سنبل ختایی و فواید آن برای سلامتی

سنبل ختایی گیاهی پر خاصیت و شناخته شده در طب سنتی که برای درمان بیماری ها استفاده می شود.
خانواده سنبل ختایی به گروهی از گیاهان پر خاصیت و شناخته شده در طب سنتی گفته می شود که ریشه بسیاری از آن ها به عنوان داروهای سنتی برای درمان بیماری ها استفاده می شود.
سنبل ختایی را با نام های باغ سنبل، روح القدس و سنبل نروژی و حشیشه الملک هم می شناسد.مزاج آن گرم و خشک است.گیاهی است علفی دو ساله بلند ،ارتفاع آن متجاوز از یک متر است.
معطر با برگهای بزرگ دارای بریدگی و تقسیم بندی شده ،هر یک از تفسیمات برگ نوک تیز دندانه دار می باشد. ساقه آن شیار دار استوانه ای به رنگ سبز مایل به قرمز . گلهای آن سفید به صورت چتر در انتهای شاخه گل دهنده ظاهر می شود.

این گیاه بوی تند زیاد و مزه شیرین تا گزنده دارد برگ های آن بزرگ می باشد. گل های آن بصورت خوشه های گرد می باشد و میوه ها بزرگ و پهن هستند.
گیاه حاوی گل های سبز مایل به سفید بزرگ دارد که اغلب بویی شبیه به بوی عسل می دهد، سنبل در ماه های تیر الی شهریور گل می دهد.
این گیاه در مناطق شمالی اروپا ،شبه جزیره اسکاندیناوی و کوهستانهای مرکزی اروپا تاروسیه میانه انتشاردارد. در هندوستان در کشمیر می روید.در شمال اروپا به عنوان گیاه سبزی خوراکی مورد استفاده و توجهاست و کاشته می شود و ریشه های آن را به صورت خام یا پخته می خورند.

ترکیبات میوه سنبل ختایی:

شامل روغن های فرار که حاوی هگزا متیل فتالات ، آلفا، پینن ، بتا – فلاندرن، بورنئول، کامفن، بتا – بیزابولن، لاکتون های ماکرو سیکلیک (عامل ایجاد بو ) از قبیل 15-اکسی پنتا دکن لاکتون می باشد.
فورانوکومارین هایی از قبیل آنجلیسین، برگابتن، ایمپراتورین، اکسی پیوسدانین و گزانتوتوکسین.
روغن ثابت، فیتوسترول هایی مانند سیتوسترول و سیگماسترول.

ترکیبات برگ سنبل ختایی :

روغن های فرار که عمدتأ حاوی میرسن (۱۷ تا ۲۹ درصد)، پارا – سیمن، لیمونن، سیس – و ترانس – آسیمن، آلفا – فلاندرن، بتا – فلاندرن و آلفا پینن است. فورانوکومارین ها شامل آنجلیسین، برگابتن، ایمپراتورین، ایزوایمپراتورین، اکسی پیوسدانین و آرخان جلیسین می باشد.

ترکیبات ریشه سنبل ختایی:

فلاونوییدها، مشتقات کافئیک اسید از قبیل کلروژنیک اسید، روغن فرار که مهمترین اجزای تشکیل دهنده آن شامل آلفا و بتا- فلاندرن، آلفا – پینن، لاکتون های ماکروسیکلیک شامل پنتا و هپتاد کانولید هستند. فورانو کومارین ها که شامل بر گاپتن ، گزانتوتوکسین، اسکوپولتین و اومبلیفرون می باشند.

خواص سنبل ختایی

این گیاه اشتها را افزایش می دهد.
دارای خاصیت ضدباکتریایی است.
برای ازدیاد ادرار و افزایش میل جنسی موثر می باشد.
ریشه های خشک و پودر شده آن برای درمان عفونت قارچی انگشتان پا موثر است.
امروزه ریشه سنبل ختایی بطور مشخص برای درمان کاهش اشتها ،‌گرفتگی ماهیچه معده و نفخ تجویز و مصرف می شود.
برگ های له شده آن به عنوان پماد برای رفع ناراحتی ریوی و سینه و روماتیسم به کار برده می شود.
عصاره ریشه سنبل برای خارش داروی موثری است و کمپرس آن برای درد نقرس نیز تجویز می گردد.
آنتی اکسیدان‌های موجود در سنبل ختایی از آسیب‌های رادیکال‌های آزاد به سلول های کبد جلوگیری می‌کنند و در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری‌های کبد کاهش پیدا می‌کند.

سنبل ختایی به بدن کمک می کند تا با بیماری های رایج مانند سرماخوردگی ، سینوزیت، برونشیت، تب وعفونت های ریه مقابله کند.
این گیاه با لخته کردن خون، مانع از دست رفتن خون از طریق جراحت و بریدگی می شود. علاوه بر آن به تصفیه خون نیز کمک می کند .
با ترشح آنزیم های گوارشی معده، جذب مواد غذایی در خون را بهبود می بخشد. این امر باعث حرکت درست مواد غذایی در روده ها نیز می شود.
فورانو کومارین های موجود در میوه گیاه مزبور ، متوقف کننده رشد سلولی و عامل ایجاد سمیت نوری هستند. اثرات ضد اسپاسم، محرک ترشح شیره گوارشی و صفرا آور میوه این گیاه، ناشی از وجود ترکیبات آماروئید آروماتیک آن می باشد.
روغن فرار و فورانوکومارین های موجود در برگ این گیاه شدیداً موجب تحریک پوست و غشاء مخاطی می گردند (درماتیت آنجلیکا). اثرات ضد اسپاسم، محرک ترشح شیره گوارشی و صفرا آور برگ گیاه مزبور ناشی از وجود ترکیبات آماروئید آروماتیک آن است.

خواص ریشه گیاه سنبل ختایی

ریشه این گیاه اثر ضد اسپاسم، صفرا آور، محرک ترشح شیره های معدی دارد.

فرآورده های حاصل از ریشه این گیاه به عنوان سرخ کننده ملایم پوست و نیز جهت درمان نقرس، برونشیت، اختلالات قاعدگی، بی اشتهایی، سوء هاضمه توأم با گرفتگی های خفیف گوارشی، اختلالات کبدی و صفراوی تجویز می گردند.

خواص میوه گیاه سنبل ختایی

فرآورده های حاصل از میوه گیاه به صورت داخلی برای درمان ناراحتی های کلیه و مجاری ادرار، روده ها، مجاری تنفسی و همچنین جهت درمان ناراحتی های مفصلی و عصبی استفاده می شود. فرآورده های مزبور همچنین به عنوان معرق مصرف گردیده، سابقا نیز در درمان مالاریا تجویز می شده است.
از فرآورده های حاصل از میوه این گیاه جهت مصارف خارجی به صورت پماد جهت درمان آلودگی با شپش تن استفاده می شود.

خواص برگ گیاه سنبل ختایی

از برگ این گیاه به عنوان مدر و معرق استفاده می شود.

عوارض سنبل ختایی

از مصرف گیاه در دوران بارداری و شیردهی خودداری فرمایید. این گیاه باعث انقباض رحم می گردد.
این گیاه حساسیت پوستی به آفتاب را زیاد می کند پس از استفاده حتما از ضد آفتاب استفاده نمایید.
اگر مبتلا به اسهال هستید و یا مشکل گوارش و تورم شکم دارید از مصرف آن خودداری فرمایید.
در زمان شدت جریان قاعدگی نیز از آن دوری کنید.
در صورتی که داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید، از این گیاه مصرف نکنید.

شیوه استفاده از سنبل ختایی

سنبل ختایی ،‌معمولاً بصورت ریشه خشک شده استفاده می گردد. مصرف روزانه ۴/۵ گرم ریشه خشک و ۲۰-۱۰ قطره اسانس روغنی مشکلی ندارد.

دمنوش: ۲۰گرم ریشه خشک آن رادر یک لیتر آب بجوشانید این دمنوش خواص فراوانی از جمله نیرو دهنده و قاعده آور و ضد تشنج می باشد همینطور کم خونی را معالجه می کند.
ریشه گیاه به سبزیجات یا سوپ جوجه اضافه می گردد یا همراه با حبوبات پخته می شود.

دوز مصرف سنبل ختایی

مکمل های سنبل ختایی به صورت کپسول، عصاره مایع و چای خشک به فروش می رسند.
در حال حاضر دوز استاندارد برای مصرف این گیاه وجود ندارد و اما معمولا در هر وعده مکمل سنبل ختایی 500 تا 2000 میلی گرم پودر ریشه سنبل ختایی یا عصاره ریشه آن وجود دارد.
هنگام خرید مکمل به دنبال محصولاتی باشید که نوع مورد نظر در آن ها استفاده شده باشد اگرچه در بسیاری از مکمل ها نوع سنبل ختایی مشخص نمی شود.