چندروز پیش «سازمان نظام روانشناسی و مشاوره» در اقدامی دیر اما قابل توجه، اسامی شماری از افراد و صفحات را که در زمینه‌های روانشناسی و مشاوره فعالیت می‌کنند منتشر کرد. این فهرست نام های شناخته ای شده را شامل می شود که سال هاست در اینستاگرام فعالند بدون آنکه تحصیلات یا تجربه حرفه ای داشته باشند.

در بین آن اسامی افراد مشهوری نظیر «محمود انوشه »، «علیرضا شیری» و «ایمان سرورپور» که بارها به برنامه های تلویزیونی دعوت شده و می توان گفت بخشی از شهرت خود را از طریق همین برنامه های صداسیما به دست آورده اند به چشم می خورد.

ماجرای لیست پرحاشیه نظام روانشناسی؛ هلاکویی و انوشه روانشناس نیستند؟

وجه مشترک اغلب این افراد این است که سخنرانان خوبی هستند. آنها با شور و هیجان حرف می‌زنند، خوشرو هستند، ساده سخن می‌گویند، «نمی دانم» در دایره لغاتشان جایی ندارد و تقریبا برای هر مشکلی راه حل‌های فوری و قطعی در جیبشان دارند و در یک کلام می‌دانند چطور رگ خواب مخاطب را به دست بگیرند.

این فن سخنوری، اما لزوما با دانش روانشناسی همراه نیست و گاه با عناوینی مرتبط است که در هیچ کجای دنیا به عنوان «علم» شناخته نمی‌شوند. آن‌ها یا عنوان «دکتر» را یدک می‌کشند و یا «استاد». برخی برای آنکه خلا نداشتن تحصیلات دانشگاهی را پر کنند، با حضور در دوره‌های ناشناخته‌ای که داخل و خارج از کشور به وفور یاد می‌شوند، برای خود سابقه‌ای دست و پا کرده اند.

آزیتا ساعیان، علیرضا شیری، محمود معظمی، ایمان سرورپور، مهشید رییسی، ماهان تیموری، سهیل رضایی، محمود انوشه و فرهنگ هلاکویی از جمله مشهور ترین روانشناس نماهایی هستند که اسامی آنها در این لیست 144 نفره منتشر شده و اغلب آنها نیز در فضای مجازی صفحه دارند.

در حالی بسیاری از این افراد که اسامی آنها منتشر شده است تحت عنوان "مشاور انگیزشی"، "روانشناس انگیزشی"، "مشاور تحصیلی" و "کوچینگ شغلی" در فضاهای مجازی در حال فعالیت اند که به گفته رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور این افراد نه تنها مجوز و پروانه اشتغال از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ندارند بلکه بعضا تحصیلات مرتبط با روانشناسی نیز ندارند.

این افراد پروانه اشتغال حرفه ای روانشناسی ندارند

دکتر محمد حاتمی رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور اظهار کرد: طبق قانون سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور که مصوب مجلس شورای اسلامی است، هر فردی که بخواهد فعالیتی در زمینه روانشناسی انجام دهد باید ابتدا از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور مجوز دریافت کند. افرادی که اسامی آنها منتشر شده است نه تنها مجوز و پروانه اشتغال از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره ندارند بلکه بعضا تحصیلات مرتبط با روانشناسی نیز ندارند.

چیزی به اسم «روانشناس انگیزشی» نداریم

وی در پاسخ به این سوال که بسیاری از این افراد تحت عنوان "روانشناس انگیزشی" فعالیت می‌کنند، تصریح کرد: چیزی به اسم روانشناس انگیزشی نداریم. اساس کار و حرفه روانشناسی ایجاد انگیزه است. هر نوع زمینه فعالیت روانشناسی باید در سازمان نظام روانشناسی و مشاوره تعریف شود تا ما به افراد برای فعالیت در آن زمینه مجوز دهیم. در حال حاضر حتی مجوز فعالیت در زمینه هایی از روانشناسی نظیر هنر درمانی و موسیقی درمانی وجود دارد اما "روانشناسی انگیزشی" هیچ تعریفی در سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور ندارد و فعالیت این افراد غیر قانونی است.

از مشاوران «کنکوری» تا «کوچینگ» همگی باید پروانه اشتغال داشته باشند

حاتمی همچنین در پاسخ به این سوال که بعضا این افراد تحت عنوان "مشاور کنکور" و یا "مشاور شغلی" فعالیت دارند، توضیح داد: برای انجام هر نوع فعالیت روانشناسی باید صلاحیت افراد توسط سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور تایید شود. هرکسی که بخواهد فعالیت مشاوره انجام دهد باید در ابتدا عضو سازمان نطام روانشناسی و مشاوره کشور باشد و حداقل مدرک فوق لیسانس روانشناسی داشته باشد و سپس صلاحیت حرفه ای او برای کار مشاوره و روان درمانی در کمیسیون‌های تخصصی بررسی شود. افرادی که اسامی آنها اعلام شده نه تنها صلاحیت ندارند بلکه بعضا مدرک روانشناسی نیز ندارند. ارایه مشاوره تحصیلی و شغلی و انگیزشی براساس داده های روانشناسی انجام می‌شود و این افراد باید مجوز سازمان را داشته باشند. حتی برخی می‌گویند ما "کوچینگ" به معنای "مربی گری و تربیت" انجام می‌دهیم اما از مطالب روانشناسی استفاده می‌کنند و بنابراین باید مجوز سازمان را داشته باشند.

قوه قضاییه باید ورود کند

رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور با بیان اینکه اسامی اعلام شده از بین ۴ هزار و ۵۰۰ روانشناس نمای شناسایی شده منتشر شده است و اسامی باقی روانشناس‌نماها به زودی منتشر می‌شود، تصریح کرد: این اسامی را به قوه قضائیه ارسال کرده‌ایم. هم اکنون بر قوه قضائیه واجب است به این امر ورود کرده، این افراد را فرا بخواند و احضار کند.

تهیه کنندگانی که از روانشناس نماها در برنامه های تلویزیونی استفاده می کنند

وی در پاسخ به این سوال که در بین اسامی منتشر شده که اسامی افرادی که بارها در برنامه‌های تلویزیونی دعوت شده اند نیز وجود دارد و این افراد چطور به تلویزیون راه پیدا می‌کنند؟، تصریح کرد: این افراد بعضا اصلا مدرک روانشناسی ندارند. صدا وسیما نیز از این امر مطلع نبوده و بعضا تهیه کنندگان بدون استعلام از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور این افراد را دعوت کرده اند و برنامه هایی را بر روی آنتن برده‌اند و می‌توان گفت از جمله دلایل بزرگ شدن این روانشناس نماها همین برنامه‌های تلویزیونی صدا و سیما بوده‌ است که باعث شده بعضا این روانشناس نماها پس از شهرت برای مشاوره از مردم ۲ تا ۳ میلیون تومان تعرفه دریافت کنند.

* در اطلاعیه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره آمده است:

به اطلاع مردم عزیز کشورمان می رساند،بر طبق تبصره 3 ماده 4 و ماده 5 قانون تشکیل سازمان از مراجعه به افراد فاقد شماره نظام روان شناسی و مشاوره جهت مشاوره روان شناسی یا کلاس های آموزشی حضوری و انلاین خودداری نمایید.

در ضمن این لیست اولیه است . بقیه افراد فاقد مجوز در آینده بروز رسانی خواهد شد.

جهت ارسال نظرات و شکایات با ایمیل: bazrasi@pcoiran.ir و یا تلفن:86051552 اقدام نمایید.

چرا مردم جذب روانشناس‌نماها می‌شوند؟

از دیرباز عموم مردم به افرادی که خوب صحبت می‌کنند جذب می‌شده اند. در میان سیاستمداران و رهبران می‌توان نام‌های متعددی را پیدا کرد که مردم را مجذوب کلام خود می‌کردند، اما این موضوع به آن‌ها محدود نمی‌شود و تقریبا در هر حوزه‌ای افرادی که باب میل مردم صحبت کنند محبوبترند. با گسترش شبکه‌های اجتماعی حضور سخنوران در موضوعات دیگر، از بازار‌های مالی گرفته تا موضوعات مرتبط با سلامت افراد، بیش از پیش به چشم می‌آید. در روانشناسی هم از سال‌ها پیش کتاب‌ها و مجلاتی که راه صدساله موفقیت را یک شبه یاد می دادند وارد بازار شدند و اکنون در اینستاگرام به حوزه‌های حساس تری همچون مشاوره خانواده و تربیت فرزندان هم رسیده است. برای بررسی این موضوع با بیتا راد، کارشناس ارشد مشاوره، گفتگو کردیم.

راد درباره علل گرایش مردم به روانشناس نماها و مروجان شبه علم گفت: «یک دلیل این است که آنها راهکار‌های سریع و قطعی ارائه می‌دهند، در حالی که علم راهکارهایش زمانبرتر و گاهی مبهم‌تر است. برای مثال، فردی اعتماد به نفس پایینی دارد و نمی‌تواند ارتباط عاطفی برقرار کند. حالا اگر یک روانشناس بگوید باید روی اعتماد به نفس و پذیرش خودت کار کنی، خیلی زمانبرتر است تا این که یک نفر بگوید من برای تو ۱۰ کلید جذابیت دارم. چون این کوتاه‌تر و قطعی‌تر است فرد جذب آن می‌شود، اما در اغلب موارد مشکل حل نمی‌شود و اگر هم بشود ریشه‌ای حل نمی‌شود.»

او دلیل دیگر گرایش به این افراد و نگرش‌ها را این می‌داند که به نوعی مسئولیت تصمیم‌های فرد را به عهده می‌گیرند و ترجیح ما آدم‌ها هم این است که در شرایط سخت تصمیم گیری این مسئولیت را به عهده نگیریم. برای مثال زن و شوهری در زندگی اختلافی دارند و ممکن است یکی از این روانشناس نما‌ها به راحتی بگوید که باید از هم جدا بشوید. اما کسی که کار علمی می‌کند به جای تصمیم گیری، آگاهی‌هایی می‌دهد که خود شخص مسئولیت زندگی اش را به عهده بگیرد.

راد دلیل سوم را این می‌داند که مردم از حال بد و احساس منفی فرار می‌کنند و اغلب این جریانات یک وجه مشترک دارند و آن این است که به شما یک «سنگ جادویی» مثل انرژی مثبت یا قانون جذب معرفی می‌کنند که احساس منفی یا مشکل و سختی را میتواند از زندگیتان پاک کند و این خیلی وسوسه کننده است. او اضافه می‌کند: «اما روانشناس برعکس این است و به تو می‌گوید که زندگی احساس منفی و سختی دارد و تو باید روی خودت کار کنی که از پس این‌ها بربیایی. این اثر جادویی و رویاسازی چیزی است که انسان در کل تاریخ اسیر آن بوده است.»

آیا روانشناس‌ها به سخنرانان انگیزشی حسودی می‌کنند؟

یکی از حربه‌های روانشناس نما‌ها برای فرار از پاسخگویی به انتقادات این است که منتقدان را متهم می‌کنند چون در جذب مخاطب ناتوان هستند، به آن‌ها حسادت می‌کنند.

خانم راد اما این اتهام را وارد نمی‌داند و می‌گوید تعداد زیادی روانشناس با رویکرد علمی مخاطبان خودشان را دارند، اما حتی اگر فرض کنیم که جذابیت ندارند می‌توان علت آن را این دانست که یک سری اصول علمی و حدود اخلاقی باعث می‌شود نتوانند هرچیزی را که «سلیقه یا تجربه شخصی» آنهاست به مخاطب منتقل کنند.

او ادامه می‌دهد: «ممکن است این موضوع به خاطر خود روانشناسان هم باشد، اما کارکرد آن بیشتر برای مخاطب است و ما در اتاق درمان افراد زیادی را دیده ایم که از مشاوره‌های غیرعلمی آسیب دیده اند. اگر الان افرادی بخواهند در زمینه پزشکی بدون داشتن مدرک وارد شوند، سازمان نظام پزشکی وارد خواهد شد تا هم از حرفه پزشکی و هم از جامعه مراقبت کند.»

اگر حس خوبی از این افراد می‌گیریم، چرا نباید آن‌ها را دنبال کنیم؟

هر اندازه هم که علیه این سخنران‌های حرفه‌ای اما غیرعلمی استدلال کنید، باز این سوالی است که بسیاری از مخاطبان افراد مذکور مطرح می‌کنند. ممکن است شما هم با صحبت‌های دکتر فلانی و استاد بهمانی حال بهتری پیدا کنید و سختی‌های زندگی برایتان قابل تحمل‌تر شوند، اما این می‌تواند خود سرآغاز مشکلات بیشتری باشد.

بیتا راد به مدافعان چنین استدلالی این گونه پاسخ می‌دهد: «گرفتن حس خوب یک حرف است و گرفتن درمان یک حرف دیگر. ممکن است شخصی افسردگی داشته باشد و مواد مخدر استفاده کند و حس خوب بگیرد. این حس خوب ربطی به درمان ندارد. خیلی از این جریان‌ها هم همین طور است. در کوتاه مدت اثر مشابهی می‌دهد، اما درمان نمی‌شوید و چند وقت بعد با حال بدتری رو به رو می‌شوید.»/ پارسینه

او با بیان اینکه برای داشتن حس خوب می‌توان سفر رفت یا با یک دوست هم صحبت شد، تاکید می‌کند که اگر دنبال درمان هستیم باید راهکار علمی را پیش بگیریم که آن هم توسط افراد خبره و کارشناس ارائه می‌شود.