همشهری: تخلفات گسترده‌ در آزمون سمپاد، اقدامات غیرقانونی در مدارس بین‌المللی، پرونده 134 نفره منع تحصیل دانشجویان دامپزشکی از پزشکی، پرونده تقلب‌فروشی و ... اینها تنها بخشی از پرونده‌هایی است که روی میز کمیسیون آموزش دید‌‌بان شفافیت و عدالت قرار گرفته است؛ کمیسیونی که از سال 96 فعال است و در حدود 5 سال گذشته، دست تعدادی از متخلفان بخش آموزش را رو کرده و پرده از اقدامات غیرقانونی برداشته است. حالا همین کمیسیون، 10 پرونده فعال دارد و در حال بررسی 8 پرونده تخلف دیگر است که یکی از جدیدترین آنها، تقلب‌فروشی است؛ موضوعی که در روزهای گذشته همزمان با آغاز فصل امتحانات و نزدیک شدن به کنکور، خبرساز شده است. دید‌‌بان شفافیت، یک نهاد مردمی است که از 6 سال پیش در زمینه مبارزه با فساد فعالیت می‌کند. با خبرسازشدن ماجرای تقلب‌فروشی سوالات امتحان نهایی، هامون سبطی، دبیر کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت، جزییات جدیدتری درباره این موضوع می‌دهد. او در گفت‌وگو با همشهری درباره پرونده‌هایی که از سوی این کمیسیون در دست بررسی است هم توضیح می‌دهد و می‌گوید ماجرای تلاش برای منع تحصیل دانشجویان دامپزشکی و سوءاستفاده از قانون نقل و انتقال فرزندان هیات علمی، امسال با پایان مهلت این افراد، رسانه‌ای می‌شود و اسامی افراد منتشر خواهد شد.

جدیدترین اطلاعات به دست‌آمده از تقلب‌فروشی سؤالات امتحان نهایی چیست؟
ما با یک شبکه نه‌چندان پیشرفته و نسبتا محدود روبه‌رو هستیم که چون برخورد مؤثری با آنها نشده، آب را گل‌آلود می‌کنند. اینها تخم‌مرغ دزدهایی‌اند که شتر دزد شده‌اند و حدود 6، 5سالی است که با فروش سؤالات کنکورآزمایشی کارشان را شروع کرده‌اند. به هر حال وقتی این گروه دیدند که دستگیری‌شان خیلی محتمل نیست، به‌تدریج ادعا کردند که به سؤالات کنکور و امتحانات نهایی هم دسترسی دارند. حدود سال97 بود که قبل از برگزاری امتحانات نهایی، سؤالات لو رفت و این موضوع رسانه‌ای شد. بعد از آن بود که وزارت آموزش‌و‌پرورش تصمیم گرفت سؤالات را به‌صورت فیزیکی به محل برگزاری امتحانات نفرستد. از آن موقع، سؤالات به‌صورت فایل فرستاده می‌شود و نیم تا یک‌ساعت قبل از آزمون، رمز آن به مراکز برگزاری آزمون، داده می‌شود. این موضوع باعث شد تا لو رفتن سؤالات قبل از برگزاری امتحانات نهایی، تقریبا متوقف شود و ما دیگر گزارش مستندی درباره لو رفتن سؤالات قبل آزمون نهایی نداشته باشیم. خیلی‌ها ادعای این موضوع را می‌کنند اما گزارش مستندی به ما نرسیده است. مشکل اینجاست که با پیشرفت تکنولوژی و ورود جاسوس‌‌ابزارهای زیاد به کشور در قالب سمعک‌ نامرئی، خودکار، پاک‌کن و... با پدیده افشای سؤالات و پاسخ‌ها حین برگزاری آزمون روبه‌رو هستیم که میزان آن هم افزایش پیدا کرده است. با توجه به اینکه رقابت برای ورود به دانشگاه و تحصیل در رشته‌های پرمتقاضی زیاد است، اگر در هر حوزه‌ای از هر 100نفر یک نفر تقلب کند، کافی است تا شایسته‌سالاری و نخبه‌گرایی در کشور متوقف شود.

گزارش‌ها از کجا به شما می‌رسد؟
ما از سال 98، اطلاعات زیادی از سوی جامعه دانش‌آموزی به‌دست آورده‌ایم. ما این اطلاعات را در اختیار حراست سازمان سنجش قرار می‌دهیم و در برخی موارد حراست آموزش‌و‌پرورش را هم مطلع می‌کنیم. در این مدت اتفاقات زیادی رخ داده و بخشی از آنها رسانه‌ای شده است. حتی 2سال پیش فروشندگان سؤالات در سیستان‌و‌بلوچستان دستگیر شدند و گروهی دیگر در یکی از شهرهای غربی کشور. البته این تخلف در امتحان نهایی بیشتر است تا کنکور. چرا که دست متخلفان در امتحان نهایی بازتر است، سؤالات ساده‌تر و آسان‌تر است اما در کنکور زمان تقلب رساندن کمتر است و سؤالات سخت‌تر.

یعنی یک شبکه سازمان‌یافته در این زمینه فعالیت می‌کند؟
بله اینها گروهی دارند که به‌صورت مخفی، در یکی از میدیاها فعالیت می‌کنند. سن‌شان بین 17تا نهایتا ۳۰ سال است و در میان‌شان دانش‌آموز یا دانشجوهای دانشگاه‌های پولی دیده می‌شوند. به‌طوری‌که در یکی از موارد دانش‌آموز کلاس یازدهمی در این ماجرا دست داشت. البته ما با یک شبکه هوشمند و قدرتمند در ارتباط نیستیم، یک شبکه ساده است. سرشاخه‌های این گروه‌ها، 10نفر هم نیستند. اگر دو، سهنفرشان دستگیر شوند، بقیه گروه هم لو می‌روند. باید همتی باشد و حساسیت‌‌ها بیشتر شود. ما پیگیر دستگیری این افراد و رسانه‌ای کردن موضوع هستیم. نکته‌ای که وجود دارد این است که تمام این افراد ادعا می‌کنند به سؤالات کنکور و سؤالات امتحان نهایی دسترسی دارند. اغلب‌شان کلاهبردار هستند.

خود کارمندان آموزش‌وپرورش چطور؟ آنها هم نقشی در این زمینه داشته‌اند؟
در مورد این شبکه حدودا 10نفره، گزارشی نداریم که یکی از مسئولان یا کارمندان آموزش‌و‌پرورش نقشی در ماجرا داشته باشد اما درباره عواملی که افراد خلافکار با آنها در ارتباط بودند، بهتر است سازمان سنجش و وزارت آموزش‌و‌پرورش، پاسخ دهند. چرا که همکاران ما در سازمان سنجش و آموزش‌و‌پرورش، تلاش‌های زیاد در این چند دهه داشته‌اند و نمی‌توان با یکی، دو مورد تخلف، اقدامات مثبت آنها را خدشه‌دار کرد اما به هر حال همان چند نفر، این اتفاقات را رقم می‌زنند.
اطلاعاتی درباره قیمت این تقلب‌فروشی‌ها دارید؟ اعداد مختلفی اعلام می‌شود که از 10تا 20میلیون تومان است.
مبالغ بیشتر از چیزی است که در فضای مجازی مطرح می‌شود. البته اینطور هم نیست که این افراد مشتریانشان را به راحتی انتخاب کنند. مشتریان آنها پس از چندبار بررسی انتخاب می‌شوند و آنها با هر کسی وارد گفت‌وگو نمی‌شوند. البته ما خیلی روی قیمت‌ها تمرکز نمی‌کنیم چرا که اعلام قیمت‌ها منجر به گرم‌تر شدن بازار فعالیت این افراد می‌شود. قیمت‌ها نوسانی است، در آزمون سراسری سال‌83که لو رفته بود، شب قبل از آزمون زیر پل سیدخندان، سؤالات تا قیمت پایین 300هزار تومان هم فروخته می‌شد؛ یعنی قیمت بستگی به زمان دسترسی به سؤالات و اهمیت آن دارد. نکته اما اینجاست که 95درصد این افراد فارغ از قیمتی که اعلام می‌کنند نه به سؤالات دسترسی دارند و نه حتی حین جلسه می‌توانند سؤالات را منتشر کنند. این افراد به واسطه آن 5درصد، کلاهبرداری می‌کنند. 5درصد دزدند و 95درصد شاه‌دزد. همین‌ها عاملان اصلی عرضه غیرقانونی پی‌دی‌اف کتاب‌ها در فضای مجازی هم هستند.

مشکل برخورد و نظارت از کدام بخش است؟
بخشی مربوط به روابط‌عمومی وزارت بهداشت می‌شود. آنها هیچ اقدامی نمی‌کنند، درحالی‌که بیشتر این تقلب‌ها برای رسیدن به صندلی‌هایی است که این وزارتخانه مسئولیتش را به‌عهده دارد اما وظیفه خودش را به وزارتخانه‌های علوم و آموزش‌و‌پرورش محول کرده است. روابط‌عمومی‌های این 3وزارتخانه باید همانطور که دیدبان شفافیت حساسیت به خرج می‌دهد و دنبال روشنگری است، به موضوع اهمیت دهند. باید خطاها را به جای کتمان، اعلام کرد. ما تمام اطلاعات را به نهادهای نظارتی و امنیتی داده‌ایم.

چرا می‌گویید وزارت بهداشت کم‌کاری کرده است؟
ماجرای تقلب در امتحانات نهایی موضوعیت نداشت؛ چرا که فلسفه امتحان نهایی، ارتقای پایه و گرفتن مدرک دیپلم است و حدود 87درصد از رشته‌های دانشگاهی با نمره دیپلم هم قابلیت پذیرش دارند. تا زمانی که هدف امتحان نهایی گرفتن دیپلم و راه‌یابی افراد به 87درصد از کد رشته محل‌ها باشد، دیگر کسی رغبت نمی‌کند برای تقلب‌فروشی سرمایه‌گذاری کند. ماجرا اما برای 13درصد باقی‌مانده که به کنکور نیاز دارند، متفاوت است. از سال 95اعلام شد که نتیجه امتحان نهایی در سرنوشت این 13درصد تعیین‌کننده است. از همان زمان بازار فروش تقلب برای این گروه داغ شد. همه اینها در شرایطی است که تأثیر امتحان نهایی بر کنکور، فعلا مثبت است. اما از زمانی که اعلام شد این موضوع در شورای انقلاب فرهنگی در حال بررسی و تصویب است تا تأثیر نمرات امتحانات نهایی قطعی شود، بازار مکاره‌ای شکل گرفت. اگر این تأثیر قطعی در عمل اتفاق بیفتد ما با سونامی تقلب روبه‌رو خواهیم شد که دانش‌آموزان را میان یک دوراهی سخت قرار می‌دهد؛ یا تقلب می‌کنند و وارد رشته دلخواهشان می‌شوند یا روی اخلاقیات خود باقی می‌مانند و در رشته موردنظرشان قبول نمی‌شوند، زیرا متقلبان گوی سبقت را از آنها می‌ربایند. اغلب رقابت‌ها هم مربوط به رشته‌های مرتبط با وزارت بهداشت است.

کمیسیون آموزش دیدبان شفافیت و عدالت جز در این مورد، در چه زمینه‌های دیگری فعالیت می‌کند؟
فعالیت ما در 3بخش اصلی است: یکی آموزش عالی، دوم آموزش پزشکی و سوم آموزش‌و‌پرورش. در ارتباط با آموزش عالی، هم‌اکنون ذره‌بین ما به سمت اتفاقاتی که از سوی برخی مسئولان با سوءاستفاده از قانون نقل و انتقال فرزندان هیأت علمی صورت گرفته، متمرکز است. در کنار آن، در زمینه تفاوت پرداختی‌ها در بخش‌های مختلف وزارت علوم هم ورود کرده‌ایم. مواردی داشته‌ایم که فرد در سه مقطع لیسانس، فوق‌لیسانس و دکترا، رشته‌های متفاوتی داشته و جذب هیأت علمی معتبرترین دانشگاه‌ها شده و حقوقش از استادان برجسته و نامدار کشور بیشتر است که این اتفاقات تخلف است یا استادانی داریم که پایین‌ترین نمره قبولی را گرفته‌اند و حالا رئیس استادان برتر کشور شده‌اند. ما فرزندان معاونان وزیری داشتیم که بدون هیچ شایستگی از نظر علمی، یکباره به‌عنوان نخبه معرفی شدند و صندلی دکتری یک رشته در دانشگاه دولتی را اشغال کردند. اینها موضوعاتی است که از 2سال پیش پیگیرشان بودیم.

در مورد اول که به تخلف در زمینه نقل و انتقال فرزندان هیأت‌علمی اشاره کردید، چه جزئیات دیگری در دست دارید؟
ما پرونده‌ای داریم تحت عنوان 134نفر. البته زمانی که به این گزارش‌ها رسیدگی کردیم، متوجه شدیم که احتمالا بیش از 500نفر در این پرونده تخلف کرده‌اند. به این صورت که این افراد در رشته دامپزشکی یکی از شهرهای خارج از مرکز دانشگاه آزاد که پذیرش در آن هیچ نیازی به به‌دست آوردن رتبه بالایی در کنکور نداشت، نام‌نویسی می‌کردند و بعد به بهانه فرزند هیأت علمی بودن و گاهی با جعل سند در این مورد، در بهترین صندلی‌های دانشگاه‌های پزشکی کشور مثل دانشگاه تهران یا دندانپزشکی اصفهان، جای نخبه‌های ما را می‌گرفتند. ما وقتی این موضوع را رسانه‌ای کردیم، همراهی لازم را در عوامل این قضیه ندیدیم. آنها به دیوان عدالت اداری شکایت کردند. 2بار هم شکایت کردند و شکایت‌شان هر دو بار رد شد؛ یعنی دیوان شکایت آنها را نپذیرفت. به جاهای دیگر و نهادهای کلان حقوقی و حاکمیتی هم شکایت کرده‌اند که باز به نتیجه نرسیده‌اند. امسال هم مهلتی که به آنها برای جبران و کناره‌گیری از این رشته داده‌ایم، تمام می‌شود و بعدش موضوع با جزئیات رسانه‌ای می‌شود. یکی از این افراد پسر یکی از معاونان وزیر در دوره‌های قبلی بود که خودش انصراف داد و دیگر نامی از او نمی‌آید. اسامی فرزندان مسئولان دیگری را هم داریم، اگر خودشان کناره‌گیری کردند یا وزارت بهداشت آنها را اخراج کرد، نامی از آنها برده نمی‌شود در غیراین‌صورت طبق حکم قضایی اسامی‌شان افشا می‌شود.

این پرونده چند وقت است که به جریان افتاده؟
از سال 97ما در حال پیگیری هستیم و چون دانشگاه آزاد با ما همکاری نداشت ما بخشی از ماجرا را رسانه‌ای کردیم که منجر شد شورای سنجش و پذیرش دانشجو شجاعانه حکم اخراج‌شان را صادر کند اما آنها به دیوان عدالت اداری شکایت کردند تا حکم شورای سنجش و پذیرش را ملغی کنند که دیوان شکایت آنها را رد کرد. بعد هم مجموعه اقداماتی را انجام دادند که فعلا درباره آن صحبتی نمی‌کنم چون به ما قول داده شده که این افراد اخراج می‌شوند.

درحال حاضر چند پرونده از سوی کمیسیون آموزش دید‌بان شفافیت در حال بررسی است؟
یکی پرونده آزمون سمپاد است که در آن تخلفات تکرارشونده‌ای رخ داده است. دیگری تخلف در برخی مدارس بین‌المللی است که برخلاف مدارس سمپاد، در حال به نتیجه رسیدن است. مورد بعدی تخلف در آزمون دستیاری پزشکی دوره‌های 48و 49 است که به‌صورت جدی در حال پیگیری هستیم و طرح شکایت کرده‌ایم. مورد دیگر پرونده تعیین تکلیف ضوابط کنکور ۱۴۰۲ به بعد است. همچنین به موضوع المپیادها و جشنواره‌های بنیاد ملی نخبگان ورود داشتیم. تبدیل وضعیت معلمان نیز در دستور کار است. به‌طور کلی حدود 10تا 11پرونده فعال داریم. چندین پرونده هم از قبل به نتیجه رسیده است. حدود 8پرونده در دست بررسی است و اگر در کارگروه آموزش و پس از آن در هیأت‌رئیسه دید‌بان شفافیت تصویب شود، پیگیری آنها آغاز خواهد شد.

منظورتان از به نتیجه رسیدن پرونده مدارس بین‌المللی چیست؟
وقتی یکی از مدیران تخلف زیادی دارد، اول باید آموزش‌و‌پرورش او را خلع مسئولیت کند. اگر خود فرد خاطی هم اقدام به جبران کرد، موضوع تمام می‌شود اگر نه، با شکایت واحد حقوقی دیدبان در مراجع قضایی، دادگاه تشکیل می‌شود. به هر حال مدیرانی به برخی مدارس بین‌المللی آسیب وارد کرده‌اند و این در حالی است که مدارس بین‌المللی ویترین کشورند. در آخرین جلسه کمیسیون آموزش مجلس از رئیس مرکز بین‌الملل وزارت آموزش‌و‌پرورش قول گرفته شد که افراد متخلف در این مدارس عزل شوند. تخلف در بخش آموزش، به کارگیری افرادی که صلاحیت قانونی نداشتند و تخلفات مالی و مسائلی که خارج از‌شأن مدارس بین‌الملل است.

تخلف کدامیک از این پرونده‌ها سنگین‌تر بوده است؟
پرونده 134نفر درباره سوءاستفاده از قانون نقل و انتقال فرزندان هیأت علمی و تخلفات پشت‌سرهمی که در آزمون دستیاری دوره‌های 48و 49رخ داد، حاشیه‌های زیادی همراه داشت. تخلفات سمپاد هم بسیار است.

ما با یک شبکه نه‌چندان پیشرفتـه و نـسبتا محدودی روبه‌رو هستیم که چون برخورد موثری با آنها نشده، آب را گل‌آلود می‌کنند. اینها حدود 5، 6 سالی است که با فروش سوالات کنکورآزمایشی کارشان را شروع کرده‌اند. سن‌شان بین 17 تا نهایتا ۳۰ سال است و در میانشان دانش‌آموز یا دانشجـوهای دانشگاه‌های پولی دیده می‌شـود ،طوری‌که در یکی از موارد دانش‌آموز کلاس یازدهمی در این ماجرا دسـت داشت. سرشاخـه‌های این گـروه‌ها، 10 نـفر هم نیستـند و اغـلب‌شان کلاهبردارند

با پیشرفت تکنولوژی و ورود جاسوس‌‌ابزارهای زیاد به کشور در قالب سمعک‌ نامرئی، خودکار، پاک‌کن و .... با پدیده افشای سوالات و پاسخ‌ها حین برگزاری آزمون روبه‌رو هستیم که میزان آن هم افزایش پیدا کرده است. با توجه به اینکه رقابت برای ورود به دانشگاه و تحصیل در رشته‌های پرمتقاضی زیاد اسـت، اگر در هر حوزه‌ای از هر 100 نفر یک نفر تقلب کند، کافی است تا شایسته‌سالاری و نخـبه‌گرایی در کشور متوقف شود

در حال حاضر پرونده‌های در دست بررسی دید‌‌بان شــفافـیـت، پـرونده آزمون سـمـپاد اســـت که در آن تـخلـفات تکرارشونده‌ای رخ داده است. دیگری تخلف در برخی مدارس بین‌المللی است که برخلاف مدارس سمپاد، در حال به نتیجه رسیدن است. مورد بعدی تخلف در آزمون دستیاری پزشکی دوره‌های 48 و 49 است که به صورت جدی در حال پیگیری هستیم و طرح شکایت کرده‌ایم. مورد دیگر پرونده تعیین تکلیف ضوابـط کنکور ۱۴۰۲ به بـعـد اســت. همچنـین به مـوضـوع المپیاد ها و جشنواره‌های بنیاد ملی نخبگان ورود داشتیم. تبدیل وضعیت معلمان نیز در دستور کار است. به طور کلی حدود 10 تا 11 پـرونـده فعال داریم. چندین پرونده هم از قبل به نتیجه رسیده است. حـدود 8 پرونده در دست بررسـی است و اگر در کارگروه آموزش و پـس از آن در هـیـات رئیسه دیده‌بان شفافیت تصویـب شـود، پیگیری آنها آغاز خـواهـد شد