دور تازه ممانعت از اجرای تئاتر / 6 توقیف در کمتر از 4 ماه

از آغاز سال جاری تاکنون ۶ اثر نمایشی به صورت‌های مختلف دچار توقیف شده‌اند. در چند ماه گذشته نمایش‌هایی مانند «خونین‌زار»، «آن سوی آینه»، «مخاطب»، «شب شک»،«دختران بابا آنتون»،«و چند داستان دیگر» و «شب شک» برخی به صورت موقت و بعضی به صورت کامل توقیف شده‌اند.

به گزارش ایسنا، این ماجرا با نمایش «چاه باز کن» آغاز شد. روابط عمومی این نمایش اسفند سال گذشته اعلام کرد که این اثر نمایشی اسفند ماه به کارگردانی همایون غنی‌زاده و به عنوان اثری بدون بازیگر در سالن «شهرزاد» اجرا می‌شود.

از آنجا که نمایش نامبرده هنوز مجوز اجرا دریافت نکرده بود، درج این خبر نوعی شیطنت از جانب گروه اجرایی تلقی شد. اما شورای نظارت و ارزشیابی وقت نیز در اقدامی بی‌سابقه از رسانه‌ها خواست تا خبر اجرای این نمایش را از خروجی خود بردارند. در حالیکه این شورا به جای چنین اقدامی می‌بایست توضیحی مبنی بر اینکه این نمایش مجوز اجرا ندارد و انتشار خبر اجرای آن از سوی گروه اجرایی، کاری غیرقانونی بوده، در اختیار رسانه‌ها قرار می‌داد. به هر روی این نمایش هرگز به اجرا نرسید و انتشار آن خبر هم نوعی خبرسازی و شیطنت از سوی گروه اجرایی قلمداد شد.

اما دور تازه ممانعت از اجرای آثار نمایشی از فروردین امسال و با نمایش «خونین‌زار» به کارگردانی سهراب حسینی آغاز شد. نمایشی که در ۶ سال گذشته در سه مقطع گوناگون و در قالب ۱۵۰ اجرا در سالن شهرزاد روی صحنه رفته بود. گروه اجرایی قصد داشتند بار دیگر آن را همزمان با ماه رمضان اجرا کنند.

اما این نمایش سرنوشت غریبی پیدا کرد.

«خونین‌زار» که نمایشی تک پرسوناژ با بازی نسیم ادبی است، تنها چند شب بعد از چهارمین دور اجراهای خود متوقف شد. بعد از این اتفاق، کارگردان این اثر نمایشی اعلام کرد از آنجا که این نمایش ۹ بار بازبینی شده است، دیگر بازبینی نخواهد رفت. او البته برای حل مشکل نمایش خود بارها با مدیران اداره کل هنرهای نمایشی جلسه گذاشت و این نمایش رفع توقیف شد ولی این کامیابی دیری نپایید چراکه بعد از یک اجرا، بار دیگر مُهر توقیف بر پیشانی این نمایش نشست که هنوز هم ادامه دارد.

گرچه از ماجراهای توقیف «خونین‌زار» چند ماهی می‌گذرد ولی هنوز مشخص نشد اجرای این نمایش چرا متوقف شد، بعد از آن چرا رفع توقیف شد و چرا بار دیگر توقیف شد. ضمن اینکه در همان مقطع بارها گفته شد که توقیف این نمایش از جانب اداره کل هنرهای نمایشی و مجموعه وزارت ارشاد نبوده است. به طوری که سهراب حسینی، کارگردان نمایش گفته بود اگر قرار است افرادی خارج از ارشاد درباره مجوز نمایش‌ها تصمیم‌گیرنده باشند، همان افراد هم نمایش‌ها را بازبینی کنند.

در همان زمان مدیر کل هنرهای نمایشی در پاسخ به این پرسش که چرا این نمایش بعد از ۱۵۰ اجرا توقیف شده است، اعلام کرد که چرا یک نمایش باید ۱۵۰ اجرا داشته باشد چون این دور از عدالت است. این سخنان در وضعیتی گفته شد که نمایش «خونین‌زار» در سالنی خصوصی و بدون کمک هزینه دولتی روی صحنه رفته بود.

دیگر نمایشی که اجرای آن برای مدتی متوقف شد، «آن سوی آینه» به کارگردانی علی سرابی بود. این نمایش که به عنوان اولین تئاتر تالار وحدت در سال جاری روی صحنه رفت و چند روز بعد از اجرا سایت فروش بلیت آن بسته شد. اجرای «آن سوی آینه» در آخرین ساعات کاری روز چهارم اردیبهشت ماه و در آستانه چند روز تعطیلی متوقف شد.

گروه اجرایی این نمایش بار دیگر بازبینی رفتند و بعد از اعمال اصلاحیه‌های مقرر، اجرای خود را از سر گرفتند.

دیگر نمایشی که به مدت چند روز از اجرا باز ماند، «مخاطب» کار جابر رمضان بود.

این اثر نمایشی هم از اواخر اردیبهشت ماه اجرای خود را در تالار سمندریان تماشاخانه ایران‌شهر آغاز کرد و در آستانه تعطیلات نیمه خرداد و عصر آخرین روز کاری پیش از تعطیلات، به مدت چند شب متوقف شد.

گروه اجرایی این نمایش درباره دلایل این توقف صحبتی نکردند اما رییس شورای سیاست‌گذاری تماشاخانه ایرانشهر اعلام کرد که رییس مرکز هنرهای نمایشی طی نامه‌ای مکتوب، خواستار توقف اجرای این نمایش شده بود. درباره این تعطیلی هم هیچ توضیحی داده نشد و گروه اجرایی بعد از چند روز و پشت‌سر گذاشتن یک بازبینی دیگر، دوباره اجرای خود را از سر گرفتند.

در چند وقت اخیر انتشار تیزر نمایش «دختران بابا آنتون» در فضای مجازی و شکایت بهشت زهرا سبب شد فروش بلیت این نمایش هم پیش از شروع اجرای آن متوقف شود. شورای نظارت و ارزشیابی اعلام کرد این تیزر هنجارشکن بوده و بدون مجوز منتشر شده است. این تیزر البته واکنش بهشت زهرا را در پی داشت و در بیانیه‌ای آن را توهین به شئونات دانست.

به هر روی و بعد از این ماجرا و برگزاری جلسات گفتگو در مرکز هنرهای نمایشی که خروجی آن برای رسانه‌ها نامعلوم ماند، صفحه فروش بلیت این نمایش بی سر و صدا باز شد.

اما روز یکشنبه، ۵ تیر ماه یک رکورد تازه در تعطیلی نمایش‌ها به ثبت رسید. در این روز دو نمایش دیگر از دو استان گوناگون به محاق توقیف رفتند؛ «شب شک»، نمایشی که تاکنون سه دور اجرای خود را در تالار مولوی و سالن شهرزاد پشت‌سر گذاشته و بعد از اولین اجرای دور چهارم، فروش بلیت آن متوقف شد و نمایش«و چند داستان دیگر» در کرمانشاه که درست ساعاتی پیش از نخستین اجرای خود از حضور روی صحنه بازماند.

جامعه هنری البته حدس می‌زدند که حضور نوید محمدزاده به عنوان تهیه ‌کننده این نمایش و زمزمه‌های ممنوع‌الفعالیتی او بعد از حواشی جشنواره فیلم کن، «شب شک» را دچار ناکامی در ادامه اجرا کرده است. با این حال شورای نظارت و ارزشیابی در توضیحی که در اختیار رسانه‌ها گذاشت، دلیل توقیف نمایش «شب شک» را نداشتن مجوز تمدید و نیز تبلیغات آن عنوان کرد. این اقدام البته بی‌پاسخ نماند.

این بار سالن «شهرزاد» بود که بهتر دید به جای سکوت، شماره مجوز تمدید این نمایش را علنی کند و در جوابیه‌ای تصریح کرد که این نمایش هم مجوز تمدید اجرا داشته و هنوز هیچ‌گونه پوستر یا تبلیغی از آن منتشر نشده بوده که نیازمند مجوز باشد.

با این جوابیه، شائبه ممنوع‌الفعالیتی نوید محمدزاده قوت گرفت.

ماجرای ممانعت از اجرای نمایش «و چند داستان دیگر» هم از این قرار است که این نمایش ساعاتی پیش از اجرای افتتاحیه خود از حضور روی صحنه باز مانده است. زری طیوری کارگردان نمایش گفته است که این نمایش همه مجوزهای لازم را داشته است. او توضیح داده که شورای نظارت و ارزشیابی و مدیر کل هنرهای نمایشی، هر یک مسئولیت توقیف این نمایش را متوجه دیگری می‌داند.

او عنوان کرده که برای پیگیری کارش به تهران آمده و شکایتی هم تنظیم کرده است.

با این همه، مدیر کل ارشاد کرمانشاه مساله را درون گروهی دانسته و گفته است که ماجرا از داخل گروه نشات می‌گیرد و کسی از بیرون برای این اجرا مانع‌ترشی نکرده است.

او البته معتقد است که این نمایش مشکل محتوایی دارد و هرچند در استان‌های تهران و اصفهان اجرا شده اما هر استانی شرایط خاص خود را دارد و اجرای یک اثر نمایشی در هر استانی حساسیت‌های ویژه‌ای می‌طلبد.

نکته قابل تامل در چند ماه اخیر این است که روند ماجرای توقیف نمایش‌ها تغییراتی داشته است؛ ابتدا شورای نظارت و ارزشیابی، بدون اطلاع به گروه یا سالن ، راسا به سایت فروش بلیت اعلام می‌کرد که جلوی فروش بلیت نمایش مورد نظرش گرفته شود. اما در ادامه و بعد از بازتاب این رویه در جامعه تئاتری، این روند تغییراتی کرد و حالا شورای نظارت به سالن هم اطلاع می‌دهد که نمایشی خاص توقیف شده است.

با این حال هنوز دلیل توقیف بعضی از نمایش‌ها و همینطور نهاد توقیف‌کننده برای خانواده تئاتر جای سئوال دارد.

برغم تغییراتی که در روند توقیف نمایش‌ها داشته‌ایم، یک موضوع ثابت است؛ ضرر و زیان گروه‌های نمایشی که با هزینه‌های بالا، نمایش خود را به اجرا رسانده‌اند و ناگهان با تعطیلی مواجه شده‌اند. آنچنان که سهراب حسینی، کارگردان «خونین‌زار» گفته بود هزینه بالایی برای تبلیغات پرداخته است آن هم در شرایطی که نمایشش از اجرا باز مانده و حتی اگر رفع توقیف می‌شد، بخشی از اقلام تبلیغی را باید به روز می‌کرد که مستلزم پرداخت هزینه‌ای مضاعف بود.

در پایان به این نکته هم باید اشاره کرد ، توقف این نمایش ها در حالی اتفاق افتاده است که برخی طیف های خاص اجتماعی نسبت به عملکرد مدیران هنری انتقاد دارند که چرا به برخی اجراها مجوز دادند و معتقدند بیشتر از این باید نظارت اتفاق بی افتد.