برجسته سازی فرهنگ و هویت ایرانی به زبان سفال

نقش برجسته به عنوان هنری میان مجسمه سازی، نقاشی و آثار حجمی است که به لحاظ هماهنگی فرم و حرکت و ایجاد تناسب در فضاهای مختلف به عنوان یک معماری مدرن محسوب می‌شود.

نقش برجسته قدمتی طولانی دارد تا جایی که برخی معتقدند استفاده از این هنر نسبت به ساخت مجسمه بیش از پیش مورد استفاده انسان‌های اولیه قرار می‌گرفته است.

به لحاظ آفرینش هنری و دارا بودن قوه بصری، تلفیق این هنر با معماری ایرانی و سنتی کشورمان سبب شده تا آثار بی نظیری از نقش برجسته با موضوعات تاریخی ساخته شود.

برای نقش برجسته از موادی مثل بتن، سفال، پلاستر و گچ استفاده می‌شود که در نوع سفال آن، به صفحه‌ای که با گل سفال ایجاد شده، موارد دیگری به شکل پستی و بلندی اضافه می‌شود که اثر مورد نظر را برجسته سازد.

از آنجایی که نقش برجسته همواره در بیان تاریخ و روایتگری فرهنگ نقش بسزایی دارد، با این حال از این آثار هنری کمتر در گوشه و کنار شهر استفاده می‌شود و در صورت توجه می‌تواند جلوه‌های بصری و روح تازه‌ای برای کالبد شهرهای تاریخی از جمله قزوین داشته باشد.

با هدف آشنایی بیشتر با این هنر در استان قزوین به سراغ یکی از هنرمندان نقش برجسته سفال رفتیم که مدت‌ها است که در فضای حقیقی و مجازی آثار خود را عرضه می‌کند؛ الهه‌ کاظمی‌ متولد شهریور ۱۳۶۲ ساکن قزوین چندسالی است که در خلق آثار نقش برجسته سفال فعالیت دارد؛ وی در ادامه به سوالات خبرنگار ایرنا پاسخ می‌دهد:

ایرنا. ابتدا بفرمایید رشته تحصیلی شما چیست؟

من دارای مدرک کارشناسی ارشد معماری‌ هستم‌ و در حال حاضر علاوه بر مهندسی‌ معماری‌ در زمینه‌ طراحی‌ و اجرای‌ تابلوهای‌ سفال نقش‌ برجسته‌ فعالیت می‌کنم.

ایرنا. از چه زمانی به صورت حرفه‌ای به سمت هنر رفتید و خصوصا در حوزه نقش برجسته فعالیت می‌کنید؟

من‌ تقریبا از سال ٨٧ در زمینه‌های‌ مختلف‌ هنری‌ به صورت خودآموز فعالیت‌ داشتم، ازجمله‌ هنرهای‌ تجسمی، معرق، چرم دوزی‌ و همچنین‌ در زمینه‌ طراحی‌ فرش که‌ برای‌ اولین‌ بار در استان قزوین‌ هر نوع طرحی‌ را روی‌ فرش ماشینی‌ و دستبافت‌ طراحی‌ و اجرا می‌ کردم.

از سال ٩٧ خیلی‌ تصادفی‌ با هنر سفال نقش‌ برجسته‌ آشنا شدم و متوجه‌ شدم نقش‌ برجسته‌ در طول تاریخ‌ با معماری‌ رشته‌ تحصیلی‌ خودم ارتباط تنگاتنگی دارد، سپس تحقیق‌ کردم و آثار مطرح در این‌ زمینه‌ هنری‌ را از نزدیک‌ دیدم و با اتکا بر توانایی‌ خودم وارد این عرصه شدم.

ایرنا. مشوق شما برای فعالیت در این حرفه چه کسی بود؟

با حمایت‌ و تشویق‌ همسرم کار خودم را به صورت حرفه‌ ای‌ در نقش برجسته سفال ادامه می‌دهم.

دلیل‌ اینکه‌ پیشینیان ما برای‌ بیان روایت‌ تاریخی‌ و حماسی‌ خود از نقش‌ برجسته‌ استفاده می‌ کردند این است‌ که‌ با استفاده از ابعاد می‌توانستند به‌ زیبایی‌ هرچه‌ تمام تر مفهوم ذهنی‌ را منتقل‌ کرده و از وجود عناصر متنوعی‌ بهره ببرند.

ایرنا. نقش برجسته از نظر فرمی نسبت به پیکره‌سازی و ساخت تندیس چه مزیت‌هایی دارد؟

نقش‌ برجسته‌ یک‌ اثر نیمه‌ سه‌ بعدی‌ است‌ یعنی‌ هنری‌ مابین‌ مجسمه‌ سازی‌ که‌ هنری‌ سه‌ بعدی‌ و نقاشی‌ که‌ دو بعدی‌ است‌ قرار دارد. من‌ ساخت‌ تندیس‌ و مجسمه‌ نیز انجام می‌دهم‌ اما شخصا معتقدم چون نقش‌ برجسته‌ روی‌ یک‌ سطح‌ انجام می‌شود و از لحاظ اینکه‌ این‌ سطح‌ کجا باید حجم‌ تلاقی‌ کند تا ساختار حجم‌ نیز تغییر نکند برای‌ من‌ چالش‌ فوق العاده‌ای‌ به وجود می‌آورد.

ایرنا. چرا از نقش‌برجسته برای بیان روایت‌های تاریخی و حماسی بیشتر استفاده شده است؟

نقش‌ برجسته‌ هنری‌ است‌ که‌ ریشه‌ در تاریخ‌ کهن‌ این‌ سرزمین‌ دارد؛ پیشینیان ما با استفاده از ابزارهای‌ ابتدایی‌ و دشواری‌ فراوان توانسته‌اند بر همه‌ مشکلات غلبه‌ کنند و بر پیکره کوه‌های‌ ایران با سنگ‌ نگاره‌ها، دیوار نگاره‌ها به‌ نوعی‌ تاریخ‌ مصور ایران زمین‌ را ثبت‌ کنند.

به‌ نظر من‌ دلیل‌ اینکه‌ پیشینیان ما برای‌ بیان روایت‌ تاریخی‌ و حماسی‌ خود از نقش‌ برجسته‌ استفاده می‌ کردند این است‌ که‌ با استفاده از ابعاد می‌توانستند به‌ زیبایی‌ هرچه‌ تمام تر مفهوم ذهنی‌ را منتقل‌ کرده و از وجود عناصر متنوعی‌ بهره ببرند.

ایرنا. به نظر شما در دوران پیشتازی هنرهای تصویری و رسانه‌ای، نقش‌برجسته چگونه می‌تواند به دوران طلایی خود در بیان روایت‌های تاریخی برگردد؟

دنیای‌ جدید هر روز تغییر می‌کند و رسانه‌های‌ جدیدی‌ برای‌ بیان این‌ تغییرات لازم‌ هستند، هنر در طول تاریخ‌ بیانگر و حتی‌ سازنده تغییرات بوده است؛ تغییرات امروز به‌ شکلی‌ است‌ که‌ گویا زبان‌های‌ قدیمی‌ برای‌ بیان جریانات و تحولات کفایت‌ نمی‌کند و لازم است‌ زبان جدید با مواد و متریال نو و شیوه بیانی‌ جدید آن را تشریح کنند.

ایرنا. چرا از نقش‌ برجسته در ساخت تزیینات و تندیس‌های شهری قزوین کمتر بهره گرفته شده است؟

به طور کلی نقش‌ برجسته، مجسمه، نقاشی‌های‌ دیواری، آثار هنری‌ در سطح‌ شهر و خیابان‌ها همگی‌ در شکل‌ گیری‌ روند حال حاضر هنر معاصر بسیار تاثیر گذار بوده و هستند؛ متاسفانه‌ فقدان شناخت‌ هنرمندان جدید توسط‌ مسؤولان، تاکید و حمایت‌ و اختصاص دادن پروژه‌ها به‌ هنرمندان شناخته‌ شده‌تر، نبود تعامل‌ بین مسؤولان و هنرمندان و عدم تخصیص‌ بودجه‌ کافی‌ به این مهم باعث‌ شده که‌ بسیاری‌ از هنرمندان توجه خودشان را به‌ مخاطبان خاص خود در موزه‌ها و نگارخانه‌ها و ارائه‌ هنرشان به عموم مردم معطوف کنند.

ایرنا. مشکلات و موانع این این رشته هنری در قزوین چیست؟

مشکلات و موانع‌ عدیده‌ای‌ وجود دارد؛ از جمله‌ نبود بیمه‌ هنرمندان، فقدان کوچکترین‌ حمایتی‌ از طرف مسؤولان مربوطه‌ و همچنین‌ عدم شناخت‌ کافی‌ عموم مردم نسبت‌ به‌ این‌ رشته‌ هنری‌ به‌ دلیل‌ اینکه‌ افراد محدودی‌ در سطح‌ استان در زمینه‌ طراحی‌ و اجرای‌ تابلوی‌ نقش‌ برجسته‌ فعالیت‌ داشته‌ و دارند که این موارد سبب شده تا این هنر مغفول مانده و از ظرفیت‌های آن به نحو مطلوبی استفاده نشود.

ایرنا. درآمد مالی نقش‌برجسته نسبت به مجسمه‌ سازی و سایر هنرهای تجسمی چطور است؟ کدام مواد در کار شما گران شده است؟

واقعا نمی‌توان درآمد معینی‌ برای‌ رشته‌های‌ هنری‌ مانند نقش‌ برجسته، مجسمه‌ سازی، هنرهای‌ تجسمی‌ و غیره در نظر گرفت؛ چون افرادی‌ که‌ در این‌ رشته‌ فعالیت‌ می‌کنند می‌ توانند به‌ صورت تمام وقت، پاره وقت‌ و یا ساعتی‌ کار کنند و این درآمد تابع عوامل مختلفی است.

در مورد قسمت‌ دوم سوال شما با توجه‌ به‌ تورم موجود در جامعه‌ و تاثیر آن بر تمامی‌ ابزارها و مواد اولیه‌ مورد نیاز مشاغل‌ هنری، ما با یک ایجاد رکود در تولید آثار هنری‌ و کاهش‌ قدرت خرید مردم روبرو هستیم.

کلام آخر شما با مخاطبان ایرنا:

هنرمندان امروزی‌ باید بتوانند با مخاطبان خود ارتباط برقرار کنند؛ به طوریکه‌ لازم است‌ تلاش کنیم‌ با توجه‌ به‌ پیشینه‌ فرهنگ‌ ایرانی‌ هنر ارزنده‌ای‌ ارایه‌ کنیم؛ ضمن اینکه هنرمند می‌تواند با خلق‌ آثار هنری‌ ارزنده جامعه‌اش را وارد عرصه‌ هنر جهانی‌ کرده و برای‌ آن هویت‌ ایجاد کند.