16 فیلم افغانی؛ از سفر قندهار تا حوا، مریم و عایشه

بسیاری از علاقه‌مندان به دنیای فیلم و سینما علاوه بر فیلم‌های پرزرق‌و‌برق هالیوودی، فیلم‌هایی از کشورهای دیگر جهان را هم تماشا می‌کنند. تماشای فیلم‌هایی که در کشورهای مختلف یا با محوریت تاریخ و فرهنگ کشورهای مختلف ساخته شده‌اند فرصتی عالی برای آشناشدن با آداب‌ورسوم و فرهنگ مردم گوشه‌وکنار دنیا هستند. اگر دوست دارید فیلم افغانی را امتحان کنید، در ادامه فهرستی از فیلمهای افغانی را آماده کرده‌ایم، فیلم‌هایی که یا در افغانستان ساخته شده‌اند یا توسط کارگردان‌های افغان یا با محوریت تاریخ و فرهنگ این کشور.

۱۶. در جست‌وجوی آزادی

«در جست‌وجوی آزادی» تاریخ اجتماعی و سیاسی افغانستان را از سال ۱۹۲۰ تا ۲۰۰۳ از طریق روایت زندگی ۴ زن دنبال می‌کند:

شاهزاده شفیقه ساروج، خواهر شاه ترقی‌خواه و محبوب امان‌الله (۱۹۲۹-۱۹۱۹)؛ میرمن پروین، اولین زنی که در رادیوی افغانستان آواز خواند؛ مشینا، بیوه‌شده در جنگ و بازمانده از قتل‌عام طالبان؛ سهیلا، دانشجوی پزشکی تبعیدی که در زمان رژیم طالبان، مدارس زیرزمینی انجمن انقلابی زنان افغان را اداره می‌کرد.

۱۵. حوا، مریم و عایشه

جدیدترین فیلم صحرا کریمی که اولین فیلم سینمایی این مستندساز نیز بوده، بازنمایی کامل زندگی زنان افغان در قرن بیست‌و‌یکم است. این فیلم درباره زندگی حواست، زن متأهل و بارداری که گرفتار زندان پدرسالاری شده. شخصیت‌ اصلی دیگر فیلم، مریم، مجری خبر موفقی است که با شوهر خیانتکارش سروکار دارد و عایشه هم جوانی است که قرار شده با کسی ازدواج کند، اما عاشق شخص دیگری است. چیزی که فیلم کریمی را منحصربه‌فرد می‌کند، پیچیدگی‌های متفاوتی است که زنان افغان با آن مواجه هستند. این فیلم نامزد رسمی افغانستان برای «بهترین فیلم بلند بین‌المللی» در اسکار ۲۰۱۹ بود.

۱۴. گرگ و گوسفند

در سال ۲۰۱۰، شهربانو سادات ۲۰ساله بود که از سوی بنیاد سینمایی کن برای کمک به توسعه آثارش انتخاب شد. نتیجه این کمک ساخته‌شدن فیلم «گرگ و گوسفند» در سال ۲۰۱۶ بود، اثری که بر اساس خاطرات انور هاشمی بازیگر و نویسنده افغان، نوشته و ساخته شده است. این فیلم محصول مشترک افغانستان و دانمارک است و در روستاهای افغانستان اتفاق می‌افتد و ماجرای گروهی از کودکان را روایت می‌کند که به چوپانی مشغول‌اند. «گرگ و گوسفند» از لحاظ بصری جالب‌توجه است و روایتی آرام و تأمل‌برانگیز دارد.

۱۳. من یک دخترم

امروزه در دنیا گروهی هستند که بیش از همه آزار و اذیت می‌شوند، اما فعال سیاسی یا مذهبی نیستند؛ آنها فقط دخترند. دختر به‌دنیاآمدن برای بسیاری از افراد به این معنی است که بیش از هر گروه دیگری روی زمین در معرض خشونت، بیماری، فقر و محرومیت قرار می‌گیرند. در این مستند، با ۳ دختر از نقاط مختلف دنیا آشنا می‌شوید:

کیمسی ۱۴‌ساله اهل کامبوج که در ۱۲سالگی مجبور به فروش باکرگی خود شد؛ حبیبه دختری از کامرون که با مردی ۲۰ سال بزرگ‌تر از خودش به‌اجبار نامزد کرده بود؛ دختر جوان افغان به‌نام عزیزه که اگر به مدرسه برود، با شلیک گلوله کشته می‌شود.

۱۲. پسران بزکشی

«پسران بزکشی» که داستان ۲ دوست صمیمی در خیابان‌های کابل را روایت می‌کند، نامزد جایزه اسکار برای بهترین فیلم کوتاه لایو اکشن شد. در این فیلم کوتاه که در کابل فیلمبرداری شده است، امید و ناامیدی با هم تلاقی می‌کنند. این ۲ پسر در آرزوی به‌دست‌آوردن موفقیت‌های بزرگ در ورزش ملی افغانستان هستند، یعنی ورزش سوارکاری بزکشی. با این حال، رؤیاهای این پسران با واقعیت این کشور یعنی جنگ‌زدگی تهدید می‌شود.

۱۱. من توام

این فیلم داستان تکان‌دهنده مهاجرت، پناهندگی و تلاش‌های مسعود برای سفر به اروپا برای ساختن زندگی بهتر است و در آن از تجربه هزاران افغان که مجبور به فرار از کشور جنگ‌زده‌شان شده‌اند صحبت می‌شود. پیامدهای واقعی و تکان‌دهنده‌ داستان سونیا ناصری آن را اثری تماشایی کرده است و نگاهی همدلانه به زندگی پناهندگان دارد.

۱۰. کودک کابلی

این محصول مشترک افغانستان و فرانسه داستانی حساس دارد که به‌طرز شگفت‌انگیزی در قالب کمدی ارائه شده است. داستان فیلم درباره نوزادی رهاشده در صندلی عقب تاکسی در کابل است. این فیلم برنده جایزه فیلم حقوق بشر EIUC شد و همچنین در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز پخش شد. حال‌وهوای شهر کابل طنز و ترحم را به این درام تزریق می‌کند. این فیلم ترکیبی از رستگاری و خوش‌بینی است که رنگی از خشونت و بی‌رحمی دنیا هم دارد و اثری منحصر‌به‌فرد و راضی‌کننده در سینمای افغانستان محسوب می‌شود.

۹. پرورشگاه

این فیلم شهربانو سادات در واقع دنباله‌ای بر فیلم «گرگ و گوسفند» است. با کمک‌گرفتن از سکانس‌های رؤیایی و جسورانه بالیوودی، زندگی قدرت به‌وضوح به تصویر کشیده می‌شود، نوجوانی ۱۵ساله که در بازداشتگاه نوجوانان شوروی زندگی می‌کند. فیلم سادات دوره‌ای از تاریخ افغانستان را به نمایش می‌گذارد که شوروی این کشور را اشغال کرده بود. سومین فیلم از این مجموعه هم در حال ساخت است.

۸. سفر قندهار

«سفر قندهار» فیلمی ایرانی است، اما استعدادهای سینمایی افغان مانند نیلوفر پذیرا بازیگران اصلی آن هستند. این فیلم داستانی منحصربه‌فرد از زندگی خانواده‌ای افغان را به تصویر می‌کشد و در واقع یک نیمه‌زندگی‌نامه‌ای محسوب می‌شود درباره زنی متولد افغانستان که مجبور می‌شود برای یافتن خواهرش از محلی زندگی خود یعنی کانادا به افغانستان سفر کند. نتیجه این سفر نمایش عواقب نگران‌کننده حضور طالبان در این کشور است. «سفر قندهار» موفقیت بزرگی در زمینه فیلمهای افغانی و با موضوع زندگی افغان‌ها بود. این فیلم در سال ۲۰۰۵ به‌عنوان یکی از ۱۰۰ فیلم برتر مجله تایم در تمام دوران و اولین فیلمی که سینمای افغانستان را به جشنواره فیلم کن آورد معرفی شد.

۷. بازی با آتش؛ بازیگران زن افغانستان

زنانی که در افغانستان تصمیم می‌گیرند بازیگر شوند، تصمیم خطرناکی می‌گیرند. تئاتر افغانستان که تحت حاکمیت طالبان (۱۹۹۴-۲۰۰۱) ممنوع بود، در اوایل دهه ۲۰۰۰ دوباره فعال شد و بسیاری از زنان افغان در خط مقدم آن بودند. این فیلم مستند قدرت دگرگون‌کننده هنر و خطراتی را به‌ تصویر می‌کشد که این زنان شجاع برای انجام کار دلخواهشان با آنها روبه‌رو هستند.

۶. اسامه

پس از اینکه افغانستان در کمتر از ۱۰ روز به دست طالبان سقوط کرد، این گروه کنفرانسی مطبوعاتی برگزار و در آن اعلام کرد حقوق زنان را رعایت می‌کند، اما در چارچوب «هنجارهای قانون اسلامی». اسامه هم ماجرایی مشابه را منعکس می‌کند؛ استفاده از «احترام» به زنان به‌عنوان بهانه‌ای برای شکنجه جسمی و روانی آنها.

اسامه داستان دختری جوان (به همین نام) و خانواده‌اش است که در افغانستان تحت حاکمیت طالبان، بدون مردی در خانه، برای زنده‌ماندن تلاش می‌کنند. از آنجا که در حکومت طالبان دختران و زنان اجازه ندارند بدون همراهی مرد از خانه بیرون بروند، اسامه جوان موهای خود را کوتاه و وانمود می‌کند پسر است. البته این کار ساده نیست، اما برای ادامه زندگی آنها ضروری است. این فیلم یادآوری می‌کند که چرا تماشای آثار سینمایی کشورهای مختلف مهم است. از طریق فیلم‌ها می‌توان نکات ظریفی را درک کرد که افرادی خارج از آن کشور درباره آنها چیزی نمی‌دانند.

برمک برای این فیلم شجاعانه‌اش عنوان بهترین فیلم خارجی‌زبان را در گلدن گلوب ۲۰۰۴ دریافت کرد.

۵. دشمنان شادی

در سپتامبر ۲۰۰۵، افغانستان اولین انتخابات پارلمانی خود را پس از ۳۵ سال برگزار کرد. در میان نامزدهای ۲۴۹ کرسی مجلس، ملالی جویا هم بود، زن شجاع ۲۷ساله‌ای که وقتی در سال ۲۰۰۳ علیه جنگ‌سالاران فاسد در شورای بزرگان قبایل صحبت کرد، خشم تندروها را برانگیخت. این مستند نمایشی از مبارزات این زن آزادی‌خواه و روشی است که او به‌کمکش قلب رأی‌دهندگان را تسخیر کرد. با دیدن این مستند تصویری از زندگی و سیاست در افغانستان جنگ‌زده را مشاهده خواهید کرد.

۴. سونیتا

این فیلم که در جشنواره فیلم ساندنس ۲ جایزه گرفته است، ماجرای الهام‌بخش زندگی سونیتا علیزاده را روایت می‌کند، دختر ۱۸ساله افغان که به‌عنوان پناهجو در ایران زندگی می‌کرد و آرزو داشت روزی خواننده رپ بسیار مشهوری شود. البته خانواده‌اش برنامه دیگری برای او داشتند.

۳. هزار دختر مثل من

«هزار دختر مثل من» مستندی واقعی و الهام‌بخش است که داستان مبارزه شجاعانه یک زن جوان افغان برای عدالت‌جویی و محافظت از فرزندانش را پس از تجربه سال‌ها آزار و اذیت توسط پدرش روایت می‌کند. در سال ۲۰۱۴، او در تلویزیون ملی حاضر شد تا علنی پدرش را متهم کند و سرانجام موفق شد به‌رغم تهدیدهای اقوام مرد و قضات که او را دروغگو می‌خواندند، پرونده خود را به دادگاه بکشاند.

۲. حلقه ممنوعه

«حلقه ممنوعه» به نویسندگی و کارگردانی آریل نصر، مستندساز افغان‌کانادایی، شاید به‌دلیل موضوع واقعی‌اش جذاب‌ترین فیلم این فهرست باشد. این مستند مجموعه‌ای از مصاحبه‌های کارگردانان، تهیه‌کنندگان و عوامل دیگر سینمای افغانستان است.

نصر با استفاده از آرشیو «افغان فیلم» در این مستند نشان می‌دهد که چگونه صنعت فیلم افغانستان توسط اعضای آن در دوران حکومت اول طالبان زنده نگه داشته شده است، طالبانی که در هر مرحله سعی در سانسور و سوزاندن آرشیو فیلم‌ها داشتند.

۱. من انقلابم

این فیلم مستند روایت زندگی ۳ زن در افغانستان، سوریه و عراق است که رهبری مبارزه برای برابری جنسیتی را بر عهده دارند:

سیلی غفار، سیاستمدار و یکی از افراد تحت‌تعقیب طالبان در جهان؛ روژدا فلات، فرمانده ارتش دموکراتیک دیریان؛ یانار محمد که برای اصلاحات پارلمانی در عراق تلاش می‌کند و در عین حال پناهگاه‌هایی را برای زنان آزاردیده اداره می‌کند.

شما بگویید

اگر شما هم فیلمهای افغانی را می‌شناسید یا فیلم و مستندی تماشا کرده‌اید که به زندگی افغان‌ها و تاریخ پرتلاطم افغانستان پرداخته‌اند، لطفا در بخش دیدگاه‌ها معرفی‌شان کنید.