودکشش به یکی از قدرت‌های برتر توپخانه‌ای تبدیل می‌شود که بالاترین کیفیت موجود را در اختیار دارد و در این زمینه بالاتر از ارتش روسیه قرار می‌گیرد، هرچند در زمینه کمیت مجموع سامانه‌های خودکشش که دریافت می‌کند احتمالا از 150 عراده بیشتر نخواهد شد.